NGỒI BUỒN

Ngồi buồn gẫm sự thế gian

Cõi trần nhiều nỗi gian nan cốt hài

Nhứt tâm tưởng Phật lâu dài

Dầu ai hủy hoại ta hoài thiện tâm

Cuộc đời Trời khiến cơ thâm

Niệm sao nhứt tánh nhứt tâm trọn niềm

Hữu công Trời Phật lại tìm

Nam mô nhớ Phật trọn niềm thủy chung

Vẹn toàn hai chữ hiếu trung

Chữ tà chữ nịnh chữ hung làm gì

Thế gian ăn nói dị kỳ

Bất tùng Trời Phật bất tùy Thánh Tiên

Xem tường sự thế lòng riêng

Bất tri Thiên Địa phương viên cao dày

Cõi trung Trời Phật lưu đày

Chẳng lo chẳng sợ tội nầy đọa kia

Thiếu thừa lỗ miệng nói lia

Trong lòng chẳng nhớ lời kia Phật hằng

Thương dân Trời Phật dạy rằng

Nghĩ đi xét lại không bằng lời dân

Sao bằng chả phụng khô lân

Trà thơm rượu cúc của dân mỹ miều

Ít ai noi dạ ngư tiều

Ngược xuôi thừa thiếu gẫm nhiều người ưa

Nhiều người đem giọng đẩy đưa

Lời nay bất dụng lời xưa bất hoài

Ỷ mình khôn quỉ sắc tài

Địa ngục rủ loạn nằm dài thở than

Thiểu nhơn nghĩa khí trung cang

Những người hung dữ tham gian thiếu gì

Người chê lời Phật nói kỳ

Phật Trời còn quấy huống gì là tôi

Bó tre chẳng giữ bỏ trôi

Phật ngồi dương thế thương ôi dân hoành

Chẳng ai noi việc làm lành

Mê chi trần tục bỏ đành Tây phương

Trung thần phản trí Trụ Vương

Qui lai Tây Bá nhà Thương mạt rồi

Linh đinh sóng dập gió dồi

Thương non nhớ biển đứng ngồi không an

Phật mang tám nạn dương gian

Người ba tai họa chẳng han trong mình

Đứt cương ngựa chạy thình lình

Gà con vỡ ổ giựt mình chít chiu

Noi đời Thuấn nhựt thiên Nghiêu

Cõi trần hung bạo xử tiêu xác hồn

Sự vong như thể sự tồn

Để mười hai tháng tế hồn ma vong

Bàn linh ngày tháng vắng không

Bốn mùa tám tiết chẳng công ngó ngàng

Ví như thương khách qua đàng

Đến ngày tính cúng kêu bàn thờ thân

Cải tà qui chánh khó phân

Phật Trời thương dạy nhơn dân bất tùng

Lời ngay sao kẻ chẳng dùng

Lời tà a ý khúc tùng nhứt tâm

Ít người mưu trí kế thâm

Trung quân ái quốc nhứt tâm thuận hòa

Tôn sư giáo chánh phế tà

Nay tôi rõ thế bất hòa vong ngôn

Xem trong thế giới càn khôn

Tam Tài, Tứ Thánh nhứt môn lập đời

Mặc ai lòng dạ đổi dời

Làm sao mé biển chân trời xa nhau

Nhựt viên nguyệt khuyết bấy lâu

Anh hùng thất vận ngồi câu công hầu

Đố ai lập đặng Nam lầu

Giỏi chi phàm tục không cầu Thánh Tiên

Chữ rằng thiên lý vị nhiên

Sơ nhi bất lậu võng thiên bủa vòng

Phật ma nghiệm nghĩ trong lòng

Ngày sau chi khỏi vợ chồng phân ly

Tu tình mặc chốn khinh khi

Tu tài tu sắc thế nghi thuận tùng

Xứ xứ tất hữu anh hùng

Chữ tài chữ sắc khó dùng chữ ân

Lập thân hành đạo lập thân

Dương danh hậu thế trung phân chánh tà

Nam mô tảo ngộ Di Đà

Biết sao Phật ái việc tà chúng sanh

Hỡi còn khôn quỉ đua tranh

Đua tranh khôn quỉ đục thanh bất tường

Nam mô dạ bảo tâm cường

Mấy mô cũng lỡ ra đường đất chay

Bao giờ kiến Phật Như Lai

Thời dân hãn hữu họa tai họa hình

Phiên bang nhiều việc bất bình

Sưu cao thuế nặng khổ tình dân ôi

Bao giờ cho gặp chúa tôi

Cho tôi thấy chúa trời ôi Phật Trời

Thế gian ăn nói nhiều lời

Khi Tiên, khi Phật, khi Trời, khi quân

Từ khi mắc quả trầm luân

Tội người trăm tội từ chân chí đầu

Nói ra dạ thảm lòng sầu

Thân sao để tội từ đầu chí chân

Hai thân hiệp lại một lưng

Hai vai chẳng gánh sự quân trung thần

Gia bần trí đoản nhơn bần

Bần Tiên, bần Thánh, bần Thần mới ngoan

Bần đừng tích cực tham gian

Bần trung, bần hiếu, bần mang quả tiền

Gia bần mạng lý chớ phiền

Bần nhơn, bần đức, bần hiền mới ngoan

Đừng ham nhà dọc dãy ngang

A tùng sự ác sau mang tội nhiều

Sông sâu ngựa lội ngập kiều

Con hư cha mẹ bỏ liều con hư

Đừng nói dạ cẩu lòng trư

