پاشمایێت لەشی
پاشمایێت لەشی
رادان وراکرنا بەرمایێت لەشی
شانێت لەشێ مروڤی بەردەوامی رادبیت ب زۆر کارێت کیمیاوی یێت پر مەبەست، یا ژهەمیا گرنکتر بەرگریا ڤەگرتنێ دکەت وحەتا دگەهیتە دەرئینانا هێزێ ژزادی وخوارنێ. دبێژنە ڤی کاری میتابۆلیزم (الأيض) وهندەک وژێدەرێت وێ یێت نە دپێویست ونە یێت ب زیان سەر لەشی دبن ناڤێ بەرما وپاشماوێت میتابۆلیزمی وکارێ رادان وراکرنا وان بەرمایێت لەشی دهێتە پێزانین ب دەرهینانێ یان خۆ ژێ قورتالکرن. ئەڤە هەمی پێگڤە دناڤ لەشی زیندیدا ژیانێ دپارێزیت ب درستی.
پاشمایێت میتابۆلیک - الفضلات الأيضية
ئەڤە ئەنجامدنا وان کارانە یێت میتابۆلیک پێ رادبیت، نە یێت پێدڤی ئانکو یێت خراب وب زەرەر بو زیندەوەران وزۆرا گرنگە ژێ ب هێتە قورتالکرن ب رێکا دەرهینانی.
پاشمایێت نە میتابۆلیک - الفضلات غير الأيضية
ئەڤ بەرمایە درەقن وناهێنە حەلاندن وەک گوی، لەش خۆ ژێ قورتالدکەت ب رێکا ریتنێ، ودبیت درونبن ودهێنە حەلاندن وەک: میز خوهـ، یان ژی بایە وەک غازان ئەڤە دەردچن ب رێکا بێهن دەرئینانێ.
دەرهینان - الإخراج
کارێ دەرهینانی ئەوە خۆ ژ پاشمایێت میتابۆلیکی خلاسکەت ژناڤ لەشی زیندەوەری.
دەرهینان بەشەکێ سەرەکی یە بو پاراستنا هەڤسەنگیا ناڤخۆیی سروشتی یا جهنشین، دا کو دام ودەسگایێت لەشی ب شێن کاربکەن ب درستی وبەروڤاژی دبنە سەدەم وئەگەرێت نەخوشیان ودویر نینە ب گەهیتە پلا مرنێ.
دبێژنە وان ئەندامێت کارکەر بو رامالین ورادانا وان پاشمایان وبەرمایان ژلەشی ئالاڤێ دەرهینانێ. یێت سەرەکی ئەڤەنە: سیهن، چەرم وپیستە، کولچیسکن، جەرگە. ئەڤ ئەندامە دهێنە گرێدان ب هندەکێت دی ڤە وەک: ئالاڤێ هەناسێ، رویڤیکێت ستویر، ئەڤە ژی دگرێداینە ب ئالاڤێت هێرانی و هەرەسێ ڤە.
هەڤسەنگیا ناڤخۆیی - الاتزان الداخلي
هەڤسەنگیا ناڤخۆیی دپاێزیت رەخ ودۆرێت ناڤخۆیی وب شیوەکێ سروشتی ورێکخستنی ژینگەیەکی وجێهگیریی دئێختێ دا کو پرۆسێسا بایۆلۆجی ب کارێ خۆیێ درستی رابیت دناڤ زیدەوەران.
ریڤیکێت ستویر - الأمعاء الغليظة
ریڤیکێت ستویر ودبێژنی قۆلۆن ئەندامەکێ هێرانێ یە یێ ئالنجی یە دناڤ زکیدا، کارێ وێ بەرهەمئینانا پیساتیا گوی یە، ب ڤی کاری لەش دشیت ژڤان بەرمایێت رەق وحشکێت نەهێنە حەلاندن خلاسبیت، گەندوگوی یێ پێکهاتیە ژئاڤێ وزادێ نە هاتیە هێران ب درستێ، بەکتریا، شانێت مری ژدەستگایێ هێرانێ ودگەل بەرمایێت کیمیاویێت دی یێت نە هێنە حەلاندن دئاڤێدا.
