بابەت

قویناغێت ژیێ مروڤی: stages of life

بەشێت دەست پێکێ دژیانا زاروکیدا حەتا دگەهیتە قویناغا بابکالیێ وداکەتنێ:

قویناغا بەری بونێ: (بەری زاروک ب هێتە سەر دونیایێ وژیانێ ببینیت دبێژنێ قویناغا دوگیانیێ، زاروکێ دزکی ماکا خو دا، بچیکێ زکماکە. رەوشتا وی هەمی دکەفتە سەر ماکێ ژهەمی ئالاڤە حەتا خودێ دەت).

قویناغا ئێکێ: ( بەچک شیر،شیر خور، چاڤدان ) دەست پێدکەت ژبونا بچیکی حەتا دەمێ سێ سالیێ. رەوشتا بچیکێ ساڤایە ، کارێ وی پتر گریە).

قویناغا دووێ: ( زاروکیا ئێکێ ) دەست پێدکەت ژسیێ حەتا پێنجێ. ل ڤی دەمی زاروک خەلەتیێ ژراستیێ د بەتە دەر، دیاردبیت یێ توریە ، رەوشتا خو ئاشکاردکەت بگریێ و بدرەوا ئوب شیماتیێ).

قویناغا سیێ: (زاروکیا دووێ یا درەنگ) دەست پێدکەت ژشەشێ حەتا دوانزدێ. قویناغا خاندنێ یە، رەوشتا بچیکی خوڤیکە وداخازکەرە).

قویناغا چارێ: ( سنێلی) دەست پێدکەت ژ دوانزدێ حەتا بیست وئێکێ. ئیزاترین قویناغا دژیانێدا، گوهورینەکا مەزن د کەڤتە تێدا ژ ئالێ هزر وبیرا ڤە ئو ژ ئالێ بەهشەتی ڤە (فزیولوجی). رەوشتا وی نەیا موکمە یێ ب کرب وکینە یێ ڤەدەرە دڤێت یێ سەر بخو بیت ژ مالێ).

قویناغا پێنجێ: ( کاملان وگەهشتن) دەست پێدکەت ژبیست وئێکێ حەتا سیهێ. لڤێرێ قویناغا جحێلیێ دەست پێدکەت پشتی سنێلیێ. رەوشتا وی پێشە روژا وییە ، چ ژئالێ کاری یان هەڤژینیێ ڤە. دڤێ قویناغێدا هندەک ئاستەنگ وئاریش دکەڤنە درێکا ویدا).

قویناغا شەشێ: ( گەنجاتی، تولازی، قەرتە زەلامی، مێرینی) . دەست پێدکەت ژسیهو ئێکێ حەتا چلێ. رەوشتا وی دگەهتە پینگاڤێت بلند دژیانێدا، یێ پر مەژییە خو ل بەر ئاریش وتارێتا دگرت، بزاڤێت دکەت خو هەولدەت بو سەرکەفتنێ.

قویناغا حەفتێ: ( پیراتی ، دانگ عمری) دەست پێدکەت ژ چلێ حەتا شێستێ. دەمێ خانەشینیێە. رەوشتا وی کێم زاخی وبزاڤە، ژگەلەک لایێت ژیانی ڤە.

قویناغا هەشتێ: ( پیرەکالیا زوی ) دەست پێدکەت ژشێستێ حەتا حەفتێ. رەوشتا وی هەرێ ڤەدەرە، کێم ژمالێ دەردکەڤیت. کێم هەڤالە ژبەر مرنا وان. داخازێت وی دهێنە کرن ژرەخێ کەس وکاراڤە دمالێدا.

قویناغا نەهێ:( قویناغا کالیێ یە) دەست پێدکەت ژحەفتێ حەتا حەشتێ. قویناغا ئەختیاریێ ونەچاریێ یە. رەوشت ئێش ونساخی یە ژهەمی رەنگ وجورا. کارێت وی دهینە چارەسەرکرن ژرەخێ مروڤێت وی ڤە.

قویناغا دەهێ:( داکەتن ، باب کالیا داکەتی) دەست پێدکەت ژهەشتێ وێڤە. رەوشتا وی ڤە دگێرێت ل نک بچیکاتیێ ڤە، نەشێت بلوکوزیت، یێ بێ هش وسەودایە، دمینیت ل هیڤیا مرنێ وچونا وەغەرا دویماهیکێ.

