VÂN TIÊN

Trước đèn xem truyện Tây Minh

Gẫm trong thiên hạ vô tình nào hay

Minh tâm thánh trước đặt bày

Làm người suy cổ nghiệm kim thì tường

Tử sanh thiên số vô thường

Dữ lành hai lẽ không tường thời thôi

Làm người sao bạc như vôi

Làm sao cho đặng đứng ngồi hiển vang

Sống ngồi dương thế đạt an

Thác về tiên cảnh giàu sang làm gì

Nam mô hai chữ từ bi

Để cho thiên hạ khinh khi mặc lòng

Bây giờ thôi đã hết trông

Làm lành bỏ dữ mà không có đành

Ở đời nhiều kẻ khôn lanh

Sống khôn thác dại tương tranh làm gì

Khôn thời niệm Phật từ bi

Làm lành bỏ dữ chớ khi Phật Trời

Hạ Nguơn ăn nói nhiều lời

Ngược xuôi thừa thiếu hết đời đừng than

Bây giờ tới lúc gian nan

Con thời hại mẹ, vợ toan hai chồng

Bấy lâu sang trọng còn trông

Bây giờ giàu có cũng không có mừng

Khát nước cầm gáo ngó chừng

Bao giờ gặp lúc tưng bừng sẽ hay

Làm người giữ vẹn thảo ngay

Cũng như cây cả gió day chẳng sờn

Vì ai đặng cá quên nơm

Đặng chim bẻ ná mà quên ơn Thầy

Người ngay dạ luống châu mày

Cũng như gió tạt chòm mây che trời

Phật đà dạy bảo hết lời

Để cho thiên hạ đổi đời tà tây

Rồi đây biết lẽ gian ngay

Rủ nhau mà thác bỏ thây lấp đàng

Trách ai đem dạ lăng loàn

Mỗi nơi mỗi muốn mỗi đàng mỗi ưa

Hết nắng rồi lại tới mưa

Phật Trời thôi đã lưới thưa bủa vòng

Bây giờ còn hỡi bịt bòng

Chừng nào gặp Hội Mây Rồng sẽ hay

Niệm Phật Phật độ thiệt may

Phật không có độ bỏ thây đã rồi

Nghĩ ra phận bạc là tôi

Chùa chiền không tưởng nằm thôi một mình

Bây giờ năn nỉ làm thinh

Chừng nào gặp chốn đao binh hết sầu

Ví như Địch Thanh nằm cầu

Cảm thương các chú bên Tàu qua đây

Cũng như Nhạc Phi bị vây

Ngưu Sơn thất tuế ai hay cơ tình

Phật Trời lòng ở cao minh

Xét xem trần thế trung trinh ít người

Vui chi mà lại tức cười

Bạc bảy đem đổi vàng mười chỉnh ghê

Em tôi giấc ngủ chưa mê

Trong nhà tằm chín, ngoài dê xổ chuồng

Chí tâm cất quán đúc chuông

Tầm chùa niệm Phật giải buồn hết hung

Phật lập Hưng Thới thôn trung

Từ năm Kỷ Dậu lập chung với làng

Thầy xưa dạy bảo tỏ tàng

Tây An viễn đại gần đàng đế cung

Bây giờ phân rẽ cội thung

Chừng nào gặp hội cội thung mọc chồi

Ngai vàng vững đặt báu ngôi

Trên vua khai rạng dưới tôi trung thần

Để cho Trời Phật định phân

Làm tôi phải trả nghĩa nhân vẹn đền

Cơm Trời đất Phật làm nên

Làm người sao chẳng lo đền lại vong

Cá thu còn ở biển Đông

Rau vừng hết lộc còn trông nỗi gì

Vô chùa niệm Phật qui y

Dám khuyên thượng trí đừng khi quê mùa

Hay chi những sãi ở chùa

Hèn chi thiên hạ bốn mùa lạnh hương

Nước chảy vì có đường mương

Đuốc soi hang tối mới tường nẻo xa

Niệm Phật thời tưởng Thích Ca

Niệm Phật thời tưởng Tiên Gia của mình

Niệm Phật nên rất hữu tình

Thưa mà chẳng lọt thinh thinh lưới Trời

Để cho thiên hạ đôi lời

Tàu Tây nó chạy xa vời hết trông

Gắng lòng niệm Phật chí công

Dầu mà có thác cũng không mất phần

Làm người giữ vẹn nghĩa nhân

Chung thân hành thiện thiện tồn vô dư

Kìa ai than khóc ưu tư

Phật Trời dạy bảo tâm tư tại mình

Nhớ xưa hồi thuở trào Minh

Phật ra giáo thế gẫm tình ai hay

