Tết Đoan Ngọ
Tết Đoan Ngọ
L oay hoay nhìn tờ lịch, thời gian lặng thầm chào đón cái tết Đoan Ngọ. Tôi mường tượng xâu bánh bánh dẻo mềm mà tôi rất thích. Góc trời Sài Gòn lao xao chợt hiện ra trong tâm trí, thúc giục tôi gắn đôi cánh huyền thoại bay về chốn xưa. Hình ảnh bánh ú chất đầy trong cái thúng, trên cái mâm nhôm lăng xăng phô dáng trong chợ Nguyễn Tri Phương.
Bánh ú không bán riêng lẻ từng cái, mà bán chùm xâu, gồm một chục mười hai cái, được buộc chặt dính liền, nằm kề cận bên nhau, khiến bé con mê tơi.
Ngày ấy tôi còn nhỏ xíu nên không để ý và càng vô tình không dõi mắt theo tờ lịch rụng rơi. Tháng nào, ngày nào là tết gì, hay lễ gì.
Mỗi lần được dịp theo mẹ đi chợ, hễ thấy bánh trái nào được bày bán ì xèo, báo hiệu ngày đặc biệt sắp đến. Vào những ngày lễ lớn, người Việt Nam thường có một loại bánh đặc trưng cho từng ngày lễ theo tục lệ truyền thống. Ngày lễ linh thiêng trang trọng nhất trong một năm dài là Tết Nguyên Đán.
Trong ba ngày tết thảnh thơi, người Việt chúng ta thường ăn uống và rong chơi nên ít ăn cơm, mà chỉ ăn bánh. Đó là bánh tét và bánh chưng. Tết Trung Thu thì chắc chắn không người Việt Nam nào mà chưa từng nếm qua hương vị thơm tho bay ngút trời của bánh nướng và bánh dẻo. Thời gian trôi mau như mũi tên phóng lao.
Cái tết giữa năm lại thong dong quay về vào ngày mùng năm tháng năm âm lịch. Chúng ta lại có thêm một loại bánh cũng ngon không kém. Tết Đoan Ngọ đánh dấu giữa năm với loại bánh đặc trưng là bánh ú. Chao ơi, nhắc đến bánh ú thì mắt tôi hoa lên vì cái trong trẻo, cái dẻo dai tuyệt hảo của loại bánh mềm mại, rất ngon.
Trước khi chuẩn bị gói bánh, nếp được ngâm trong nước tro một đêm. Màu trắng đục bao quanh hạt nếp hòa quyện, tan loãng vào nước tro. Màu xanh của lá tre thấm dần vào hạt nếp. Sau vài tiếng vật lộn với lò than, bếp củi, nồi bánh âm-ỉ sôi trên ngọn lửa láu táu nhảy múa. Hạt nếp ươm đượm màu xanh nhạt trong suốt. Tôi rất thích màu xanh hiền dịu, trang nhã của bánh ú, thật dễ thương !
Bánh ú đơn thuần không có nhân, chỉ có nếp trong suốt, thường được ăn với đường cát trắng cho ngọt lịm lòng người. Tôi đang nhắc nhớ về cái hương vị hiền hòa của miền quê miệt vườn. Bánh ú hình khối tam giác với ba góc nhọn, được gói bằng lá tre màu xanh, và được cột chặt bằng sợi dây lát mềm mại. Bánh ú còn được gói chung với nhân đậu xanh nhào đường thốt nốt vàng thơm.
Tôi vừa kể đến các loại bánh biểu tượng cho ba ngày tết đáng nhớ trong một năm. Hôm nay, trên nền trời đen tuyền trong vắt không một gợn mây, trăng rằm tròn xoe ẩn hiện chiếu sáng cả một góc trời. Những cái tết nhỏ, rồi tới cái tết lớn, sẽ lần lượt dung dăng trở về với chúng ta. Bánh ú thơm ngon là nhờ hạt nếp trong vắt màu xanh lá tre, thoáng ửng bên trong là màu nâu vàng đậu xanh ngào đường mật.
Mùng năm tháng năm gợi nhớ trong tôi một góc trời quê ngoại, mượt mà với thảm lúa xanh chạy dài ngút trời. Nơi có con sông ngầu đục màu phù sa, hiền hòa lặng chảy ngày cũng như đêm. Và hình như không bao giờ biết mệt mỏi là gì. Lòng sông im lìm chảy, không bao giờ càu nhàu dân làng. Với bản chất hiền hòa dòng sông thường đèo bồng theo con nước phèn đục biết bao ghe xuồng mộc mạc.
Hình ảnh các cô thôn nữ đoan trang, thoăn thoắt chống chèo ghe xuồng ba lá, chuyên chở bất cứ thứ gì mà gia đình mình chịu khó gieo trồng, ra ngôi chợ đầu làng. Trên ghe là thúng gánh đầy ắp rau cải xanh tươi, cần xé trái cây chín thơm ngọt bùi. Đây là nguồn lợi tức nuôi sống gia đình. Hừng đông tờ mờ sáng, lác đác ghe xuồng xuôi chiều con nước.
Thấp thoáng bóng dáng cô thôn nữ đong đưa mái chèo, đã tạo thành bức tranh thủy mặc linh động và trữ tình. Cho dù lưu lạc sống đời tha hương, những đứa con xa xứ đều trĩu nặng tình quê làng xóm. Điều hiển nhiên nhất là, hôm nay, tôi đang lộc cộc gõ nhiều hàng chữ gợi nhớ về cái bánh ú mà tôi ưa thích khi còn là bé con nhỏ tí teo.
Ngày tết nào có bánh ngon thì mẹ kêu tôi lút thút đi theo vào chợ để mua nhiều xâu bánh ú. Trải qua bao sóng gió thời gian, mẹ già yêu thương đã an nghỉ thiên thu. Bây giờ, Sài Gòn thực sự ở lại với cái nôi kỷ niệm trong tôi đã bao mùa thu thay lá.
Chùm xâu bánh ú thơm ngon vào năm tháng quấn quít bên mẹ cũng mờ phai nhạt nhòa, bay theo lá vàng úa tàn ở quê hương thứ hai, thứ ba mất rồi. Dù sao đi nữa, tình bánh ú vẫn còn chút nhen nhúm trong nỗi nhớ dâng trào. Thôi thì, tôi đành trân quí cất giữ trong ngăn ký ức, để lâu lâu có dịp hoài niệm quá khứ đã bay xa.
Em nhớ chăng mùng năm ?
Tết Đoan Ngọ xa xăm
Nhâm nhi miếng bánh ú
No tròn ánh trăng rằm
*
Lúc đó chưa sợ đường
Trưa hè đi mua kẹo
Tỏm tẻm nhai dễ thương
Ăn hàng khi đến trường
*
Lênh đênh vượt đại dương
Bôn ba đời tha hương
Quên dần nhiều bánh trái
Thuở cắp sách hoài vương
*
Thời gian không chảy ngược
Ước gì ta níu được
Giữ hoài thời son trẻ
Để hồn nhiên ăn bánh
June 7 - 2021