ئەحمەد عەلی - دهوک

The Twelve Stages of the Human Life Cycle

Which stage of life is the most important? Some might claim that infancy is the key stage, when a baby’s brain is wide open to new experiences that will influence all the rest of its later life. Others might argue that it’s adolescence or young adulthood, when physical health is at its peak. Many cultures around the world value late adulthood more than any other, arguing that it is at this stage that the human being has finally acquired the wisdom necessary to guide others. Who is right? The truth of the matter is that every stage of life is equally significant and necessary for the welfare of humanity. Therefore; each stage of life has its own unique “gift” to contribute to the world. We need to value each one of these gifts if we are to truly support the deepest needs of human life. Here are what I call the twelve gifts of the human life cycle:

دوانزدە قویناغێت خەلەکێت ژیانا مروڤان:

کێ ژوان قویناغا ژهەمیا گرنگترە؟ هندەک ئاماژێ پێ دەن ودبێژن زاروکی قویناغا سەرەکی یە، ل ڤێ دەمی مەژیی بچیکی یێ ڤەبی بو نوی سەربۆریان کو کارتەکرنێ بکەت ل سەر پێشە رۆژێت وی دژیانێدا. هندەک دبێژن: سنێلی یان جحێلی یە چنکی تەندروستیا فیزکی ل نک زاروکی دگەهتە ئاستێت زۆرێت بلند. گەلەک جڤاکێت جیهانی بهایێ دەنە قویناغا دوایێ ئانکو زالامیێ وگەنجاتیێ دەما دگەهتە پلە گەهشتنێ وکاملانێ دژیانێدا ژئەڤێت دی چنکی دڤێ قویناغیدا تێگەهشتنا پێدڤی پەیداد بیت داببیت رێبەر بو یێت دی دجڤاکێدا. کی ژڤان یێ راست ودرستە؟ راستیا ڤێ چەندێ ئەوە هەر قویناغەک ژوان یەکسانە دگەل یێت دی دبها خودا ویا پێدڤی یە بو دڵسوزیا مروڤاهیێ. هەر ئێک دیاریەکێ پێش کێش دکەت بو جیهانێ. ژبەر ڤێ دڤێت ئەم بهایێ ب دەینە هەر قویناغەکێ ئەگەر مە بڤێت براستی ئالیکاریێ بدەینە پێدڤیێت ژیانا مروڤان.

ئەڤە ئەو هەر دوانزدە دیارینە دخەلەکا ژیانا مروڤاندا:

1- Pre-birth: Potential – The child who has not yet been born could become anything – and thus holds for all of humanity the principle of what we all may yet become in our lives.

١- بەرێ بونێ: (هێز وشیان) – ئەو زاروکێ هێشتا نەهاتیە سەر دنیایێ دبیت ببیت هەر تشتەک، لەوما دهەلگریت بو مروڤاتیێ وان رامان وباوەریان یێت هەر کەسەک ژمە حەزدکەت هەبن دژانا خودا.

2- Birth: Hope – When a child is born, it instills in its parents and other caregivers a sense of optimism; a sense that this new life may bring something new and special into the world. Hence, the newborn represents the sense of hope that we all nourish inside of ourselves to make the world a better place.

٢- بوون: (هیڤی)- ئەو دەما زاروکەک دبیت، دچینیت دناڤ دەیبابان وچاڤدێرێت خو هشەکا دڵسوزیێ: ئەو هشە دیاردکەت کو ئەڤ نوی ژینە بەلکی تشتەکێ نوی وتایبەت بو جیهانێ پەیداکەت. هەر وەسا، ئەڤ نویبوویە بەر نیشاندبیت هەستا هیڤیێ یا ئەم هەمی حەزێ لێ دکەین دناڤ مەدا دا جیهانێ بکەینە جهەکێ باش وچاکتر.

3- Infancy (Ages 0-3): Vitality – The infant is a vibrant and seemingly unlimited source of energy. Babies thus represent the inner dynamo of humanity, ever fueling the fires of the human life cycle with new channels of psychic power.

٣- زاروکی: بچێکێ ساڤا: (ژیێ 0-3) : بزاڤ – زاروک وەسا دیاردبیت کو ڤەرێژا زاخەکا بێ سنۆرە. ئەڤ بیبیک بەرنیشاندکەت لڤینا هندۆرا مروڤاهیێ، بەردەوامیێ دەتە ئاگرێت خەلەکا ژیانا مروڤان ب کەنالێت نوی ژهێز وزاخا دەرونی.