Sao bằng ăn ở thẳng ngay

Dương cang chánh đạo bỏ thây cũng đành

Chim khôn lựa nhánh cây lành

Người hiền tầm chúa ai dành ngày sau

Đói lòng ăn mắm với rau

Làm lành niệm Phật ngày sau mà nhờ

Mất vãi thời sãi nói sơ

Đố ai gỡ đặng mối tơ mới mầu

Việc đời thôi hỡi còn lâu

Chừng nào có nước con trâu hết cày

Thương người công khó rất dày

Phật Trời cứ thẳng như dây mực tàu

Bấy lâu dạ dốc làm giàu

Bây giờ lòng muốn qua cầu Tây phang

Công lao tiêu tứ chẳng màng

Tầm miền cực lạc coi đàng bao xa

Nam mô Bồ tát Ma ha

Niệm Phật ngó thấy Phật sa giữa trời

Hạ Nguơn nay đã biến đời

Chừng nào giấy bắc lại dời về nam

Hạ sanh dân chúng lòng tham

Quốc gia điều luật xử tam ngũ hình

Khiến nên thiên hạ động tình

Trời xui ách khổ đọa hình ngục trung

Xét trong thiên hạ không cùng

Làm lành thời ít làm hung thời nhiều

Sơn Tô báu vật mỹ miều

Gạo châu củi quế hết chiều thời no

Làm người quân tử phải lo

Lo bề đạo đức đói no chẳng màng

Có buồn thời uống giấy vàng

Gặp cơn bát loạn biết đàng mà đi

Lòng đầy cũng chẳng ép chi

Mặc tình bá tánh xét suy mà nhờ

Đời nầy còn hỡi bơ vơ

Chúa tôi hai ngả vật vờ bắc nam

Thiện từ lòng dạ đừng tham

Dĩ ân báo oán thời mang khổ nghèo

Xét xem trần thế cheo leo

Thấy trông thiên hạ hiểm nghèo mà thương

Phật cho nên mới nghiệm tường

Phật bảo thì phải chỉ đường cho dân

Nam trào quân chánh nhơn ân

Bảo an thiên hạ trung phân tỏ tàng

Bửu linh bốn chữ rõ ràng

Tầm chùa niệm Phật nhứt tràng thọ an

Bây giờ hết lúc gian nan

Đem nhau ta sẽ lập đàng công danh

Cam La sớm gặp cũng xinh

Muộn thời Khương Tử cũng vinh một đời

Giấy trắng mực viết vẽ vời

Khuyên trong bá tánh nghiệm lời xét suy

Có cha có mẹ bù chi

Không cha không mẹ lấy gì con ăn

Gió đưa mây tạc thấy trăng

Ở đời nhiều kẻ lăng xăng mà buồn

Làm người giữ đặng tròn vuông

Xuân qua hè lại lụy tuôn không chừng

Ngó lên Bảy Núi thấy rừng

Thương người trung nghĩa biết chừng nào phai

Niệm Phật có Phật Như Lai

Việc đời ngó thấy chiều mai thời rồi

Ví dầu tình bậu muốn thôi

Bậu gieo tiếng dữ cho rồi bậu ra

Làm lành thấy Phật Thích Ca

Làm dữ thác xuống Diêm La hành hình

Trách ai đem dạ bạc tình

Ân thâm nghĩa trọng lánh mình lại chê

Niệm Phật thiệt nhiều người quê

Miệng thời niệm Phật lòng chê mới kỳ

Xưa nay những kẻ vô nghì

Dầu cho có sống làm gì nên thân

Phật Đà bố đức thi ân

Muốn cho thiên hạ đặng gần vùa hương

Ở xa chẳng biết mà tường

Ở gần sao lại lánh dường Phật Tiên

Chừng nào căn bịnh đặng yên

Thời tôi mới nói chuyện riêng ở đời

Vắn cổ kêu chẳng thấu Trời

Phật còn tám nạn huống người ba tai

Niệm Phật có Phật Như Lai

Có Quan Bồ Tát chiều mai độ mình

Tuy là trời đất rộng thinh

Thiên cơ một phút đao binh dấy loàn

Để cho thiên hạ dọc ngang

Xui mưu làm loạn thì hoang cửa nhà

Khuyên trong bá tánh trẻ già

Làm lành bỏ dữ kẻo mà đọa thân

Phật dạy đại nghĩa dạy nhân

Phật không có dạy cầm cân vặn đòn

Thấy đời trần hạ thon don

Làm lành thì thấy chữ son hiệu đề

Muốn cho thảo thuận một bề

Làm lành niệm Phật đặng về Tây phang