Mua tôm bán cá nói dư thỏng thừa

Thú tu lòng Phật còn vừa

Huống chi nhơn thế thiếu thừa không tu

Làm sao nguyệt chói trăng thu

Rừng già hiếm kẻ ngồi tu thạch bàn

Tu sao trốn chúa trốn làng

Tu nhơn tu nghĩa giữa đàng mới hay

Đừng chê tu mặn khen chay

Thượng thanh hạ trược dở hay tại lòng

Tu sao không vợ không chồng

Không con không cháu tuyệt dòng quốc gia

Tu tà tu quỉ tu ma

Lòng nào tu chánh Diêm La tương phò

Ham chi đồng bạc con cò

Bạc hình bạc giấy lần dò đi xa

Tị trần lộn xuống Diêm La

Địa ngục vấn tội khảo tra đêm ngày

Gian nan luống chịu bấy chầy

Nhờ ơn Trời Phật độ rày chúa tôi

Đừng lòng giết ốc hầm vôi

Làm người cho biết chúa tôi mới rằng

Gái trai giữ vẹn đạo hằng

Vàng thoi bạc nén chẳng bằng nghĩa nhân

Làm sao cho khỏi căn dân

Vua quan chẳng xét sự nhân cơ hàn

Có phước làm đặng tiên hoàng

Có phần làm đặng tổng làng hiển vang

Đừng làm tích ác tham gian

Thời người mới đặng hiển vang thọ trường

Dĩ oai phế đức cang cường

Ngày sau mắc chốn chiến trường đao binh

Hành hình sự thế bất minh

Tông môn tổ đức bất ninh linh hồn

Ít ai cầu sự vong tồn

Cầu Trời vái Phật vong hồn siêu thăng

Lo làm nhiều việc lăng xăng

Chẳng lo nhân nghĩa qui căn Phật Trời

Gió đưa thủy liễu đổi dời

Nào ai cãi Phật cãi Trời thuận tâm

Trào đình mưu trí kỳ thâm

Thiên cơ một phút loạn xâm tơi bời

Ở sao chẳng tưởng Phật Trời

Một vay mười trả nợ đời không lo

Thác rồi hồn xác ra tro

Chẳng làm chi tốt không lo làm lành

Huê thơm Trời Phật để dành

Cõi trần ai tích sự lành Phật cho

Khó lo những việc đói no

Thiên cơ họa phước biết lo sao toàn

Đi đâu cho khổ nhiều đàng

Kìa non Bửu tự nọ ngàn Ma ha

Cảnh nào cảnh chẳng có hoa

Non nào non chẳng có tòa thiên thai

Lẽ nào trước chẳng hiệp mai

Lẽ nào gái chẳng hiệp trai trinh tường

Riêng than quê thị phố phường

Ở sao chẳng biết nẻo đường ma ha

Làm sao khỏi xuống Diêm La

Muốn tìm thấy Phật Thích Ca làm lành

Chim khôn léo luống trên nhành

Hưởng huê nếm mật công thành danh vinh

Đừng nghe sử truyện ngũ kinh

Ngủ mà ngủ mất tà tinh lộn vào

Bởi nghe ngôn ngữ lời Tàu

Nam bang vong Phật ma vào làm gương

Đăng trà quả thực chưng hương

Không lòng mắc chữ oan ương cửu trường

Gió đưa phưởng phất huê hường

Huê sen chậm trổ nan tường Tây phương

Phật Trời nỡ hại hiền lương

Nỡ chôn hào kiệt oan ương vận thời

Phép nào hơn Phật hơn Trời

Làm tôi giữ đạo nghe lời tôn sư

Bắc cầu thiếu ván sông dư

Đau lòng tưởng Phật nhớ sư dự tồn

Để coi ai giỏi tiếng đồn

Thân tôi như rác tấp cồn sóng xao

Biết nghe lời nói thấp cao

Vận nghèo tiểu khẩu biết sao mở lời

Nên hư chứng có Phật Trời

Thương non nhớ biển đổi dời thủy lưu

Xa cầu biết sự tâm ưu

Thiểu tài, thiểu trí, thiểu mưu dưới đời

Bại thành, thành bại tại thời

Việc sao nay đổi mai dời thiện đoan

Đạo nào bằng đạo tam cang

Ngũ thường giáo thế hung hoang hư mình

Cầu cao ván yếu gập ghình

Bước qua bước lại dụng tình sửa sang

Một lo sự thế chưa an

Hai lo lúc hiệp lúc tan đổi dời

Thầy ôi trở lại độ đời

Hạ Ngươn ăn nói nhiều lời đắng cay

Tài chi người lại xưng hay

Phép nào chẳng có múa tay nói ngầy

Vong ngôn phản đạo phụ Thầy

Nắm tro Phật bỏ chỗ nầy phải tiêu

Cuộc đời chẳng khỏi hỏa thiêu

Trùng trùng lửa dậy quần yêu tan tành

Thây trôi mé biển đầu gành

Hùm tha sấu bắt làm lành khỏi tai

Mặc tình già trẻ gái trai

Phật Trời nào có ép ai mà phiền

Hiếu trung xa cách lương tiền

Biết làm sao đặng xỏ liền một dây

Nên rừng há dễ một cây

Muốn cho có đó cùng đây hiệp hòa

Sâm soi ý lý đạo nhà

Đường đi viễn vọng hương trà trải qua

Tiêu tà, tiêu quỉ, tiêu ma

