Schans in de Daal

HISTORISCH:

De Schans in de Daal behoorde tot de heerwagen van Dorp (met Daal en Sprinkele) en Gewaai. Zij werd gegraven in 1641. De «Caerte» of reglement werd goedgekeurd door de prinsbisschop en door de schout Jan Vaes, op 18 mei 1642. Jan van Riemst, ook Jan Box genaamd, was de eerste «Capitijn» van de 14 of 15 schansmannen. De oppervlakte bedroeg 1 bonder, 11 grote en 7 kleine roeden. Ze was dus iets groter dan die van Stalken.

Van de schans in de Daal is niets overgebleven dan de sporen. Wie de beemd inkijkt, tegenover het huis van Thijs-Nijs, ontdekt zonder moeite de plaats waar vroeger de brede grachten een hooggelegen eiland omringden. Toen woonden daar tegenover de schans: Peter Box en Cornelis Maenen.

In het koninklijk archief te Brussel bewaart men een atlas der goederen van de abdij van Averbode. Daarin staat een gekleurde tekening van de Dalerschans, gemaakt in 1661. Men ziet er een tiental lemen huizen afgebeeld, vast aaneengesloten, met water rondom en moerassen. Een beekje dat uit de pastorij vijver komt, brengt naast de weg het, water in de grachten en in de tegenovergestelde hoek, vloeit het weer verder. De ophaalbrug bevindt zich aan de kant van de pastorij. Die grachten waren zeer visrijk. In 1657 werden er 300 karpers gevangen en verkocht aan 120 gulden (in onze munt ong. 15.000fr) welke verdeeld werden tussen de 16 schansgezellen. Ook de volgende jaren is de vis opbrengst omtrent dezelfde. De pastoor had op deze schans ook zijn toevluchtsplaats. Nochtans, om meer veiligheid te hebben tegen de plunderende legerbenden heeft pastoor Herthals de Pastorij versterkt met omgrachtingen en toegangspoort (overgenomen uit: Uit de geschiedenis van Zutendaal, T.Vandebeeck, 1980).

Eind 2013 heeft de gemeente de schans gerestaureerd, of toch minstens de grachten terug open gemaakt en de binnenschans ingericht als wandelpark (Zie krantenartikel: Het Belang van Limburg 28.11.13). Jammer dat de wallen niet werden hermaakt (zoals te zien op de tekening, overgenomen van de Nederlandse Ellerschans).

2016: Kunstwerk op de schans (HBVL: dd.14.08.16)

2018: Er is een brug gemaakt naar het foute (!!!) model van Bokrijk, zodat na Bokrijk, de Ellerschans, Venray... ook Zutendaal een verkeerd beeld geeft!! De originele brug (met hameipoort en balanspriemen) zag er sowiezo NIET uit als de huidige uitvoering. Kijk maar even naar de tekening uit het kaartboek van Averbode...

KARTOGRAFISCH: (Google+)

• Kaart : kaart van C.Lowis met weergave van de eigendommen van de abdij van Averbode in Zutendaal. Merk op dat in de voorstelling het noorden niet bovenaan ligt.
• Kaart : detail van de kaart van C.Lowis met links de omgrachte pastorie en rechts de schans in de Daal.
• Kaart : uittreksel uit de Atlas van De Ferraris (1777). Hier is een driedelige omgrachting voorgesteld met de vermelding Chateau. Allicht gaat het louter om de pastoriesite.
• Kaart : uittreksel uit de Atlas der Buurtwegen met het centrum van Zutendaal, de pastorie (rood omcirkeld) en verder het gehucht "Den Daal".
• Kaart : uittreksel uit recenter kadastraal plan.
• Stafkaart : paars omcirkeld in het zuiden: de Stalkerschans, schuin tegenover de kerk de pastorie-site. Rood omcirkeld de vermoedelijke schanssite.
• Sattelietbeeld : rood omlijnd de vermoedelijke site van de schans. Geel omlijnd, de pastoriesite.
• digitaal kadasterplan (2012). Er is geen rechtstreekse verwijzing naar de schans. De schans bevond zich ergens onder de percelen: 43b, 47e, 48e.