مامک

مەتەلوک : مامک : رێژە یان دەرخستنوک :

لغز : حزوره , أحجية , خباوة , فزورة , زُعُل , جُفُل , معماية

Riddle , puzzle, Conundrum , enigma

مەتەلوک : رەنگەکی هوزانا یە تشتەکی شروڤەدکەت بێ کو ناڤی وی بینیت ، دهێلیت خاندەڤان ڤێ بکەڤێت و مەرقێ بو چێ دکەت دا بزانیت کا ئەو چیە. مەتەلوک دبیت هەر تشتەک بیت: گەناوەر، تشت یان مروڤ بیت. هوزانا مەتەلوکێ دهێتە ڤەهاندن ب کەلەک رەنگ وجورا.

هندە جارا مەتەلوک دهێت وەک پسیار یان ئاخڤتن وگوتنەکا لێکدای ئو دمینیت ل هیڤیا بەرسڤەکا راست وتێ گەهشتی. مەتەلوک جورەکە ژفلکلوری. دەما دهێت وەک پسیار هەڤرکیەکا هزرینیێ د ئێختە ناڤ بەرا وان کەسێت وەرگر، دا ئەو دیارکەن کا ئەو چیە. ئو دبیت مەرام ژێ کەنین بیت گەلەک جارا. زوربەی جارا مامک نا هێتە زانین ژ چ لایاڤە ئو د مینن نەچار کەلەک دەم هژمێرا ئو نا گەهنە واتا درست. بەس ئەڤ رەنگە رێژە ومامک هزر وبیرا ڤەدکەن سەر زور پێ زانینا.

جورێت مەتەلوکا : دوو رەنگێت سەرەکی نە.

ئێک وەک هەلبەست وهوزانا. ئەڤ رەنگە دهێتە پێک هینان ودارژتن وڤەهاندن بشێوەکێ هوزانی یێ لێکدای ونەپەنی، پیدڤیێ هزرەکا هشیار ورەوانە دا بگەهتە بەرسڤەکا راست ودرست.

سود وقازانج ژ مەتەلوکا :

مامکا نڤێسای زوربەی جارا ئەو کەسێ بەرامبەر د خاپینیت ژ بەر واتا نە دیار ونهێنی تێدا. چنکی ئەو رەنگە پسیارە د هێلیت هزرا خو کویر بکەت د زور تشتێت گرنگدا.

بەلێ مامکا گوتی ئەوا ب دەڤی دهێتە پەیڤتن کارەکی هەڤرکیێ ورکداریێ پەیدادکەت ناڤ بەرا وان کەسێت بەشداردبن تێدا. ئەگەر هات وسەر واتا وێ هەلبون دبیتە جهێ شانازیێ وخوشیێ وکەیفێ ل دەف وان ئو حەزدکەن دو بارەبن. ئەڤ رەنگە مەتەلوک رەوشتێ پترتر لێ دکەت لدەف وان بو پێ زانینا زمانێ دەیکێ ئو رێزمانا کوردی.

مەتەلوک یان مامک (حزورات , Riddles)

دەست پێکا مامکێ ئەڤەیە:

تشێ منو تشتانی...؟

ئەڤە چییە ؟

مەتەلوک : مامک

دخۆت ب سەرێ خۆ وەردکەت

بەرسڤ : موخلکە

مامکێت بچیکا

١- تشتەک من هەیە

ڤی ئالی دیوار ، وی ئالی دیوار، دناڤدا تشتەکێ هار

ئەو چیە؟

بەرسڤ: شیر وکاڤلان

٢- تشتەک من هەیە

گا دچیتە ئاش، بچیک ناچیت ئاش

بەرسڤ: کەڤچکە

٣- ئەو چیە؟

گای دبەمە سەر ئاڤێ

گا ئاڤێ نا ڤەخوت

یێ بجێک ئاڤێ ڤەدخوت

بەرسڤ: چرا وفەتیڵە

٤- دیکەکە، دکڤانەکە

چار میهن، بەرانەکە

ئەو چیە؟

بەرسڤ: تبڵ ودەستن

٥- تشتەک من هەیە

خو دکێشیت ، نە مارە

دمەعیت نە کارە

پشت کڤانە، پشت دارە

بەرسڤ: سویخر

٦- وەریس ئاڤێ ڤەدخوت

گولک دوەرمیت

بەرسڤ: زەبەش، شتی

ئەو چیە؟

٧- کاغزەک هاتە دنێ

وەسا هویر، نەهات خاندنێ

بەرسڤ: سەر کولافک

٨- تەختەکە شویشتی، موشتی

خاتینەک تێدا روینشتێ

بەرسڤ: دەڤ وزمان

ئەو چیە؟

٩- رادبێت دگریت، دروینیت دگریت

بەرسڤ: زنجیرە

Some Kurdish Riddles

1- The first side of it is a wall

the other one is a wall

in between there is a sharp thing

answer: sword in its sheath

2- The ox enters into the mill,

But his tail does not.

Answer : spoon

3- I take the ox to the water,

The ox does not drink water,

But his tail does?