Tiêu tham, tiêu thú, người ta thì còn

Càng ngày càng thác càng mòn

Xem đi xét lại chẳng còn bao nhiêu

Chừng nào Phật khiến đảo điên

Hoàng Thiên lượng định thân siêu thì nhờ

Làm con phải chịu dại khờ

Thân nay như thể nước cờ bị vây

Lưới mê Trời Phật giăng ngay

Làm sao cho khỏi bỏ thây mới mầu

Chẳng ai vác ván thêm cầu

Lóng nghe trống điểm trên lầu sang ba

Phật Trời lộn lạo quỉ ma

Âm dương tương hội Diêm La hiện trần

Đao binh khởi loạn rần rần

Quan quân phú quí cơ bần như nhau

Bây giờ người chẳng thấy đâu

Chừng nào ngó thấy lo âu sao rồi

Bôn chôn khó đứng khó ngồi

Ra đi chẳng tiện khổ rồi ở ăn

Miễu đình am tự sãi tăng

Bất tùng sư giáo vô căn điêu tàn

Cốt đồng, cốt gỗ, cốt vàng

Cốt chì, cốt bạc tội ngàn nhơn sanh

Họa hình tiếc thể tượng tranh

Bán cho Lục Tỉnh bia danh hành hình

Trách ai ăn ở lộng tình

Hà nhơn sanh Phật hành hình chung thân

Trách ai vô lượng vô phân

Trung thần dối thế giáo dân lấy tiền

Tu đâu tu bạc tu tiền

Tu hung tu dữ tu hiền vốn không

Tu nào tham của tham công

Tiền ma gạo quỉ nó không ở đời

Tu đâu chẳng biết Phật Trời

Nằm đêm tính việc lỗ lời hơn thua

Theo người thành thị tranh đua

Ngọn rau tấc đất ơn vua không đền

Làm trai chí cả cho bền

Trung quân ái quốc cận nền Phật vương

Đừng lòng lỡ ghét lỡ thương

Lỡ trung lỡ nịnh oan ương hại mình

Cá không ăn muối cá sình

Người không trung hiếu bất bình tâm can

Nửa ngay lòng ở nửa gian

Chẳng suy chẳng nghĩ đa mang trí cuồng

Ở đây dạ khiến thua buồn

Xuân qua hè lại luông tuồng gian ngay

Chim đậu không bắt nó bay

Tài chi ra sức theo đây vầy đoàn

Thầy xưa nổi giận la làng

Không ai ứng tiếp vầy đoàn Tây phương

Cá không ăn muối cá ươn

Con không nghe mẹ vi lương hư rồi

Gánh thơm để xuống bèn ngồi

Xem sau ngó trước nhớ hồi thơm ngon

Nhớ hồi mẹ lại dạy con

Trái nào nở mắt mật son già lòng

Ở sao như bưởi với bòng

Ngọt chua một dạ một lòng mới nên

Mấy lời mẹ dạy đừng quên

Dầu mà sống thác hư nên để lòng

Ngày sau may đặng lên giồng

Cãi lời mẹ dạy trái lòng con hư

Lửa vùi nóng nảy lòng lư

Gánh thơm bán ế tính chư sự nào

Chẳng mua mắng nhiếc hỗn hào

Hàng tôm hàng cá ra vào quen thân

Trái thơm trăm mắt bớ dân

Người phàm hai mắt khó phân việc nầy

Gian nan sau tớ trước Thầy

Đố ai rõ đặng việc nầy mới ngoan

Tiểu khê còn sợ đại giang

Bắc cầu trăm nhịp cầu an thuận hòa

Lên non cám cảnh rừng già

Làm con làm cháu tưởng bà tưởng ông

Tu trần như buổi chợ đông

Chiều tan mai hiệp nghỉ không thường hành

Việc nào thua việc làm lành

Tu nhơn tích đức để dành ngày sau

Khó thời bắt ốc hái rau

Xả gia cầu đạo ngày sau hưởng phần

Xả ác xả phú xả bần

Xả bá sự quấy cõi trần mới nên

Tây phương dầu chẳng đặng lên

Diêm Đình dầu xuống chớ quên lời Thầy

Người tu Trời Phật bắt đày

Có đâu ỷ sức vui vầy chưng cơ

Chẳng rằng quí tại hồ sơ

Dầu sau rõ sự thiên cơ bắc cầu

Lòng người sớm đánh tối đầu

Phật Trời dạ thảm lòng sầu héo hon

Phật cho bốn chữ ngoài son

Trong lòng thiệt giấy nước non vuông tròn

Thầy ghi đạo Phật hao mòn

Sơn bằng thủy kiệt dạ còn nhớ ghi

Quên lời là lẽ mình khi

Phật Trời chí sứ từ bi phải phiền

Ở sao mười việc chẳng hiền

Làm sao Trời Phật không phiền lòng dân

Có thân người phải xét thân

Việc nào tà chánh lượng phân dữ hiền

E sau hóa hải tang điền

Tích tồn phước đức chữ hiền lương trương

Bạc vàng dầu để mấy rương

Lòng không đặng chữ hiền lương chẳng còn

Tỷ như phố ngói Sài Gòn

Lâm cơn nguy biến biết còn hay không

Sang giàu như buổi chợ đông

Thác rồi cũng nắm tay không mà đời

Dữ lành hai việc để dời

Thác đem theo giỏi Phật Trời xử phân.

