Zutendaal
In Zutendaal vinden we voor de heerdgang Stalken de Stalkerschans terug. De heerdgang Dorp-Daal had de schans: Schans in de Daal
Wiemesmeer en Papendaal, 26 huizen samen, vormden de derde heerwagen van Zutendaal. Er is wel eens verteld geworden dat zij ook een schans hadden, maar daar onze archieven daar niets van aangeven, moet dit ontkend worden. Misschien hebben zij daar ergens een "droge" schans gehad tussen dichte heggen en braamstruiken. Wel zullen zij een soort "burgerwacht" gehad hebben, gelijk de andere herdgangen van Zutendaal, waarin alle weerbare mannen onder bevel van een kapitein, waren ingelijfd. Zulks hadden de prinsbisschoppen herhaaldelijk voorgeschreven. Maar al deze plaatselijke militaire inrichtingen waren te slecht gewapend en geoefend om lang stand te kunnen houden tegen de goed uitgeruste legerbenden. Na 1715 werd de Kempen weinig of niet meer verontrust en de schansen verloren hun beveiligingswaarde.
De Norbertijnenpastoor had zijn toevluchtsplaats op de schans in de Daal. Reeds vele jaren vroeger hadden de Paters Norbertijnen ook de "graaf" aangelegd, want ze hadden veel vis nodig voor hun talrijke onthoudingsdagen. Er was in die tijd een dubbele graaf. De eerste liep rondom het pastorij gebouw, dat zich op dezelfde plaats bevond als nu. Pastoor Herthals liet voor de deur een ophaalbrug bouwen. De tweede graaf liep rond 't pastorijgoed, waar wij haar nu nog zien, uitgezonderd het stuk tegenover de jongensschool. Hier werd een hoge muur opgetrokken voorzien van 2 torentjes. Ook de tegenwoordige ingangsbrug met toren (1661) werd door pastoor Herthals gebouwd. Gezien het hier echter niet om een 'buurtschans' gaat maar om een versterkte pastorie, in eerste instantie bedoeld als toevlucht voor de pastoor, wordt deze versterking niet opgenomen in de inventaris als buurtschans, dit in afwijking met de dusdanige vermelding in de historische studie: Uit de geschiedenis van Zutendaal van T.Vandebeeck, 1980, waaruit de hier vermelde informatie werd over genomen.
Een kaart van Averbode (C.Lowis) uit 1661 stelt het centrum van Zutendaal voor met links de kerk en de dorpshuizen eromheen. Rechts erboven, de imposante norbertijnenpastorie en helemaal rechts op de tekening, een schans met minuscule schanshuisjes. De voorstelling suggereert een schans in het centrum van Zutendaal.
Maar er is wel één schans die bekendheid geniet en heel mooi is bewaard in een erg natuurlijke staat: de Stalkerschans.
De Stalkerschans werd reeds vermeld in 1602. Ook op 19.06.1719 werd ze vermeld.
Kaart: kaart van Averbode met voorstelling van de gemeente Zutendaal met links het dorp, centraal de pastorie'schans', rechts de buurtschans.
Foto : zicht op de oude pastorie met toegangspoort. De pastorie (van 1783) was volledig omgracht. Nu is ze mooi gerestaureerd.