Answer : the wick of a lamp

4- It's a rooster, and a crafty one,

They are four ewes, and a ram,

What is that?

Answer : Fingers, hand

5- I have something:

Slithers, but is not a snake,

Bleats but is not a goat,

His back a lance,

his chest is wood?

Answer : porcupine

6-. What is it?

The rope drinks the water,

But the calf swells.

Answer : watermelon

7- What is it?

A paper came to this earth,

It's pages are so small that cannot be read.

Answer : mushroom

8- What is it?

A room all clean and neat,

A lady sitting in it.

Answer : Tongue and mouth

9- What is it?

It gets up and whines,

Sits down and whines.

Answer : chains

چ دبێژنە ڤێ ؟

جومە سەر دارەکێ

دکەم هشکە هەوارەکێ

سەد مێر د هێن ب جارەکێ

مەلەیە سەر منارێ

بتەڤە نیس

بەرسڤ : ناڤێ مروڤی یە

چومە بەحرەکا شین

دو سویار پێدا خشین

ئێک هەسپە ، ئێک ماهین

بەرسڤ : ئەسمان ، روژ ، هەیڤ

عەبدێ رەشێ ب گوهارەکى

بەرسڤ :سێلکا نانی

لاوکێ ئەرمانا

تو دگەری ل سەر بانا

قوین تیژترە ژ ددانا

بەرسڤ : تویپشکە

هندى دکێشیت خلاس نابیت

بەرسڤ : تزبینە

چاڤ رەشێ دەشتێ

دو پێ گەهشتێ

ئێخستە سەر پشتێ

بەرسڤ : دەخل وگەنم دەمێ دورینێ

سەر ئاڤەنوز

بن ئاڤەنوز

چار چەنگی،

فێل و فەنگەنوز

بەرسڤ : کێڤژالە

هەڵ هەلەێ هارە

رەش وێلێ سیارە

بەرسڤ : مەنجەلا سەر ئاگری

تەنیرا مەتێ

پەلەک کەتێ

دەستێ کەسێ نە گەهشتێ

بەرسڤ : تڤەنگ

مەنجەلا عەندەلى

پڕچ پڕچ دکەلى

نە ئاگرە ، نە خولى

بەرسڤ : وەرزێ هاڤینێ

ماهینا مەلای

بەردا چییای

زلەک نەهێلای

بەرسڤ : گویزان ، دەف موزک

سینگێ شێرا

چاڤێن مارا

پر کەلەمە ، درندەیە

بەرسڤ : ماسىیە

سمورە ، سکی سکی

سەر دارەکا پندکی

هزار و ئێک ل زکی

بەرسڤ : هنارە

مەزنێت وان مەزن نابن

بچیکێت وان بچیک نابن

بەرسڤ : چیانە

تشتەکێ منو تشتانی

ل سەرمێزەرا سولتانی

ژ خودێ پێڤە نوزانی

بەرسڤ : بچیکێ د زکێ دەیکێدا

هەسپێ سورە

یێ ناڤ چاڤ بەلەکە

بەرسڤ : ستێنگە

هوڤە مل ، هوڤە مل

د ناڤدا میر کوڤل

بەرسڤ : سەر و هەر دو مل

ژبەفرێ سپی ترە

ژ تەنیێ رەش ترە

بەرسڤ : قەشقەلانکە

چومە مێرگا چییا

ژوردا هاتمە دوو کانییا

پاشی زڤریم کون رویڤییا

بەرسڤ :ئەنی وهەردوو چاڤ ودفن

گاسمە

دیوار سمە

بەرسڤ : مشکە

ئێکێ رازایە

ئێکێ روینشتی یە

ئێکێ برێڤە دچیت

بەرسڤ : ماهین و سویار و جانیکا د زکیدا

ئەبا بەکرێ

ل بەر دیواری

بەرسڤ : بەفرە

شوات و شیت و شەندەر

کانوین و کیت و کەندەر

یا د هەلیت ، یا دادهێت

ئو یا پەزا مالا بابێ تێ دزێت

بەرسڤ : نەهن مەهێت ژنکا ب حال

ب سێ لنگە

بارێ ژنکە

بەرسڤ : خانکێ نان پەحتنێ یە

باژێرە ، بازار نینە

سیبەرە ، حەتاڤ نینە

بەرسڤ : گورخانەیە

ل خولوقینێ

لڤینێ ، ل بینێ

وەکی چویچکا سەر هێلینێ

بەرسڤ : بچیکە د زکێ ماکێدا

یا زەرە

دگوشتى را هاتە دەرە

یا ب پەرە

یا کێم سەرە

بەرسڤ : خزێمکا دفنێ یە

سنگێ شێرا ، چاڤێت مارا

عەجایبە .. درندەیە

بەرسڤ : ماسیە

سێ تاسن

سێ بن تاسن

سێ نەینیکن

سێ رەقاسن

بەرسڤ : دەم هژمێرە ( سەعەتە )