4- Early Childhood (Ages 3-6): Playfulness – When young children play, they recreate the world anew. They take what is and combine it with the what is possible to fashion events that have never been seen before in the history of the world. As such, they embody the principle of innovation and transformation that underlies every single creative act that has occurred in the course of civilization.

٤- زاروکیا زوی: (ژیێ ٣-٦): یاریکەری – ئەو گاڤا زاروک یاریا دکەت، بوی کاری ئەو جیهانێ نوی دکەن. وەردگرن ئەوا دکەڤتە بەر وان وپێکڤە دگرێدەت دگەل ئەوا بەردەست دا رەنگەکێ بدەتە وان رویدانا ئەوێت چ جاران نە کەڤتینە بەر چاڤان دمێژویا جیهانێدا. ب وەکی وان نویژەنێ وڤەگهوهازتنێ پەیدادکەن دناڤ هەر کارەکێ نمونە دکەن یەوا چێدبیت درییا شارستانیێدا.

5- Middle Childhood (Ages 6-8): Imagination – In middle childhood, the sense of an inner subjective self develops for the first time, and this self is alive with images taken in from the outer world and brought up from the depths of the unconscious. This imagination serves as a source of creative inspiration in later life for artists, writers, scientists, and anyone else who finds their days and nights enriched for having nurtured a deep inner life.

٥- زاروکیا ناڤنجی: (٦-٨) – ئاشوپ یان خەیال - د زاروکیا ناڤنجیدا، هەستەکا ناڤخویێ بەربەلاڤدبیت بو جارا ئێکێ، ئەڤە هەرا گەش ولڤوکە دگەل وەرگرتنا وێنا ژجیهانا ژدەرڤە ئەوێت دهاتینە ڤەکێشان ژکویریاتیا خەوریێ. ئەڤ ئاشوپە هاریکارە کو دبیتە سەرەکانیەک بو هشەکا نویژەن دپێشە روژێدا بو هونەرمەندان، نڤێسەران، زانستان، ئو هەر کەسەک یێ دبینیت شەڤ وروژێت وی رون وگەشبن دژیانەکا ناڤخوییدا.

6- Late Childhood (Ages 9-11): Ingenuity – Older children have acquired a wide range of social and technical skills that enable them to come up with marvelous strategies and inventive solutions for dealing with the increasing pressures that society places on them. This principle of ingenuity lives on in that part of ourselves that ever seeks new ways to solve practical problems and cope with everyday responsibilities.

٦- زاروکیا درەنگ:(ژیێ ٦-٩) زیخی وچەلەنگی - زاروکیا درەنگ بەرەف خو ڤە دهینیت زنجیرەکا بەر فرەهو گەلەکا مشە ژپسپۆریێت چڤاکی وتەکنیکی ئەوێت دبنە پالبشت بو وان دا کو بشێن پەیداکەن چەند دەلیڤان وچارەسەرکرنەکا موکم دراستا وان دژواریێت بەردەوام دکەڤنە بەر وان ژلایێ جڤاکی ڤە. ئەو زیخی وچەلەنگی یا ئاکنجی دوێ پارچا مەدا یا بەردوام ل رێکێتت نوی دگەریێت وان ئاستەنگ وئاریشێت گرنگ وهەر وەسا هەولدەت دا بەرف ب دیماهیک ئینانا بەرپرسیارێت رۆژانە.

7- Adolescence (Ages 12-20): Passion – The biological event of puberty unleashes a powerful set of changes in the adolescent body that reflect themselves in a teenager’s sexual, emotional, cultural, and/or spiritual passion. Adolescence passion thus represents a significant touchstone for anyone who is seeking to reconnect with their deepest inner zeal for life.

٧- جحێلی: ( ژیێ ١٢- ٢٠) – حەز وڤین- دەما رەوشا بایولوجی دگەهتە پلا کاملانێ ئانکو بەرکەپێ جحێلی دهێت گەلەک گوهورینێت دژوار پەیدادبن دناڤ لەش وگیانێ ویدا وەسا دیاردبیت وەک: ژنسی، ڤینی، کەلپۆری، ئو حەزا روحانی. ئەڤ حەزە زۆرا گرنگە بو هەر کەسەکی یێ ب ڤێت یان ئەوێ لێ دەگریێت وان گریدەت ب کویرترین کامێ دژیانا وان لاو وجحێلادا.

