Tavku'l-Hamame

TAVKU'L-HAMAME (Güvercin Gerdanlığı)

203- Eser Ne Zaman Yazıldı?.

İbn Hazm'ın aşk ve sevgiyi konu olarak işlediği, insan davranışlarını ele aldığı ikinci eseri budur. Bunu bir dostunun isteği üzerine Şatıba'da yazdı. Çünkü bunu Almariya'daki dostunun ona Şatıba'ya gönderdiği mektup üzerine yazdığım söyler. Eserin yazıldığı yer belli, fakat ne zaman yazıldığı kesin olarak bilinmiyorsa da 417 H. yılından sonra yazıldığı muhakkak. Çünkü eserde bu yıl vukubulan olaylardan bahis var. Hayran âmiri ile Muvaffak Ebu Hasan Mücâhid arasında 417 yılı Rabiulahir ayındaki çarpışma anlatılıyor. Şöyle ki: Almariya'da evi olan bir dostun ihiyaçları dolayısıyla Şatıba'ye geldi. Burada bulunduğu müddetçe benim evimde kaldı. Almariya'da işleri karışıktı, ondan dolayı çok kederli idi, bu­raya geleli hiç iyi günü olmadı.

Cezayir hakimi Muvaffak ebu Hasan Mü-cahid'in orduları Almaria hakimi Hayran'ın askerleri çatışma halinde bu savaş sebebi ile yollar kapandı, ulaşım kesildi. Denizde donanma bak-liyor, dostum dönmeye yol bulamayınca üzüntüsü çok arttı. Teessüründen eridi.[1][1] Bu satırlar bu eserin bu sene yazıldığını gösteriyor ki o zaman ya­şı otuzüçü aşkındı.

204- Eserdeki Satırlar Kırk Yaşlarında Yazdığını Gösterir:

Anlaşıldığına göre, onu gençlik sonlarında, olgunluk çağına geldiği zaman yazmış. Eser, yazarının hayat dolu, fakat gençlik ateşinin geçtiği bir yaşta olduğunu gösteriyor. Eseri yazdığı zaman, ilmi şöhret kazanmış, fıkıh hadiste yeri olan bir kişidir. Bunu şunlardan anlıyoruz:

a.Kitabın başında, onun görüşlerine ve tutumuna muhalif olan kişiler onun hakkında kötü konuşmuşlar bununla beraber o, onlara yine de vefalı davranmış: "Ben vefah olmakla iftihar ederim. Buna dair uzun bir kaside yazdım.Bunu yazmama sebep şudur: Muhaliflerimden bir grup bana dil uzattılar yüzüme karşı kötü konuştular, bana delillerimle batılı kuvvet­limi söylediler, beni itham ettiler. Hakkı ve hak taraftarlarını müdafaa eden sözlerime cevapdan aciz kalınca, hasetlerinden böyl tilar."

b. Aşk ve sevenlere dair böyle bir eser yazmaktan dostundan özür dil" yor, çünkü bu bir nevi gönül eğlencesidir, diyor: Arzunu yerine getiriyorum sen istemeseydin bu işi yüklenmezdim... Bize düşen bu kısa ömrümüzde va' racağımız yerde huzur umarak, yarın için iyi hazırlanmaya sarfetmeliyiz Her ne kadar Ebu Derda şöyle demişsede: Günülerinizi biraz batılla dinlen­dirin, hakka yardımcı olsun. Selef-i Salih'in de bir sözü vardır: Gençliğini iyi geçirmeyen, korunmayı da iyi yapamaz, yani eserde şöyle denir: "Gönül­lerinizi dinlendirin, çünkü demirin paslandığı gibi onlar da paslanır"[2][2]

Bunu gençliğinden sonra yazdığını, eserin sonundaki gurbet hayatından bahsetmesi de gösterir: "Geçmişi hatırlamak, geçmişi düşünmek, benim ha­tıramı sarstı, şaşırttı. Bildiğin gibi uğradığımız ahval dolayısıyla benim zih­nim karışık, kalbim muzdariptir. Memleketten ayrılık, ahvalin bozulması, günlerin alt üst olması, servetin tükenmesi, eski yeni malların elden çık­ması, babalardan atalardan kalma kazancın kesilmesi, yadellere sürünmek, mal ve mevki kaybetmek. Aileyi ve çocukları koruma kaygusu, aile ocağı­na dönememek tasası, zamanla boğuşmak, kaderin nereye sürükleyeceğini gözlemek, bütün bunların içinde; çaresiz bir hayat... Halimizi ancak Allah'a arzediyoruz.[3][3] Bize fazl ve kereminden hayırlısını versin, O her şeye kadirdir, gidenden daha çoğunu verir."

Bu sözler eserin ehlinden ve vatanından ayrılıp gurbetteyken yazıl­dığını göstermeye şüphesiz ki, gençliğinden sonradır ve her halde kırk yaşlarına doğrudur.

205- Eserin Kaynakları:

Biz, burada eserdeki gazelleri ve aşka dair şeyleri tahlil edecek değiliz-Zira bunlar, bu gibi şeyleri araştıranların işidir. Biz, burada eserin kayna­ğının, onun malumatı ve metodu ne olduğuna işaretle yetineceğiz. Nasıl bundan önce Müdavatü'n-Nüfus eserinde de öyle yaptık. İbn Hazm, bu ese rinde de istikra ve araştırmaya istinad ettiği gibi, bildiği kadar Yunan sefesine de yer verdiği anlaşılıyor.