گەندوگوی – البراز
گوی ئەو بەرمایێت پیسن ودرەقن چێدبن دناڤ ریڤیکێت ستویردا پشتی دەردکەڤیت ژریڤیکێت زراڤ نەهێرای ودوبارە رادبیت ب مێژتنا چەندین ژێدەرێت ب سود وبها بو لەشی، وەک: ئاڤ، ئەیون، پارچێت بارکری ئەوێت ڤەقەتیان ژهێرانێ، ئەوێت دمینن پشتی میژتنێ دبیتە گەندوگوی ورێکا خۆ دگریت بو سوریچکێ بو دەرکەڤتنێ ژدەرڤەی لەشی.
گولچیسک – الكليتان
ئەڤە ژی ژدەستگایێت دەرئینانێ یە، کارێ وان چێکرنا میزێ یە، رێکا سەرەکی یە بو خۆ ژێ خلاسکرنا وان پاشماوێت رون ویێت هاتینە حەلاندن وەک میزکرن شبتی ئاڤێ یە ودگەل وان ئەیەنێت زێدە ژپێدڤیا لەشی، ئەو میزە وچەندین بەرمایێت دی یێت دهێنە دێراندن ژخوینێ، ئەڤە دهێنە جەماندن ژڤەرێژا گولچیسکان دناڤ میزدانکێدا.
چیە گولچیسک؟
ئالڤەکە تەمەت قەبارا لەپێ دەستی یە، وەکی دنکا لوبیکێ یە، جهێ وان نێزیکێ بربرا پشتێ یە ئانکو ستوینا پشتێ، کارێ وان یێ تایبەتمەند چێکرنا مئیزێ یە.
میز: البول
بەرمایێت رونن ئەوێت چێدبن دناڤ گولچێسکاندا: ئاڤە، یوریایە، ئەیونن، وچەندین پاشمایێت نەهێنە حەلاندن.
یوریا کێم ژەهراویترە ژئەمونیایێ، ژەهراوی دبیت دەما دجەمیێت دناڤ لەشیدا ژبەر ڤێ چەندێ دڤێت گولچیسک وێ یوریایێ دەربێخیت ژخوینێ بەردوام. یوریا یا بێ رەنگە بەلێ زەراتیا وێ دهێتە ڤەگێران بو وان شانێت کەڤن یێت ناڤ خوینا سۆردا دهێنە شکاندن ب رێکا تەحێلێ ئانکو شێلاڤێ. رێکێت قورتالبونێ ژیوریایێ ژلەشی ب ڤان ئالاڤانە: هەناسدانێ ژسیهێ، خوهدان و دێراندن ژچەرمی، دەرکرڤتن ب میزتنێ، وب رێکا ریتنێ.
چەرم وپیست – الجلد
ئەو پەردەیە یا دکەڤیتە دەرڤەی لەشی، کارێ وێ چێکرن ودەرهینانا خوێ یە ژلەشی. پێکدهێت ژسێ تەخان: تەخا سەر چەرمی و چەرم و ژێر پێستی. زۆر ئالاڤێت دی یێت گرێداینە ب ڤان ڤە رادبن ب کارێ خوهدانا لەشی.
خوهـ: العَرَق
مادەکا رونە چێدبیت ژچەند هێلهێلانۆکا ( غُدَد) دناڤ چەرمیدا، کارێ وێ یێ تایبەت ئەوە موکمکرنا پلا گەرمێ، وهەر وەسان رێکەکا دەرهینانێ یە.