Có thân thời khổ với thân

Thân ơi thân biết lượng phân dữ lành

Phật Trời dạy bảo tu hành

Nhứt tâm thiện niệm chẳng thành cũng ưng

Phải lo gỡ tội trầm luân

Dầu mà chẳng khỏi cũng ưng thân trần

Bất kỳ đạo tặc phú bần

Nhơn nhơn các hữu kỳ phần Phật phân

Phật Trời nhắc trái cầm cân

Hai đường tội phước định phân dương trần

Nói ra có Thánh có Thần

Hai vai biên chép lời trần hiền hung

Ngay gian quấy phải nịnh trung

Phật Trời soi thế hiền hung tỏ tường

Tranh đua theo việc phố phường

Có đâu biết việc chiến trường chông gai

Xét lòng già trẻ gái trai

Một năm chẳng nhắc Phật lai một lời

Lại thêm mắng gió chưởi trời

Ghét mưa giận nắng ở đời làm sao

Kêu Trời kêu Phật lao xao

Phật còn thiếu nợ xiết bao tội người

Nói ra nhiều lẽ tức cười

Hai vừng nước mắt thương người bất tri

Hẹp hòi khó bước dễ đi

Bâng khuâng nhớ Phật cung ly dấu đoài

Giỏi chi dụ vãn thơ bài

Công danh phú quí vẹn tài tân quan

Nước đục phèn lóng đục tan

Sút chùi cặn cáo mới an tâm thần

Nước trong ngó mặt thấy gần

Xem sao điểm nguyệt cõi trần lưng vơi

Sanh giàu thong thả ăn chơi

Ngủ trưa ngủ sớm an nơi cõi trần

Bất ưu vinh nhục quân thần

Bất ưu lao khổ cõi trần tân toan

Nước lộn bực lở An Giang

Châu Đốc tỉnh hạt tân quan đặt rày

Máng trâu ví thá cầm cày

Đáy sông mặt biển chỗ Thầy ghi sau

Người giận ỷ trí đánh trâu

Đánh rồi lại nghĩ dạ đau dại khờ

Lung lăng lấn lướt nước cờ

Ngựa ba pháo bảy vật vờ chích xe

Chẳng ai vun quén bụi tre

Lại thêm năm chốt chẳng nghe lướt vào

Tượng sĩ đi mất hồi nào

Một mình tướng quốc ra vào trống trơn

Ngó lên cấm điện Thất Sơn

Ngùi ngùi nhớ Phật từ cơn hiểm nghèo

Gian nan xuống dốc lên đèo

Người khôn mắc chốn hiểm nghèo hết khôn

Quyết lòng ra ngoại càn khôn

Người hiền bao nỡ Phật chôn trí tài

Biết ai đặt đặng thơ bài

Đậu câu trúng vận nói dài nghe chơi

Người hiền khó nỗi thảnh thơi

Anh hùng thất vận nhiều nơi phụ phàng

Ở đâu sao khỏi xóm làng

Trốn Trời sao khỏi nắng hàn sương vương

Đền đài Bắc chúa nương Thương

Chữ rằng nhứt nhựt vô vương đảo quyền

Gia Long, Thiệu Trị xuất tiền

Minh Mạng, Tự Đức thảm phiền Tây qua

Nhà thờ bái Thánh có Cha

Chào nhân chúng tử vào ra lễ mừng

Phật ta thương nhớ cảnh rừng

Am vân quỉ cốc theo vừng núi non

Thị thiền ý Phật thon don

Phàm trần lỗi đạo làm con Phật Trời

Bán buôn một vốn mười lời

Lợi đa đa hại thương đời tham lam

Chữ rằng thất hiếu hữu tam

Ngũ hình phạm tội lòng tham loạn đời

Linh đinh thuyền bá giữa vời

Buồm đà gặp gió xuôi thời thả xuôi

Nước mắt còn dựa mắt đui

Buồm đà gặp gió thả xuôi một bề

Thân tôi như thể thằng hề

Gió day mấy hướng mấy bề cũng theo

Nực cười tấm đá cheo leo

Con khỉ người nói, con heo khó bàn

Đánh đau chẳng dám la làng

Dân như gỗ mục lót đàng người đi

Đối đáp là lý sân si

Người hiền nhẫn nhẫn từ bi mới hiền

Anh em bao nỡ trách phiền

Bởi chưng ăn nói chẳng hiền ghét nhau

Sào vắn khó chống sông sâu

Ở ăn việc trước như sau chớ sờn

Nói ra kẻ giận người hờn

Lòng tôi như thể cây đờn lên dây

Niệm Phật có Thánh có Tiên

Có binh chư vị độ yên tâm hình

Niệm Phật cải dữ trong mình

Cải tà qui chánh nghiệm tình lượng phân

Niệm Phật tích thiện vi ân

Tích tài vi oán lòng dân chẳng lành

Ai ai nhẫn chí để dành

Hạ Nguơn tận thế tu hành cần năng

Chữ rằng lạc diệp qui căn

Trào nào cũng dụng nho văn làm đầu

Hữu quân tất hữu công hầu

Vô quân thị tất nan cầu công khanh

Ai mà chẳng dụng công danh

Làm người lánh đục tìm thanh mới mầu

Tây phương bất dục nhơn cầu

Lòng ai dĩ đạo kết sầu Tây phương

Đa nhơn chí tại bất lương

Phật Trời nào chẳng lòng thương dân lành

Đời nầy nhiều kẻ tu hành

Tu là tu quỉ tu lành vốn không

Cửa trời mở rộng minh mông

Việc nào tà chánh xét trong lòng mình

Bất dụng tài sắc dạng hình