206- Sevgiyi Anlatması:

İbn Hazm,aşkı ve sevgilileri anlatırken felsefenin etkisi görülmektedir,İnsanlar aşkın mahiyetinde ihtilaf halindedirler, uzun boylu tartışırlar. "bana göre;o iki gönlün birleşmesidir... Biliyoruz ki, mahlukatta birleşme dlasmanın sırrı birleşme ve ayrılmadır. Şekil daima benzerine uyar. Misli misliyle sükunet bulur. Bu hisle görülen bir şeydir. Zıdlar da birbirlerinden nefret eder. Bu bizim aramızda böyledir. Saf bir âlimde olan ne-f de böyledir. O, yücelmek isteyen bir cevherdir. Onun aslı, meyli ittifa­kı şevki, şehvet ve nefreti kabule hazırdır. Bu, insanın fıtratında malum bir şeydir. Cenab-ı Hak şöyle buyurur: "O sizi bir nefisten yarattı. Ve hu­zur bulsun diye ondan eşini de yarattı" (en-Nisa, 4/7). Huzur bulmanın se­bebi kadının ondan yaratılmasıdır. Eğer sevginin sebebi cesed güzelliği, su­ret olsaydı, o zaman sureti güzel olmayanlar, kusurlular beğenilmez di. Bir çokları var ki öylelerini tercih eder, gönlünü ona kaptırır. Eğer mesele sa­dece huy uygunluğu olsaydı, o takdirde, uygun olmayanı sevemezdi. Anlı­yoruz ki aşk ve sevgi gönülde olan şeydir, o bambaşka bir şeydir. Bir çok sebeblerle olabilir, o sebebin ortadan kalkmasıyla yok olur. Seni bir şeyden ötürü seven, o şeyin bitmesiyle, bırakıp gider."[4][4] Görüldüğü üzere, o fel­sefeyle İslâm nasslarım yanyana yürütüyor, önce felsefeyle tarifini yapı­yor, sonra da Kur'an-ı Kerim'den nasslarla onu süslüyor.

207- Sevgi Ruhlar Arasındadır, Ve Bir Gönül İşidir:

O, sevginin temelinin bedende değil, yücelerden gelen ruhların uyuşma­sı olduğunu söyledikten sonra, bazı itirazlar ve cevaplarla bunun tahlili­ni de şöyle yapıyor: Böylece sevginin ruhani bir beğeniş, kalbi bir uyuşma olduğu anlaşılıyor. Biri çıkıp da: Eğer böyle olsaydı, yani sevgi cisimlere iş­lemezden önce nefislerin birbirine benzemesi ile ulvi bir tarzda ülfet olsay-ı, o zaman sevgi aralarında müsavi olurdu. Çünkü iki cüzü müşterek ve atları da bir. Buna cevap şudur: Evet, bu doğru bir itirazdır. Fakat, biri sevip de diğerinin sevmemesi, bunun bir çok sebeplerle de çeşitli yönleri bu-nur... Sevgi mıknatıs gibidir. Mıknatıs demiri nasıl çekerse sevgi de öy-

Ki enın "Öyle olduğunu şu da gösterir: Birbirini seven iki kimsenin, la annin ^birine uygun olduğunu görürsün. Tabiatları barışıktır. Huy-se , ymuştur- Birbirlerine benzerlik arttıkça sevgi kuvvetlenir, dikkat edersen bunu açıkça görürsüna. Hz. Peygamber'in şu hadisi de bunu teyid eder: rus ' araya toplanmış neferlerdir, birbiri ile tanışanlar uyuşur, taşımayanlar tepişir." Sarihlerden biri şöyle demiştir: "Müminlerin ruhla-ıru tanır. Hipokrat'a, bir kimsenin vücut kusurlarını anlattılar ve onu sevdiğini söylediler.[5][5]

208- Tecrübe ve Gözleme Dayanan Bilgiler:

Onun bu eserinde, dayandığı birinci kaynak böyle olup bu eskilerden ge­len bir felsefedir. İkinci kaynak tümevarım ve araştırmalar olup, bu da eser­de açıkça görülür. Verdiği her hüküm ve karara, görüp tecrübe ettiği olay­lardan veyahut duyduğu doğru haberlerden şahit göstermektedir. Böyle­ce tecrübe ve gözlemleri bu eserin ana direğini teşkil eder. Başlangıçta şöy­le der: "Bu kitabımda gördüklerim ve güvenilir kimselerden duyduklarım sınırında durmaya kararlıyım. Arapların haberlerini, geçmişlerin hikaye­lerini bir yana bırak. Benim yolum onlardan ayrıdır. Onların haberleri bol. Fakat ben, başkasından alman emanet ata binmedim, başkasından iğre­ti alman zinet takmam."[6][6]

Eserinin sonunda da şöyle demektedir: "Bu eserimde, başka türlü olma­sına imkan bulunmayan malum hakikatlere dayandım. Bu kabilden birçok şeyler zikrettim, bunlar yeter sanırım."