ئاڤ – الماء
ئاڤ زۆرا پێدڤی یە بو بەردەوامیا ژیانێ، بەلێ مشەیا ئاڤێ دناڤ لەشیدا دبیت شاشیێ بێختە هەڤسەنگیا ناڤخۆیی، فشارێ بلندکەت، شانا خراب ووێرانکەت، بەس ئەڤە نە جهێ مەترسیێ یە چنکی چەرم وگولچیسک پێگڤە کاردکەن ب درستی دا کو هەڤسەنگیا ناڤخۆیی بژارە ب پارێزیت ب وێ ئاڤا دناڤ لەشیدا. چێترین رێک بو ڤێ چەندێ ئەوە ڤەخارنا ئاڤ ورونیا مشەیە.
سیهـ - الرئتان
هەر دو ئالێت سیهێ یان پشێ ئالاڤێت سەرەکەینە بو ڤەگوهاستنا غاز وبایێت لەشی، رادبن بزێدەکرنا ئوکسجینێ ودەرئینانا دووەم ئوکسیدا کاربونی ژجوکا خوینێ کو دبنە پاشمایێت زێدە ودەرچن ژلەشی. کۆمبونا وێ دناڤ جوکا خونێدا کارتێکەرکا بلەزا نەرێنی یا هەی، ژبەر ڤێ چەندێ چێنابیت هەناس ب هێتەگرتن بو دەمکێ درێژ دا ئوکسجین کێم نەبیت.
ریا سەرەکی بو دەرئینانا دووەم ئوکسیدا کاربونێ ئەوە: میزتن، ریتن، دەرهێنانا بێهنێ، خوهدان ژلەشی.
ڤێجا ژبەر ڤان ئەگەران هەمیان ( دەرهینان - الإخراج) ئەرگەکێ سەرەکی وگرنگە دا کو (هەڤسەنگیا ناڤخۆیی - الاتزان الداخلي) ب درستی پەیدابیت، چنکی مانا ڤان بەرمایان دناڤ لەشیدا بلەز ببیت ئەگەرا نەساخیی و ب چیت بەرەف مرنێ ڤە، نەندام وئالاڤێت وێ هەمی پێگڤە کاردکەن دا وان پاشماوێت رەق وتەق یێت نە حەلیای و بەرمایێت رونێت غازی وەک بای دەربێخیت ژناڤ لەشی.
خالێت گرنگ یێت دەرهینانێ ئەڤەنە
ئێک ژوان رێکان یێ لەش دشێت خۆ قورتال وخلاسکەت ژبەرمایان ئەڤێت ژێرینە دا کو کارێ هەڤسەنگیا ناڤخۆیی ب هێتە پاراستن ب درستی.
١- دەرکرنا پاشمایێت رون وحەلیای وەکی ئاڤێ، یوریایێ، ئەیونان ژلەشی کو دبنە: خوهـ ومیز.
٢- دەرخستنا پاشمایێت رەق وحشک یێت نەهێنە حەلاندن دبنە گەند وگوی
٣- دەرئینانا دووەم ئوکسیدا کاربونێ ژلەشی ب رێکا سیهان ل بێهن وهەناسدانێ.