ژ ڤێرێ حەتا بەغدایێ

د جانگی قوتایێ

بەرسڤ : جادەیە

نە ل ئەردى نە ل ئەسمانى

دخۆت لەشێ ئینسانى

بەرسڤ : خەمە

دارا دناڤ دارا

ژێ دهێت دەنگێ برین دارا

بەرسڤ : مێشا هنگڤینی

مەنجەلا جفتێ

قرێن کەڤتێ

بەرسڤ :عەورن

تەنیرا زمزمی

تژی نانێ گەنمی

بەرسڤ : گویزە

یێ ل سەرێ زویرى

سەر مەزنترە ژعویرى

بەرسڤ : مێریە

چومە شکەفتەکا تاری

تژی تێدا مراری

بەرسڤ : دەڤ و ددان

خشت و پشت

چو وێراهە روینشت

جەریفکە یان گێزک مالینێ یە

سەبەتا ل سەر سەبەتێ

کلیلکا دەستێ مەتێ

بەرسڤ : دستارە

کەر زرى

پشکل فرى

بەرسڤ : تڤەنگە

شەش بەندکو بەندلک

دوو نان وکوتلکەک

بەرسڤ : تەرازیا داری یە

بەحرا شینە

ئاڤ تێ نینە

بەرسڤ : کەزوانە

من دیت و تە نە دیت

تە دیت و من نەدیت

بەرسڤ : ستافکا مروڤی یە

ل ئاڤێ بدەى تەر نابیت

ل بەرى بدەى کەر نابیت

بەرسڤ : سیتافکە

دور تە د هێت

تنێ تە نا مێت

بەرسڤ : شویتکە ئان قایێشە

سەر گڵ گەلە

بن گەڵ گەلە

چاڤ سورێ

سمبێڵ بەلە

بەرسڤ : کێڤریشکە

تشتانوک مشتانوک

لبن کەڤری خشتانوک

بەرسڤ : شەیتانوک ، قەشقیلک

قورئانا دنێ

نەدهێتە خواندنێ

نە دهێتە خوارنێ

بەرسڤ : کڤارکە

رەشە رەشە وەکی قیر

سپیە سپیە وەکی شیر

دچیت دچیت وەکی میر

بەرسڤ : قژک ، قەشقلانک

چوومە دنیڤا رێدا

عەجێب یەکا درێدا

چرک ، خۆ ل باقێ دا

بەرسڤ : تەڵهە

خانیەکێ گروڤر وسپییە

پێ پەنجەرە ئو بێ دەری

تێدا روینشتی یە بیکەکا زەری

بەرسڤ : هێکە

کانیکا ل نزارى

خرا ئاڤ ژێ ڤەخارى

بەرسڤ : چچکێت ژنکێ نە

تشتەکێ منێ هەی

بن ئاخە ، نیڤ شاخە ، سەر زێرە

بەرسڤ : بنا گەنمی یە

سندریکا لسەر سندریکێ

کلیلا ددەستێ بیکێ

بەرسڤ : دستارە

کالویە کەتی دەشتێ

بارێ ستریان ل پشتێ

بەرسڤ : ژژیە

دارا لناف دارا

ژێ دهێت دەنگێ بریندارا

بەرسڤ : مێشا هنگڤینى یە

تشتەکێ منێ هەی

هەر دەم ل مالە

گەهە شرینە، گەهە تالە

بەرسڤ : زمانە

ئەگەر تە گرێدا دێ چیت

ئەگەر تە نە گرێدا ناچیت

بەرسڤ : پێلاڤە

چیایێ بێ کەڤر

دەریایا بێ ئاڤ

دارستانا بێ دار

باژێرێ بێ مروڤ

بەرسڤ : نەخشە

کەر سێ، مێر سێ، تێر سێ

بەرسڤ: سێ کەرن وسێمیرن ئو سی تێر

ژشەکرێ شرینتر

ژئاسنی گرانرترێ

بەرسڤ : خەوە

ژ فلکلورێ کوردی

Kurdish Folklore

collected and adapted

by Ahmed Ali


مەتەلۆک

ئەو چیە شمعونێ دو کون؟

بەسڤ: باگوردانە


ئەو لا تات، وئەڤ لا تات، دنیڤێدا پیرە فات

بەرسڤ: سپیە


یێ خڕکۆکە، ب دمکۆکە، هویرە نۆکە

بەرسڤ: نۆکە


سەر هسانە، پەر قورئان

بەرسڤ: کڤارکە


دو دچقن، دو درەقن، دو دزقن، ئەگەر تو نەزانی چاڤێت پەقن

بەرسڤ: بزنە ( دو گوهن، دو شاخن، دو چاڤن)


با هات ل بانیانە، پاک کا چو ما دانە، کی نەزانیت حەیوانە

بەرسڤ: جۆخینە: بێدەرە


وەک هرچا گوری، ل دۆر رویباری دنڕی، بو تە وبابێ تە تڕی

بەرسڤ: ئاشە


بابی ناڤمل دئێشیت، دایکێ ناڤلنگ دئێشیت، بچیکان خڕ گیان دئێشیت

بەرسڤ: بانێ خانی یە( گاریتە، ستوین، شەقلێت بچیک یان کێزمە)


ژ فلکلورێ کوردی

Kurdish Folklore

collected and adapted

by Ahmed Ali