Làm người sao khỏi gian nan

Hết cơn bĩ cực tới đàng thới lai

Giấy vắn lời hỡi còn dài

Mặc tình bá tánh nào ai ép lòng

Gạn đục thì phải lóng trong

Xét xem chưa biết kẻo không bịt bòng

Thương trong bá tánh hết lòng

Thầy xưa dạy bảo cũng không nghe lời

Kỷ Dậu Thầy ra độ đời

Xét xem cho biết những lời gian ngay

Niệm Phật không cần ăn chay

Niệm Phật thì giữ lòng ngay phận mình

Bây giờ năn nỉ ai binh

Lá lai cũng bởi tại mình thuở xưa

Mấy điều hung dữ khá chừa

Ở đời nhiều kẻ không ưa Phật Trời

Ví như Hạng Võ khi lời

Thất cơ Hàn Tín dời về Ô Giang

Xưa còn thương kẻ gian nan

Huống nay bao nỡ lấp đàn bỏ chuông

Bây giờ thôi đã hết trông

Công danh hết tưởng vợ chồng hết duyên

Đời này quả báo nhãn tiền

Giữ sao cho đặng khó miền trầm luân

Phật Đà xét lẽ oan ưng

Thấy đời trần thế Phật thương không cùng

Tôi muốn nói chuyện tầm khùng

Mặc tình bá tánh có dùng thời coi

Phật bảo thời phải xét soi

Xét trong bá tánh thử coi dữ lành

Làm người bất úy tử sanh

Sống nay làm tướng thác thời rạng danh

Chùa linh chẳng kỳ tượng tranh

Có lòng Phật hiện rồng đoanh không chừng

Đoái nhìn bốn phía những rừng

Trời đà tối mịt biết chừng nào trông

Làm tôi bền chí dày công

Phật không sở dục tại lòng thế gian

Niệm Phật thì phải gian nan

Niệm Phật thì phải lánh đàng thị phi

Công danh phú quí làm chi

Nam mô hai chữ từ bi rèn lòng

Hết Nam rồi Bắc lại Đông

Tiểu nhơn quân tử ai không tranh hùng

Bấy lâu Phật dạy không dùng

Làm lành bỏ dử bỏ hung đặng nhờ

Nhớ xưa hồi thuở sơ khai

Thần nông chưởng thực lâu dài nhờ ai

Bây giờ gánh nặng hai vai

Ơn cha nghĩa chúa sao ai không đền

Niệm Phật sao đặng làm nên

Cửa nhà giàu có dưới trên thuận hòa

Khuyên trong bá tánh chư gia

Phật Đà chỉ sử cho ta một lời

Thứ năm đến thứ ra đời

Phật Bà dạy bảo như lời ngày xưa

Làm thơ mà gởi cho mưa

Mưa đưa cho gió gió đưa lại chùa

Bây giờ xin chớ hơn thua

Tầm chùa niệm Phật bốn mùa công phu

Nhứt tâm biển thánh rừng nhu

Chừng nào gặp hội trung thu danh đề

Muốn cho sông cận non kề

Trở về chốn cũ lập bề thất gia

Làm con chẳng dám cãi cha

Chừng nào an trị quốc gia cũng đành

Ngó lên mây bạc mây xanh

Làm trai trung hiếu dạ đành ba sanh

Giữ cho đừng rách thời lành

Con nhà niệm Phật như nhành quế hương

Chẳng thà ghét trước sau thương

Ghét thương hai lẽ oan ương chốn nào

Quán xưa ghét kẻ tầm phào

Ghét cay ghét đắng ghét vào trong tâm

Ghét đời Thương Trụ đa dâm

Cầu thê sát tướng đã lâm ngục hình

Tướng trào nhiều người trung tin

Đều thời phản Trụ lánh mình đầu Châu

Hớn xưa trung nghĩa Công Hầu

Nịnh thời Đồng Trác Hớn trào ở đâu

Chư châu chư quốc qui Châu

Khiến nên thiên hạ đâu đâu thuận lòng

Văn ban võ bá hội đồng

Đề cho bốn chữ Tăng Long Thọ Trường

Châu vương đại đức ân lương

Khiến nên thiên hạ bốn phương phục tùng

Bây giờ tôi hỡi còn khùng

Chừng nào Phật khiến hết khùng tới điên

Khuyên trong bá tánh chư viên

Hết tiền mua giấy thời yên nước nhà

Nam trào nối trị quốc gia

Muôn dân lạc nghiệp gần xa thái bình

(Nam mô Quan Thế Âm Bồ tát Ma ha tát)