چەند ژێدەرێت لەشی
ئیسک حوزق hiccup
باوەشک التثاؤب yawning
بێناهی بینایی بصر eyesight
بێهنبرن هەناسەدان الزفير exhalation
بێهندکەت يتنفَّس to breathe
پەرین مني semen
تف تفل spit
تف ريق تفال spittle
تفکرن يبصق to spit
خوهـ عَرَق sweat
خوهـدان تعرق perspiration
خوهدەت يعرق to sweat
خوهێ دەت يفرز عرقاً to perspire
خوەزی اللعاب رضاب saliva
دبێهنژیت يعطس to sneeze
دگریت يبكي to cry
دمیزیت يتبول to urinate
روندک كعبرة teardrop
شلیا پەرینێ شلیا نێر سائل منوي spermatic fluid
شلەزێیا ژنان سوائل مهبلية vaginal fluids
شهيق بێهئینان هەڵمژینی هەناسە وەرگرتن inhalation
شیرزاک اللِبَأ colostrum
شیرێ مەمکی حليب الثدي breast milk
شەما گوهی صملاخ شمع الأذن earwax
عطس بێهنژین sneeze
فرمێسک روندک هێسر دَمْع دمعة tear
ڤەرەشین ڕشانەوە هەلاڤێتن دلرابین القيء vomit
قورمچک تجاعيد wrinkles
کلمیش المخاط mucus
کنیشت مخاط العين mucus eyes
گرین البكاء cry
گوی البراز feces
میز البول urine
میزتن التبول urinate
میزکرن البَوْلَة Urea
مەنی پەرین ئاڤا زەلامی توڤ المني sperm
بعض إفرازات الجسم
البراز گوی feces
بصر بێناهی بینایی eyesight
البكاء گرین cry
البول میز urine
البَوْلَة میزکرن Urea
التبول میزتن urinate
التثاؤب باوەشک yawning
تجاعيد قورمچک wrinkles
تعرق خوهـدان perspiration
تفل تف spit
حليب الثدي شیرێ مەمکی breast milk
حوزق ئیسک hiccup
دَمْع دمعة روندک هێسر فرمێسک tear
ريق تفال تف spittle
الزفير بێهنبرن هەناسەدان exhalation
سائل منوي شلیا پەرینێ شلیا نێر spermatic fluid
سوائل مهبلية شلەزێیا ژنان vaginal fluids
شهيق بێهئینان هەڵمژینی هەناسە وەرگرتن inhalation
صملاخ شمع الأذن شەما گوهی earwax
عَرَق خوهـ sweat
عطس بێهنژین sneeze
القيء ڤەرەشین ڕشانەوە هەلاڤێتن دلرابین vomit
كعبرة روندک teardrop
اللِبَأ شیرزاک colostrum
اللعاب رضاب خوەزی saliva
مخاط العين کنیشت mucus eyes
المخاط کلمیش mucus
مني پەرین semen
المني مەنی پەرین ئاڤا زەلامی توڤ sperm
يبصق تفکرن to spit
يبكي دگریت to cry
يتبول دمیزیت to urinate
يتنفَّس بێهندکەت to breathe
يعرق خوهدەت to sweat
يعطس دبێهنژیت to sneeze
يفرز عرقاً خوهدەت to perspire
Body Excretions
breast milk حليب الثدي شیرێ مەمکی
colostrum اللِبَأ شیرزاک
cry البكاء گرین
earwax صملاخ شمع الأذن شەما گوهی
earwax كعبرة روندک
exhalation الزفير بێهنبرن هەناسەدان
eyesight بصر بێناهی بینایی
feces البراز گوی
hiccup حوزق ئیسک
inhalation شهيق بێهئینان هەڵمژینی هەناسە وەرگرتن
mucus eyes مخاط العين کنیشت
mucus المخاط کلمیش
perspiration تعرق خوهـدان
saliva اللعاب رضاب خوەزی
semen مني پەرین
sneeze عطس بێهنژین
sperm المني مەنی پەرین ئاڤا زەلامی توڤ
spermatic fluid سائل منوي شلیا پەرینێ شلیا نێر
spit تفل تف
spittle ريق تفال تف
sweat عَرَق خوهـ
tears دَمْع دمعة روندک هێسر فرمێسک
to breathe يتنفَّس بێهندکەت
to cry يبكي دگریت
to perspire يفرز عرقاً خوهدەت
to sneeze يعطس دبێهنژیت
to spit يبصق تفکرن
to sweat يعرق خوهدەت
to urinate يتبول دمیزیت
Urea البَوْلَة میزکرن
urinate التبول میزتن
urine البول میز
vaginal fluids سوائل مهبلية شلەزێیا ژنان
vomit القيء ڤەرەشین ڕشانەوە هەلاڤێتن دلرابین
wrinkles تجاعيد قورمچک
yawning التثاؤب باوەشک
٦-٧-٢٠٢٣ – بەرهەڤکر ووەرگێران – ئەحمەد عەلی