Dụng tâm, dụng tánh, dụng tình hiền lương

Dụng người ưu đạo quốc vương

Dụng người hiếu nghĩa trung lương đá vàng

Non cao thú dữ muôn ngàn

Nghiêng vai gánh đạo tầm đàng Tây phương

Sợ đàng lưới nhện vấn vương

Dốc lòng giữ đạo tầm phương non bồng

Sơn khê đá dựng chập chồng

Còn lo một nỗi khó lòng nẻo đi

Chim kêu vượn hú tử quy

Thác còn sống mất đường đi sõi sành

Vượn kia bao nỡ lìa nhành

Chim kia bao thuở bỏ đành rừng non

Ai từng mẹ chẳng thương con

Lá lay vì bởi thẹn non khác lòng

Đeo chi cổ chuỗi tay vòng

Nam mô không biết trong lòng một câu

Chẳng lo đào giếng cho sâu

Của mình nó lại lo âu hại mình

Hường nhan chi kẻ vô tình

Phật không dụng sự sắc hình dân ôi

Chợ Lớn bao thuở hết vôi

Làm người không chúa làm tôi sao bằng

Chúa ôi sao chúa không rằng

Để cho các nước lăn quằn hại dân

Phật ôi sao Phật chưa phân

Trời ôi bao nỡ để dân điêu tàn

Dân ôi chẳng sợ cơ hàn

Hiển vinh chi đó chen đàng đua tranh

Lươn kia còn nhớt còn tanh

Tanh chi có mỡ cũng danh béo bùi

Nói ra trong dạ sụt sùi

Thân nầy chi khác trái muồi trên cây

May mà trôi nổi đến đây

Việc xưa chi khác việc nay chút nào

Quán trung ít kẻ ra vào

Tai nghe phường phố như Tàu hưng binh

Ngồi buồn trách chúa Bắc kinh

Làm cho lỗi đạo bất minh hại đời

Đa đoan ngôn ngữ loạn lời

Ai ai đều cũng dân Trời tôi vua

Một nước nghịch nhỉ tranh đua

Làm sao cho phải tôi vua dân Trời

Con ai mà chẳng nghe lời

Mẹ cha dạy bảo cãi lời ngoan ngôn

E sau thây thác không chôn

Chớ đừng ỷ sức ngoan ngôn cãi Trời

Cho vay một vốn mười lời

Tính hơn tính thiếu buông lời chửi ngang

Một chửi hai chửi tội nan

Ba chửi bốn chửi thời hoang cửa nhà

Phật dạy từ trẻ tới già

Tội chửi thậm tội kết mà đầu dây

Nói cùng huynh đệ người hay

Chửi thời chửi thú tội nay vô cùng

Phép Phật việc chửi không dùng

Việc hung chẳng dụng thiệt dùng hiền lương

Nói ra nhiều kẻ chẳng thương

Việc nào thua việc vi lương để đời

Ai giỏi qua Phật qua Trời

Hoặc chơn hoặc giả đổi dời tại nhân

Phật Trời nào chẳng lượng phân

Nhơn hữu thiện nguyện tùng dân thiện tình

Ác giả sanh sự bất bình

Phật Trời ngài cũng cho mình cãi đâu

Tự giả ý giả lo âu

Phật Trời ngài chẳng cải đâu lòng người

Hoặc chơi hoặc khóc hoặc cười

Phật nào cản trở mà người oán Thiên

Tự ý thiện ác điểm khuyên

Đừng lòng trách Thánh phiền Tiên lỗi lầm

Cá qua sông trước cá nằm

Sông sâu cá lội ai cầm cá đâu

Mặc tình lội cạn lội sâu

Lội lui lội tới chậm mau ai gàn

Chim bay biệt sở xa ngàn

Rừng không trở lại ai màng chim đâu

Giác đời mới biết cạn sâu

Bằng không có giác sừng âu mọc đầu

Lóng nghe Bắc ngụy Nam lầu

Cỡi con bạch mã qua cầu Tây phương

Dại nào mà dại chẳng thương

Khôn nào khôn chẳng khai mương bắc cầu

Đất dơ nên đất mới sầu

Trời dơ Trời chẳng thèm cầu chúng sanh

Phật Trời mắc đọa hôi tanh

Người phàm như thể tượng tranh vẽ vời

Nói re thiệt khổ với đời

Khổ thời chịu khổ lỗi lời phải cam

Nôm na chữ nghĩa lam nham

Dầu người chê dại cũng cam thửa lòng

Nói ra lời phải dự phòng

Nói rằng cũng sợ mích lòng anh em

Vện vằn ai lại ngó xem

Thẹn thùa với chị với em xóm giềng

Một quan thương kẻ năm tiền

Muốn cho lòng đó đừng phiền lòng đây

Người hiền ở thẳng nói ngay

Hiền không ngay thẳng sợ nay họa hồi

Chiếu bông gối dựa khó ngồi

Người tu phạm tội nhớ lời Thầy ghi

Đại hùng đại lực đại bi

Làm người cho biết thủy nguy khuôn phò

Vô ơn mấy kẻ đưa đò

Cắc xu thu hoạch không dò nguy bang

Vượng thông Hưng Thới An giang

Làm người biết đạo nguy bang ưu sầu

Lão suy hà lão bất cầu

Chỗ nào không Phật không sầu Tây phương

Đạo hà hà đạo bất lương

Bất lương bất đạo bất đương bất tùng

Dỉ nhơn nhơn dĩ anh hùng

Bất tri thức lực chớ dùng làm chi

Đá hay sức đá một khi

Tuổi vàng vàng thức vàng tri tuổi vàng