8- Early Adulthood (Ages 20-35): Enterprise – It takes enterprise for young adults to accomplish their many responsibilities, including finding a home and mate, establishing a family or circle of friends, and/or getting a good job. This principle of enterprise thus serves us at any stage of life when we need to go out into the world and make our mark.

٨- گەنجاتی، تولازی، قەرتە زەلامی، مێرینی: (ژیێ ٢٠- ٣٥) – کار وکوک – ل ڤێ قویناغێ چاڤێ گەنجی یێ ل جهئنان وبنەجهکرنا گەلەک بەرپرسیان وەک: خانی وهەڤژین، دانانا مالەکێ وکومەلەکا هەڤالان، ئو کارەکی ب دەست خوڤە بینیت. ئەڤ رامانا کاری یا پێدڤی یە بو تولاز وگەنجان ل ڤێ قویناغێ دا کو بەرەف جیهانێ ڤە بچێت وشوینێ ب خو چێکەت تێدا.

9- Midlife (Ages 35-50): Contemplation – After many years in young adulthood of following society’s scripts for creating a life, people in midlife often take a break from worldly responsibilities to reflect upon the deeper meaning of their lives, the better to forge ahead with new understanding. This element of contemplation represents an important resource that we can all draw upon to deepen and enrich our lives at any age.

٩- نیڤەکا ژیانێ: (ژیێ ٣٥-٥٠) هیڤی وهزرخاز- پشتی دەمەکە دبۆریت ژگەنجاتیێ دشوپا بەرئێکڤەئینانا ژیانەکا نوی دناڤ چڤاکیدا، ل ڤێ قویناغێ راوستیانەک دگەڤیتە بەر مروڤی کو خو دەتە پآش ژچەند بار وپشتێت دنیایێ دا کو ب شێت ب نک چەند تشتێت گرنگتر ڤە ب چیت دناڤ ژیانا ناڤخویێ دا بەرەف تێگەهشتنەکا نوی ب دەست خوڤە بینیت. ئەڤ هیڤیخازە بنەجهدکەت چەند سەرکانیێت پێدڤیێ دا کو ژینا مروڤی کویرتر لێ بکەت وپتر گەشکەت بو وان قویناغێت داهاتو ل پێسە رۆژێ.

10- Mature Adulthood (Ages 50-80): Benevolence – Those in mature adulthood have raised families, established themselves in their work life, and become contributors to the betterment of society through volunteerism, mentorships, and other forms of philanthropy. All of humanity benefits from their benevolence. Moreover, we all can learn from their example to give more of ourselves to others.

١٠- پیراتی: (ژیێ ٥٠-٨٠) قەنج وچاکی- ل دانگ عمری، مالبەتێت هاتینە راکرن، کار وکوکێت خو یێت جهبە جهکرن، ئو یێ خو بەرهەڤ وئامەدەکری بو چاکیا جڤاکێ وەک خوبەش، چاڤدێر وگەلەک جۆرێت قەنج وباشیێ. هەمی مروڤاتی بهای وقازانجێ ژێ چاکیێت وی وەردگرن. هەر وەسا ئەم خڕ فێری وان باشیا دبن چنکی ئەو دبنە نمونە بو مە دا ڤێ قەنجیێ پێشکێشی هندەکێت دی ب کەین وەک وان.

11- Late Adulthood (Age 80+): Wisdom – Those with long lives have acquired a rich repository of experiences that they can use to help guide others. Elders thus represent the source of wisdom that exists in each of us, helping us to avoid the mistakes of the past while reaping the benefits of life’s lessons.

١١- قویناغا کالیا درەنگ: (ژیێ ٨٠+ پتر) – تێگەهشتن- دڤێ قویناغێدا، ئەوێت دگەهنە ڤی ژیێ درەنگ یێ ستاندی سەربۆرێت مشە کو بشێن وان سەر هاتیا بکەنە هاریکار بو رێڤبرنا خەلکەکی بەرەف باشیێ. ئەڤ پیرێت کال وێنێت زانین وتێگەهشتنێ نە ئەوا دژیت دناڤ هەر کەسەکی دا ل ڤی قویناغا ژینێ، هاریکارن دگەل مە بو نەهێلانا خەلەتیێت کەڤن دوبارەبن ئو وان بکەن دەرس وشیرەت بو باشیا خڕ جڤاکی دژیانێدا.