Thiện từ huấn dụ lời răn

Giải buồn một bổn khó khăn chẳng nài

Nam Kỳ Lục Tỉnh ai ai

Ở đời có muốn lâu dài thời nghe

Gió tây thổi trước mũi ghe

Bồng con dắt vợ chạy te vô rừng

Người khôn ăn nói có chừng

Chớ đừng ngó thấy ở rừng mà chê

Mắc điếm bợm bảy mà ê

Chừng nào tin thiệt thì quê hư rồi

Ơn cha nghĩa mẹ đền bồi

Chớ đừng phụ bạc mà tồi bại thân

Làm trai giữ vẹn nghĩa nhân

Trung quân hiếu phụ thì thân đặng toàn

Gái thời tiết hạnh một đàng

Chớ đừng học thói Phi Lang hư mình

Chớ đừng ăn quán ngủ đình

Mèo đàng chó điếm lộng tình đọa thân

Trung quân thác đặng thành Thần

Ngày sau thì cũng kim lân phục hồi

Muốn cho danh vọng cao ngôi

Liều thân trả nợ đền bồi quân thân

Trào tây nhiều kẻ phi ân

Người nam sao chẳng xét thân mà nhờ

Đời nầy bối rối như tơ

Chòm ong vỡ ổ ngẩn ngơ cho người

Chớ đừng thấy vậy mà cười

Người phàm mắt thịt dễ ngươi mà lầm

Mấy ai ở đặng nhứt tâm

Nắng toan giúp nón, mưa dầm giúp tơi

Gắng công mà ở với đời

Giàu nghèo thời để Phật Trời định phân

Chớ đừng bạc nghĩa phi ân

Phật Trời nay đã cầm cân công bình

Làm người xét nhục xét vinh

Chớ dừng ỷ thế đọa hình hết trông

Cơm ai mà đặng no lòng

Đất ai mà ở không lòng thương vua

Công danh phú quí có mùa

Làm lành niệm Phật tu chùa lâu năm

Đêm thanh nguyệt chiếu mười lăm

Mình lầm Trời Phật có lầm ở đâu

Nào ai nhảy xuống ao sâu

Mà đo miệng cá uốn câu cho vừa

Chớ đừng nói thiếu nói thừa

Làm thân con gái thời chừa nguyệt hoa

Làm con có mẹ có cha

Không phải lỗ nẻ chun ra mà cuồng

Chỉ mành một sợi treo chuông

Người buồn lại gặp cảnh buồn khá thương

Gắng lòng đạo lý nhứt trường

Dầu ai lấp ngõ ngăn đường mặc ai

Đói lòng ăn bắp với khoai

Chờ cho tới lúc chiều mai coi đời

Giữ lòng chớ đổi đừng dời

Dữ lành thời để Phật trời định cho

Làm người sao chẳng biết lo

Nhà ngói cũng hết, của kho chẳng còn

Càng ngày càng hao càng mòn

Mười phần hết chín chẳng còn người hung

Nói thời nói hết cho cùng

Đàn bà dạ ở bất trung nhiều người

Đừng thấy vui vậy mà cười

Phật Trời đã xử mười người còn năm

Đời nầy giả điếc giả câm

Biết ăn biết nói sôi tâm phừng phừng

Tiều phu xưa ở trên rừng

Gánh củi đổi gạo cầm chừng cũng no

Công danh phú quí thời lo

Đến cơn bát loạn nằm co kêu Trời

Chắp tay vái Phật cầu Trời

Nhứt tâm thiện niệm trông đời bình an

Thầy xưa dạy bảo rõ ràng

Bắc phương gặp chuột ra đàng thời sang

Trong trào có một thị lang

Ân rồng đem nạp phò an Tề trào

Xét mình đã mấy công lao

Thầy xưa lặn lội biết bao nhọc nhằn

Dạ sao dạ ở lăn quằn

Chớ đừng bắt chước mấy thằng bành tô

Áo thun áo bó mặc vô

Nó thấy niệm Phật nam mô nó cười

Bạc bảy sánh với vàng mười

Mua tiếng niệm Phật ít người bán cho

Hết đói rồi lại tới no