Thương thân thì phải tùng làng

Sưu đinh thuế đóng vẹn toàn đừng sai

Mặc tình già trẻ gái trai

Lòng ta ta biết dạ ai ai tường

Mãng nghe sự thế phi thường

Ngó chừng trời tối dặm đường chẳng xa

Thầy ghi hữu Phật hữu ma

Hữu tà hữu chánh nghĩ ra ngán ngầm

Nịnh trung hữu trí mưu thầm

Thiên cơ xử lý nan tầm phước thân

Có lòng cầu Phật hồi ân

Phật Trời nhỏ phước độ thân trải dời

Khác nhau có một chữ thời

Dễ ai bẻ nạng chống trời đặng cho

Giàu nghèo chưa chắc đừng lo

Nhất tâm niệm Phật Phật cho thịnh thời

Công danh rạng tiết chói ngời

Đừng lòng chê Phật khi Trời chẳng nên

Làm người cho biết dưới trên

Cây nào dưới đất mọc lên nên rừng

Giấc ngủ xảy thức ngó chừng

Ngủ mê đàng điếm cổi quần không hay

Gẫm đường sanh tử xưa nay

Đờn cầm ai nỡ dứt dây nửa chừng

Chẳng ai đem dạ ớt gừng

Biết sao tội phước nói chừng mà nghe

Thân nầy như thể bè tre

Thả trôi theo nước lóng nghe cuộc đời

Cắn răng ép lưỡi ra lời

Hở môi chẳng dễ cuộc đời thịnh suy

Thiên cơ trần thế bất tri

Vận còn điên đảo thịnh suy đổi dời

Lòng nguyện cho thấu Phật Trời

Cho lòng tri thức việc đời cổ kim

Án đời loạn chí bất nghiêm

Quân thần phi lý cổ kim bất tùng

Đời nầy lời nói không cùng

Thấy đâu nói đó khó dùng lời ta

Cải tà tà đặng dang ra

Qui chánh chánh lại độ ta vẹn toàn

Mấy năm luống chịu cơ hàn

Cam tâm khổ não điếm đàng chê quê

Thầy chê đổ bác đấu kê

Ham vui chịu lận người quê điếm đàng

Giựt của không mõ không làng

Kết thù kết oán bất thuần đệ huynh

Thiệt đời ăn ở bất minh

Lời Thầy răn dạy khương ninh bất tùng

Tiếng đồn Lục Tỉnh tôi khùng

Trượng phu chí cả thương cùng ngu si

Đường ngay ai chẳng cho đi

Mặc tình chúng bạn khứ qui tại lòng

Đường vạy khéo dắt đi vòng

Tây phương Phật dụng cái lòng tinh minh

Nam Kỳ từ giã Bắc kinh

Trai ngay thờ chúa gái trinh thờ chồng

Thế suy cầu Phật hội đồng

Trung cang nghĩa khí giữ lòng tự nhiên

Chữ rằng hiếu chí ư thiên

Hiếu chi thân hiếu thị nhiên nên người

Thế suy dạ chẳng muốn cười

Bạc bảy sánh với vàng mười dễ chi

Người hiền chịu chữ ngu si

Vàng thau lộn lạo dễ chi ra bề

Chữ rằng nội ngoại tương tề

Hai vai gánh nặng nên bề gái trai

Nghĩ mình nào dám ép ai

Làm người chi khỏi ba tai mà phiền

Trăm năm khó giữ mộ tiền

Chẳng cầu hồn vía sa miền Diêm Vương

Ngục hình lao khổ đau thương

Sa về địa ngục tử lương nguyện cầu

Vái van vọng bái khấu đầu

Nguyện thiên nguyện địa vọng cầu Tây phương

Cầu Phật thấu đến Diêm Vương

Chẳng cầu thủ mộ thịt xương điêu tàn

Vong linh xa chốn rạc ràng

Nhứt tâm khẩn nguyện ngoại càn khôn tri

Chí hiếu nguyện thấu cung ly

Phật Trời ngài cũng động tri thức lòng

Lời giác Phật nói bao đồng

Anh em nghe chớ trách lòng lời ngay

Ăn trái nhớ kẻ trồng cây

Thương người người chớ thương đây chút nào

Nguyện cùng Bắc Đẩu, Nam Tào

Xét soi số mạng lỗi nào đọa đây

Ngồi buồn tưởng gió nhớ mây

Nhớ đời Nghiêu Thuấn ra tay cày bừa

Nói ra như nói thiếu thừa

Phật Trời còn ở không vừa lòng dân

Dạy là dạy thế dạy phân

Thương là thương việc hương lân ngày rày

Sao sao chẳng kíp cũng chầy

Tớ sanh dạ dại cãi thầy sao nên

Lời nào chánh lý đừng quên

Lời nào tà nịnh chẳng nên đừng dùng

Xứ xứ tất hữu anh hùng

Cao nhơn cao trị điên khùng trị ai

Lời nói có mắt có gai

Có đắng có ngọt nào ai biết lòng

Việc chua việc chát bao đồng

Để tiêu để ớt trong lòng làm chi

Nam mô hai chữ từ bi

Phật còn thương chứng lời khi dễ gì

Xét xem các cõi biên thùy

Tài chi răn thế, giỏi gì khinh khi

Nhĩ văn khẩu tụng tâm tri

Đừng đừng nghe tiếng thị phi mà lầm

Xa xuôi công nặng khó tầm

Tại gia vọng Phật lỗi lầm tại tâm

Ở gần sớm viếng tối thăm

Ở xa ước mấy trăm năm cũng tìm

Ơn cao nghĩa rộng trọn niềm

Có lòng Trời Phật lại tìm chúng sanh

Bất tường ẩn tích mai danh