12- Death & Dying: Life – Those in our lives who are dying, or who have died, teach us about the value of living. They remind us not to take our lives for granted, but to live each moment of life to its fullest, and to remember that our own small lives form of a part of a greater whole.

١٢- مرن ونەمان: ژیان- ئەو کەسێت دژیانا مەدا ئەوێت ل بەر مرنێ، ئەو کەسێت داکەتی یان ئەوێت مرین، مە فێری بهایێ ژینێ دکەن. دهینە هزر وبیرێت مە دا ئەم ژیانا خو ب خەم ڤە وەلگرن وپێتێ بدەینێ، تێدا بژین دەم وگاڤ حەتا حەتایێ وب دویماهی حەتا ئاستەکا بلند. ئو ئەڤە ژبیر نەچیت کو ئەو کورتە ژیانا مە ئەوا ئەم تێدا پێکهاتیەکە ژبەشەکێ مازنێ گشت.

Since each stage of life has its own unique gift to give to humanity, we need to do whatever we can to support each stage, and to protect each stage from attempts to suppress its individual contribution to the human life cycle. Thus, we need to be wary, for example, of attempts to thwart a young child’s need to play through the establishment high-pressure formal academic preschools. We should protect the wisdom of aged from elder abuse. We need to do what we can to help our adolescents at risk. We need to advocate for prenatal education and services for poor mothers and support safe and healthy birthing methods in third world countries. We ought to take the same attitude toward nurturing the human life cycle as we do toward saving the environment from global warming and industrial pollutants. For by supporting each stage of the human life cycle, we will help to ensure that all of its members are given care and helped to blossom to their fullest degree.

چنکی هەر قویناغەک ژڤان قویناغا دیاریا خویا تایبەتا هەی دراستا مروڤاتیێ، ئەم پێدڤێێ هندێینە ئەم خو ئامەدەکەین بو ئالیکاریا هەر قویناغەکێ ژوان قویناغان، وبپارێزن ژوان هەولدانا یێت شکەستنێ بو چێدکەن ودبنە بن بر بو رێڤەچونا خەلەکا ژیانێ. ژبەر ڤێ چەندێ دڤێت ئەم دهشیاربن، بو نمونە، باشڤەبرنا تولازەکی ژبەشداربونێ دناڤ ئاستەکا بلند ل قوتابخانەکا ئاکادمی یا فەرمی. بپارێزن زانینا پیرە مێرێ ژجڤینێت بچیکان. ئەم پێدڤیێ وێنە کو بشین هاریکارێ گەنجێ خو ب کەین ل دەمێ مەترسیێ. پێدڤیێ ئەم پشتەڤانبن بو پەروردا بەری بونا بچیکان دگەل خزمەتێ بو وان دەیکێت هەژار، هەر وەسا هاریکاریا وەلاتێت جیهانێ ئەوێت پێدڤیێ ڤان رەنگە کاران وەک پاراستنا دەر وبەرێت جیهانێ ژ گەرماتیێ وتویشبونێ ژهەلبەرێن پێشەسازی. ب پارستنا ڤان قویناغێت ژیانێ دێ شێن وان ئەنداما خڕا چاڤدانێ بو وان پێشکێش کەین حەتا رادەکا زۆرا بەرز وبلند.

From Birth to Death, The Odyssey of Our Human Experience with Thomas Armstrong, Ph.D.

یا هاتیە گوهورین ژپەرتوکا" داستانا ئەزمونا مروڤان" ژبونێ حەتا مرنێ" نڤێسینا:دکتۆ توماس ئارمسترونگ.

ناڤ دگەل ژیێ مروڤی:

ناڤێت دهێن بو زاروکی ژقوناغا بونێ حەتا بەری مرنێ پشتی دەمێ درێژ

جنين: الولد في بطن أمه (بچیکێ دزکێ ماکێدا)

وَلد: الولد ساعة الولادة ( پەڤل وژان : زاروک دەمێ بونێ )

الريع: الولد ما دام رضيعا (کورکێ ساڤا)

صبي: الولد مادام رضيعاً (کورکێ بەچکشیر یان شیرخور)

مفطوم: الصبي الذي قُطع عنه الحليب (بچیکێ شیرڤەکری)

الزاحف: الحبو الولد حين يحبو ويزحف (بچیکێ سەر چارلەپکا)

دبدب: الولد في خطواته الأولى (وەستیکەر:بچیک دەما رادبیتە سەر پیا ووەستیکی دکەت)

