Năm Ngọ, sưu tầm một số thành ngữ, tục ngữ và ca dao liên quan đến Ngựa - Tiền Lạc Quan

Có lẽ Ngựa là loài thú đã được con người thuần hóa sớm nhất. Trong kho tàng văn học, nghệ thuật thế giới, con Ngựa xuất hiện trong rất nhiều tác phẩm nghệ thuật, văn chương, thi ca, cũng như được đề cặp đến trong ca dao, tục ngữ, thành ngữ của hầu hết các dân tộc.

Nhân năm Ngọ, người viết xin sưu tầm một số thành ngữ, tục ngữ và ca dao có liên quan đến loài ngựa.

(Vì kiến thức hạn hẹp cũng như thời gian không cho phép, người viết chỉ xin chép những thành ngữ, tục ngữ để làm tài liệu chớ không chú thích ý nghĩa của những thành ngữ hay tục ngữ này. Xin quý độc giả tìm hiểu thêm trong những tài liệu tham khảo của những tác giả chuyên nghiệp.)

Thành ngữ, Tục ngữ

1. Bạch mã phi mã
2. Cái chỉ buộc chân voi chân ngựa
3. Có mặt nào dài hơn mặt ngựa
4. Công lao hãn mã
5. Cỡi ngựa xem hoa
6. Chạy như ngựa vía = chạy rất nhanh
7. Châu phúc, nãi kiến thiện du; Mã dật, nãi lương tri mã : Thuyền có chìm mới thấy người lội giỏi; Ngựa có chứng mới biết nài cỡi hay
8. Chết trên lưng ngựa
9. Chỉ lộc vi mã
10. Chiêu binh mãi mã = Tu binh mãi mã
11. Chim Việt ngựa Hồ (Hồ mã tê Bắc phong ; Việt điểu sào Nam chi) = Ngựa Hồ gió Bắc
12. Dã mã vô cương
13. Dứt dấu ngựa Hồ
14. Đơn thân độc mã = Một mình một ngựa
15. Đơn thương độc mã
16. Đông phong xuy mã nhĩ : Gió đông lướt qua tai ngựa
17. Đừng mó dái ngựa
18. Được đầu voi đòi đầu ngựa = Được voi đòi tiên, Được đàng chân lân đàng đầu, Được con em thèm con chị, Có thịt đòi xôi, …
19. Trường đồ tri mã lực; Sự cửu kiến nhơn tâm : Đường dài hay sức ngựa (Đường dài mới hay sức ngựa), Ở lâu mới biết được lòng người
20. Hàm chó vó ngựa
21. Ỷ mã tài : Tài cao trên lưng ngựa
22. Kim mã ngọc đường
23. Khóa mã đề thương = Cỡi ngựa cầm thương
24. Không chém người dưới ngựa
25. Khuyển mã chí tình
26. Khuynh cái hạ mã
27. Làm thân trâu ngựa
28. Lão mã thức đồ
29. Lấy chỉ buộc chân voi chân ngựa
30. Lên xe xuống ngựa
31. Lông bông như ngựa chạy đường quai
32. Mã cách khỏa thi : Da ngựa bọc thây
33. Mã đáo công thành / Mã đáo thành công
34. Mã thượng bất tri mã hạ khổ
35. Mặt dài như ngựa = Mặt ngay cán tàn
36. Mồm chó vó ngựa
37. Một con ngựa đau, cả tầu bỏ (không ăn) cỏ
38. Mưa chẳng qua ngọ, gió chẳng qua mùi
39. Ngựa chạy có bầy, chim bay có bạn
40. Ngựa chạy đàng dài
41. Ngựa chứng là ngựa hay
42. Ngựa đá rịn mồ hôi
43. Ngựa hay hay chứng = Ngựa chứng là ngựa hay
44. Ngựa hay có tật
45. Ngựa Hồ qua cửa sổ = Bạch câu quá khích = Ngựa qua cửa sổ = Bóng câu qua cửa sổ
46. Ngựa hươu thay đổi
47. Ngựa lồng cóc cũng lồng
48. Ngựa nào gác được hai yên = Một gáo, hai chĩnh
49. Ngựa non háu đá = Ong non ngứa nọc
50. Ngựa quen đường cũ = Chứng nào tật ấy (nấy)
51. Ngựa Tái Ông = Tái Ông mất ngựa
52. Ngựa tre

Ngựa về ngược
1. Ngưu đầu mã diện = Đầu trâu mặt ngựa
2. Ngưu tầm ngưu, mã tầm mã
3. Nhanh như ngựa chạy trạm
4. Nhân bất thông cổ kim, ngưu mã nhi khâm cư : Người mà không rành việc xưa nay, không khác chi trâu ngựa mặc áo quần
5. Nhất ngôn ký xuất tứ mã nan truy = Một lời nói ra (xe) bốn ngựa khó theo
6. Ra sức khuyển mã
7. Ruồi bu cặc ngựa
8. Sa cơ ruồi đuổi ngựa
9. Tâm viên ý mã / Ý mã tâm viên
10. Tế ngựa, đỗ thuyền
11. Thay ngựa đổi chủ
12. Thay ngựa giữa dòng
13. Thẳng (như) ruột ngựa
14. Thiên binh vạn mã
15. Trâu cày ngựa cỡi
16. Voi giày ngựa xé
17. Voi thuộc voi, ngựa thuộc ngựa

Ca Dao

Ngựa hay chẳng quản đường dài

Nước kiệu mới biết tài trai anh hùng.

Em có chồng rồi như ngựa có cương

Ngựa em em đứng, đường trường anh đi.

Bây giờ kẻ Bắc người Nam

Ngựa Hồ chim Việt biết làm sao đây.

Sông sâu ngựa lội ngập kiều (kiều: cầu bắc qua sông)

Dẫu anh có phụ còn nhiều người thương.

Tiếc thay con ngựa cao bành

Để cho chú ấy tập tành sao nên?

Ngựa ô chẳng cưỡi, cưỡi bò

Đường ngang không chạy, chạy dò đường quanh.

Đường dài ngựa chạy biệt tăm

Người thương có nghĩa trăm năm cũng chờ.

Năm con ngựa bạch sang sông

Năm gian nhà ngói, đèn trong đèn ngoài.

Nhong nhong ngựa ông đã về

Cắt cỏ Bồ Đề cho ngựa ông ăn.

Ngựa hươu thay đổi như chơi

Giấu gươm đầu lưỡi, thọc dùi trong tay.

(Cao Bá Nhạ)

Con ngựa đi Bắc về Nam

Hay ăn, hay ngủ, hay làm, hay lo

Con mèo nằm bếp co ro

Biếng ăn, biếng ngủ, biếng lo, biếng làm.