Dầu ai đặng chữ công danh thời nhờ

Nam mô thiểu trí dại khờ

Gió nam sóng bắc vật vờ hồn ma

Thương thầy nghĩ lại phận ta

Chừng nào Đại Thánh ngài ra cõi trần

Vu oan vấy họa rần rần

Súng Tây người bắn nhiều lần chỉn ghê

Chẳng tìm dấu thỏ đàng dê

Sách đèn thức tánh canh kê gáy đầu

Ngựa hoang chạy vỡ qua cầu

Khỉ ngồi rừng vắng lắc đầu nhăn răng

Mỏng môi hả miệng nói xăng

Láo nầy có cội có căn láo dòng

Thương nhau lời nói để lòng

Dầu ai mua bưởi bán bòng mặc ai

Như lời mời gọi làm trai

Kiến nguy chí mạng ít ai học đòi

Nước trong cá lội hẹp hòi

Nước đục ít kẻ học đòi bực sông

Cá đua đáy biển minh mông

Cầm câu ngồi ẩn bực sông trông thời

Thanh tân chi bấy bớ đời

Nam thanh nữ tú nhiều lời ngoan nan

Nực cười chước mọn Châu lang

Sá chi bầy chấu cả gan đoạt quyền

Tranh ngôi hao tốn lương tiền

Làm cho bá tánh đảo quyền chẳng an

Căm hờn quân tướng quới quan

Chẳng thương dân chúng gian nan thuở nầy

Dân ôi dân chẳng nghe Thầy

Vua ôi vua chẳng nhớ ngày Tây phương

Tranh tài đoạt quốc thâm cương

Gây thù kết oán bất lương hại đời

Chẳng ai tin tưởng Phật Trời

Dọc ngang ỷ thế ỷ thời bề trên

Lời nói tục tĩu chẳng nên

Nói thanh chứng cớ hai bên biên lời

Ăn theo thuở, ở theo thời

Loạn ăn, loạn ở, loạn lời chẳng nên

Dặn lòng cho chắc đừng quên

Dầu mà sống thác hư nên tại Trời

Hở răng chắc lưỡi than đời

Làm sao đủ mặt coi đời thượng kim

Phật Trời một kiểng thanh nghiêm

Đời này chẳng khỏi phi liêm tan tành

Chim khôn thì kiếm cây lành

Người hiền tìm chốn tu hành nương thân

Trách ai bụng lượng vô phân

Để theo tranh tụng dành phần thịt kia

Vàng lá bia ốc bắn bia

Người khôn ai có nói lia nhiều lời

Non cao vòi vọi giữa trời

Làm sao trung hiếu hai lời hiệp thân

Nghề nào cũng phải lo phân

Không phân sao biết sự thân vẹn nghề

Gối rơm ai lại dựa kề

Quán trung vắng khách chuyên nghề sử kinh

Ghét là ghét kẻ bất minh

Thương là thương kẻ trung trinh vẹn toàn

Ghét là ghét kẻ điếm đàng

Thương là thương kẻ cơ hàn hiếu trung

Ghét là ghét kẻ ngang hung

Thương là thương kẻ trí trung ở đời

Ghét là ghét kẻ khi Trời

Thương là thương kẻ nghe lời Phật răn

Ghét là ghét kẻ tham ăn

Thương là thương kẻ tưởng căn Phật Trời

Ghét là ghét kẻ loạn lời

Thương là thương kẻ ở đời tu thân

Ghét là ghét kẻ phi ân

Thương là thương kẻ nghĩa nhân ân cần

Ghét là ghét kẻ nịnh thần

Thương là thương kẻ phú bần thảo ngay

Ghét là ghét kẻ xưng hay

Thương là thương kẻ không chay ngay rày

Ghét là ghét kẻ khi Thầy

Thương là thương kẻ mưu bày trợ bang

Ghét là ghét kẻ tham gian

Thương là thương kẻ phò an Hớn trào

Ghét là ghét kẻ hỗn hào

Thương là thương kẻ anh hào lập thân

Ghét là ghét kẻ vô ân

Thương là thương đức thánh nhân dạy đời

Ghét là ghét kẻ cãi lời

Thương là thương kẻ thất thời lâm nguy

Xét đời thương ghét dễ chi

Trung thần chi khỏi thạnh suy đổi dời

Tề Thiên ỷ sức loạn Trời

Giỏi chi qua Phật cãi lời không tu

Rèn lòng trí huệ công phu

Dò theo biển thánh rừng nhu học đòi

Trời giông trời cũng làm mòi

Thình lình sấm dậy hẹp hòi khó thay

Ăn mặn dễ bữa hơn chay

Tu nào cũng chẳng bằng ngay trong lòng

Vui chi vợ vợ chồng chồng

Thê thê thiếp thiếp chuỗi vòng sắm sanh

Sang giàu người phải thức canh

Gian nhơn thâm nhập đoạt tranh vật hoài

Nghĩa nhân gẫm thiệt lâu dài

Không lo đạo tặc ngủ hoài sáng đêm

Lẽ nào phải tính cho êm

Bằng tê mê dại việc thêm ngầy ngà

Nói ra phải giác chánh tà

Giác nhi phản giác bất hòa tâm nhơn

Hữu thân chí tất độ thân

Dầu ai ăn ở phi ân chớ phiền

Noi theo lời thánh giáo tiền

Dầu ai ghét ngõ ganh hiền mặc ai

Bao giờ đại đạo quảng khai

Mặc tình già trẻ gái trai nghịch tùng

Chưng cơ mạt trí chưng hùng

Lá lay Thánh đạo bất tùng tâm vong

Thinh kỳ đạo lý nan không