دَرَجَ: الصبي إذا دبّ ونما ومشى ( بچیک دەما رادبیت سەرپیا یان کارێ رێڤە چونێ دکەت)

طفل:غلام : الصغير من الأولاد (تفال،کچکوک، بچیک، زاروک،عەجیجک)

مراهق: الغلام قارب الحُلم. سنێلە (یێ بەرکەپێ وی هاتی)

شَبْ: شباب دخل في مرحلة الشباب (دەستپێکا جحێلیێ)

صَبوَة: أول الشباب (جحێلی)

صبي: رَيّان: الذي فيه قوة وحيوية وهو مكتمل النمو(گەنج)

زلمة: الفتى الشاب (زەلام ، تولاز)

رجل: كمال الرجل (مێر، مێرک، قەرتە زەلام)

مْشيّب: الذي رأى البياض ‌أي دخول الرجل في حَدِّ الشيبِ (بەرف پیریاتیێ ڤە دچیت)

شائب: شيخوخة: مَن شاب رأسه وكبر سنّه (پیرەمێر)

أخْتْيار: الرجل المسن أي رجلٌ مَختر(ئەختیار)

الحَيل: أي كبير السن وبه قوة (پیرێ سەرخو)

خائس: مَن بلغ من العمر وضعفت قوته (پیرێ داکەتی وهەما د لوکزیت)

مْسْتَوي: الشيخ الطاعن في السن (پیرێ دانگ عمر یان کال)

واقع: الهزيل, النحيل, الشيخ الهرم (پیرە کال)

الهَرَم: الرجل الذي بلغ من العمر عتيا.الهَرَم: كِبَر السَن (باب کال)

خْرْفان: الخَرَف: فساد العقل من الكِبَر(پیرێ بێ هش وسەودا)

ئەحمەد عەلی حەسەن - دهوک

پلێت ژیانا مروڤی: ترتيب عمر الإنسان :Life stages

ساڤا: الوليد : عندما تلده أمه

قوماتکری: الصديغ : من لم يتم سبعة أيام من بعد الولادة

شیرڤەکری: الفطيم : إذا قـُطع عنه اللبن

کورک: الغلام : منذ فطامه إلى أن يبلغ السنة السابعة

لاو: اليافع : إذا طالت قامته ، ولمّا يبلغ . أي بين سبع سنوات وعشر

جحێڵ: الناشئ : إذا كاد يبلغ العاشرة من العمر ، أو جاوزها قليلا

سنێلە: المراهق : إذا أدرك سنّ البلوغ ، بين الثانية عشرة والثامنة عشرة

گەنج: الفتى: إذا نبت شاربه ، وإلى أن يبلغ مرحلة الشباب

تولاز: بين العشرين والأربعين

پیرەمێر: ئختیار: الهرم: إذا شخ وضعف ونال منه العجز

کاڵ: کاڵک: الكهل: وصل الى أرذل العمر

ئەحمەد عەلی - دهوک - ٢٤-٧- ٢٠١٨

پێناسا زارۆکان:

ناساندن: پێناساندن: پێناسین: هەڤناسین: ناسنامە: پێزانین

ئێتیم وسێوی: ئەو زارۆکە یێ دایباب ھەردو لێ مربن.

ئێتیم: ئەو زارۆکە یێ دایک لێ ساخ بیت، بەلێ باب لێ مربیت.

ئێکانە: بتنێ ئەو کورە یێ هەی، ژوی پێڤەتر نینە

بسپۆر: ئەو زارۆکن یێ بشێن بۆ مال کار کەن.

بنھێلینک: زکنیخ: ئەو زارۆکە کو ل دوماھیا هەمی بچیکان دبیت.

بیژی: ئەو زارۆکە یێ ژئەنجامێ دەھمەن پیسیێ چێبوی.

پاشباب: ئەو زارۆکە یێ پشتی مرنا بابێ دھێتە سەر دنیایێ.

جێمک: دو زاروک پێکڤە ببن. ب زکەکی.

زوگورد: ئەو کورکە یێ بێ ژن ل بن چاڤدێریا دەیبابان دژیت.

سێوی: ئەو زارۆکە یێ بابێ وی ساخ بیت، بەلێ دایک لێ مربیت.

ناڤێ: ئەو زاروکە یێ دهێت ل دیف یێ نەخری را.