Dầu người lòng bắc dạ đông chớ phiền

Có công ăn học mới thiền

Chẳng cầu ai dễ đem quyền tới cho

Làm người sao việc chẳng lo

Ở đời ấm lạnh đói no phải rằng

Ở cho thức lý đạo hằng

Chẳng hơn người cổ cho bằng người kim

Một lo trả nợ thanh liêm

Hai lo sự cổ sự kim mình lầm

Ba lo lỗi việc ăn nằm

Bốn lo lỗi đạo ngày rằm ba mươi

Năm lo lỗi ý dễ ngươi

Sáu lo hoa cảnh tốt tươi không hằng

Bảy lo lỗi ý chữ rằng

Tám lo cầu học cho bằng thế gian

Chín lo họa phước nguy bang

Mười lo Trời Phật không than việc mình

Mười một lo lỗi Thiên Đình

Mười hai lo lỗi sự tình Tây phương

Lo mình lỗi chí hiền lương

Khấu đầu vọng bái thập phương hoan tình

Phải lo lỗi đạo trong mình

Dễ chi ăn nói lộng tình ngoan ngôn

Thuở xưa Đường thất Thế Tôn

Qua cầu đông độ khai môn đạo mầu

Nay lo thất thể Nam lầu

Nhứt tâm nguyện thán đập đầu cầu sư

Ưu công chí bất ưu tư

Cầu Trời cầu Phật phước dư độ đời

Lòng nguyện xin thấu Phật Trời

Mười phương chứng chiếu độ đời nguy nan

Lời nguyền cho thấu tam quan

Độ đời hậu phát bình an thọ trường

Gắng công đạo lý nhứt trường

Đừng nghe sự thế phi thường lãng tâm

Ba mươi mùng một mười lăm

Cầu luôn mười sáu nhứt tâm tu trì

Dụng chi bạc lộn với chì

Vàng trau dạ ngọc tu trì mới nên

Cửa thiền khó mở hai bên

Việc nào cần mẫn chẳng nên cũng thuần

Việc nào lập ý mới nhuần

Lòng không cần mẫn chẳng thuần phải hư

Phật Trời còn để phước dư

Cho người dương thế tâm tư thánh hiền

Thức tâm suy hậu nghiệm tiền

sao đừng giận đừng phiền mới hay

Cầu dài ai nỡ lấp xây

Nghĩa nhân chẳng phải một ngày mà thôi

Đức thắng dĩ đức người ôi

Dĩ tài thọ hại chúa tôi chẳng lành

Hữu tâm kim chỉ để dành

Rách mà khéo vá hơn lành vụng may

Đất liền ai bắc cầu cây

Cách giang chẳng kẻ ra tay bắc cầu

Màu thoàn đắc ý mới mầu

Còn hơn chen chúc công hầu vương khanh

Tiền ma gạo quỉ đua tranh

Lập thân hành đạo giương danh làm đầu

Trách ai lòng ở chẳng sầu

Cách giang đây quyết bắc cầu Tây phương

Nguyện cầu hữu chúa hữu vương

Phật Trời xuất thế nhà Thương trị đời

Thầy xưa dạy đạo nhiều lời

Thương nay bổn đạo thịnh thời chẳng nghe

Cầm dao ruồng váng nhện che

Trống trơn gai góc người nghe đi vào

Nghe sao lăng líu Tây Tàu

Rừng nho biển thánh đường nào người chê

Thẹn thùa đạo lý gia quê

Phi thiền phi tự người chê ăn mày

Ở đời như bát nước đầy

Đổ ngay xuống đất hốt rày sao xong

Sang giàu bọt nước mùa đông

Lao xao buổi chợ tang bồng công danh

Cuộc đời nhứt nghệ giá canh

Quới quyền hai chữ công danh rõ ràng

Sóng xao mặc sóng với thoàn

Nghĩa nhân giữ đặng vẹn toàn mới hay

Gió nam sóng bắc khó thay

Gió bắc chưa thổi gió tây tới mùa

Hay chi những sãi ở chùa

Tụng kinh quên Phật quê mùa không xong

Bao giờ rắn nước hóa long

Gà bay bỏ ổ con trông mẹ vào

Chẳng ai thức lý Minh trào

Mẹ đâu kiếm mẹ con nào con kêu

Đờn cầm tay khảy trớ trêu

Năm dây ba bực đờn kêu than đời

Đờn kêu sự thế cãi lời

Đờn kêu Phật nói loạn đời chẳng nghe

Đờn kêu sơn thủy so le

Đờn kêu sự thế chẳng nghe lời lành

Đờn kêu Phật dạy tu hành

Đờn kêu người chẳng làm lành độ thân

Đờn kêu thiện phước vạn ân

Phật Trời dành để cho dân hiền hòa

Đờn kêu tri lý chánh tà

Giáo truyền dân chúng thuận hòa nhứt tâm

Đờn kêu họa phước cơ thâm

Đờn kêu thức lý tri âm thời tường

Đờn kêu Triệu Cấu nan cường

Do lai ô thước dắt đường hồi bang

Đờn kêu quốc loạn nguy nan

Cỡi con mã thổ quá giang thịnh thời

Đờn kêu mạng lý tại Trời

Thạnh suy có một chữ thời mà thôi

Đờn kêu chúa nịnh sát tôi

Tôi tà sát chúa người ôi nan thiền

Đờn kêu nghiệm hậu suy tiền

Kim lai cổ vãng tại miền thế gian

Đờn kêu bá quốc chư bang

Làm người hiếu nghĩa trung cang phế tà

Đất đâu mình đặng cất nhà

Vật đâu mình thực bất hòa quốc vương

Nghĩ đời lỡ ghét lỡ thương

Hết quyển 5 - Ngồi Buồn