نەخری: ئەو زارۆکە یێ کو ل دەستپێکێ دبیت.

نەسێلە: نەسێلەهـ: ئەو سنێلەنە یێن بەرئاتاڤی ئێشەکا گران بوی یان مرین، بەری چ ژخوەشی ونەخوشیێت دنیایێ دیتبن.

٢-٤-٢٠٢١ - - دهوک – ئەحمەد عەلی

زمانێ ئێکێ زمانێ دەیکێ

دێ ل بەر تە رون کەت رێکێ

زمان پەنجەرکا فرەهە ل بەر گیانێ مروڤی ئوجیهانێ. ئەڤ زمانە تایبەتێ وهزر وزانین دەت برەنگەکێ گشتی. زمانێ دەیکێ و دگەل هندەک زمانێت بیانی یێت پر بەلاڤ د ڤێت پێگڤە نویس یایبن. ژ بەر ڤێ چەندێ بنگەهێت جیهانی سەر ڤێ زەمینێ، هەمی پالدارن دا کو ڤێ چەندێ بتویژینن دسەرێ کەساندا بو زیدەکرنا هزر وبیرا وچەلەنگیا هەر ل دەست پێکا ژیانا زاروکی. بڤی رەنگی زمانێ دەیکێ دگەل دمینیت هندی بژیت ئو بێدەرا خو یا تێگەهشتنێ و رەوشتا خو بدرستی د هینتە پێش چاڤ روژ بو روژێ. دگەل زمانێ دەیکێ ئەو زمانێت د گریت چێ ل فێرگەها یان د ناڤ جڤاتەکا جێواز، زمانێ دەیکێ دمینیت ئەو زمان یێ پتر نێزیک وراست ودرست د گەل رەوان وگیانێ وی، چنکی زمانێ دەیکێ قوتابخانا ئێکێ یە یێ رەوشتا وی ب نک ناسناما کەلەپورێ ویڤە د بەت. ژبەر ڤێ چەندێ دڤێت ئەم رەهێت زمانێ خو موکم کەین دا ب شێین رێزگرتنێ ب دەینە وان زمانێت بیانی ئەوێت ئەم فێربوینێ.

گوهداربن دڤێت هەفت تشتا نەکەی پشتی خارنێ سەرانسەر

١. چایێ نەڤەخوی: چنکی ترشاتی یا هەی دبەلگێت چایێدا ب رەنگەکێ زور، ئەڤ ترشاتی سەنگەکا مەزنا هەی سەر بروتێنێ دناڤ خارنێدا ،هش دکەت ئو ناهێلیت بحەلیێت.

٢.فێقی نە خو پشتی زادی: خارنا فێقی پشتی زادی زک پێ پف دبیت بای، ژبەرهندێ دڤێت مروڤ یێ هشیاربیت نەخوت پشتی دەم هژمێرەکێ یان پتر بوریت ئان بەری خارنێ ب دەم هژمێرەکی.

٣.قائیشا پشتێ سست نەکە: سست نەکە قائیشا پشتێ ل دیڤ زاد خارنی چنکی رویڤیک دهێنە بادان وشکاندن.

٤.سەرێ خو نەشو پشتی خارنێ: سەر شویشتن پشتی زادی لڤینا خوینێ بلندکەت ل دەست وپیا هەر وەسا چونا خوینێ کێم دکەت ل گەلەک رەخێت دی دناڤ گیانی مروڤی دا ب تایبەت ل زکی. ژبەرهندێ جهازێ هەرشاندێ لاوازدکەت.

٥.برێڤە نەچە: گەلەک هزردکەن کو ریڤەچون پشتی خارنێ یا چاکە. ریڤەچون پشتی زادی ناهێلیت جهازێ هەرشاندنێ کارێ خو ب درستی بکەت ژوان تشتێت مە خارن.

٦.نە نڤە ب لەز: نڤستن پشتی خارنێ ئەگەرە بو راوستیانا هەرشاندنا زادی ب رەنگەکێ باش ئو دێ بیتە ئەگەر بو ئاریانا ریڤیکا.

٧.جگارا نە کێشە: کێشانا جگارەکێ پشتی خارنێ دهێتە بەرامبەرێ دەهان ل دەمێت دی. ژبەر هندێ ڤەگرتنا ئێشا سەرەتانێ پترە ل ڤی دەمی.

بەرهەڤکرن و وەگێران

ئەحمەد عەلی