Làm người sao chẳng toan lo lâu dài

Chẳng kỳ mà tới chiều mai

Chừng nào Phật khiến như khoai gặp giồng

Người ngay đem dạ đợi trông

Người dữ thời lại lòng mong giựt đồ

Chắp tay niệm Phật nam mô

Lòng ta ta giữ hung đồ mặc ai

Tích thiện thì thiện huờn lai

Ai mà tích ác chiều mai tiêu hồn

Nước trong lòng để một bồn

Ngày sau thiên hạ tiếng đồn lưu danh

Đời này cũng khá làm lành

Gắng lòng niệm Phật cầu sanh ông bà

Chớ đừng phụ bạc áo dà

Ngày sau nối trị quốc gia yêu dùng

Thương người trung nghĩa không cùng

Trời đà mở cửa cho người khùng điên

Vì ai nên có giặc Phiên

Phật sai chiến quốc Kim Phiên qua rày

Chừng nào Nam Việt hết đày

Phật biểu trở lại chẳng chầy bao lâu

Tháng năm sắp tới thời lâu

Tháng năm đi ngược về sau thời gần

Phật còn thương người nghĩa nhân

Lẽ nào để kẻ phi ân dấy loàn

Núi đá rày đặng thánh vàng

Nhà ngang dãy dọc xóm làng sung vinh

Thầy xưa lời để minh minh

Đố ai có biết giấy hình về đâu

Làm người chẳng xét cạn sâu

Làm sao cho biết đâu đâu mà tường

Gắng công mua đất lập vườn

Để cho con cháu sau tường dại khôn

Tích đức thời đặng lưu tồn

Tích tài như thể đầu cồn sóng xao

Đoài nhìn mấy cụm cù lao

Thương trong bá tánh biết sao ở đời

Nên hư chứng có Phật Trời

Bôn chôn sao khỏi đổi dời sao xong

Nước lòng dưới đục trên trong

Thủ nhân vi chánh lẽ công thời màng

Cũng chưa có đặng cho an

Mà hồng lập xóm lập làng làm chi

Đời nầy nhiều kẻ dễ khi

Tới chừng đến thế trốn đi đường nào

Khuyên người rán cặm lấy sào

Cặm đầu cho chặt cũng nhào xuống sông

Ngồi buồn bắt mặt vội trông

Tai nghe phưởng phất gió đông nhờ rày

Thương cha lại cám nghĩa Thầy

Nhớ lời dạy bảo những ngày trường văn

Đói lòng thời lại phải ăn

Chừng nào ngó thấy cung trăng vui mừng

Ngó ra mé biển chưn rừng

Đất đồng ruộng mẫu nói chừng ngày sau

Câu thời câu đợi công hầu

Chừng nào thiện ác đáo đầu sẽ hay

Nổi gió thì mây lại bay

Phật Trời ghét vạy thương ngay ai tường

Thầy xưa vạch ngõ chỉ đường

Dữ lành hai lẽ số thường định phân

Phật Trời như thể cầm cân

Tại người bất nghĩa bất nhân lại phiền

Tham nơi đồng bạc đồng tiền

Chớ đừng ghét ngõ ghen hiền mà hư

Chớ đừng đem dạ cẩu trư

Thấy người trung nghĩa ưu tư hại người

Thấy vui mà chẳng dám cười

Xem trong Nam Việt nhiều người bỏ thây

Thiệt đà Phật giỏi Trời hay

Người phàm khác thể gốc cây biết gì

Công danh phú quí làm chi

Làm lành niệm Phật qui y giữ mình

Khó thời phải ở hết tình

Ai ai cũng vậy như mình thuở xưa

Trời đà vận chuyển gió mưa

Tam niên phong võ cũng chưa thấy đời

Biết sao lên đặng trên trời

Hỏi thăm cho rõ việc đời cạn sâu

Ai từng làm ruộng không trâu

Nước Tần sau lại thâu lai Hớn trào

Vận nghèo phải chịu biết sao

Chừng nào gặp hội cá ao vẫy vùng

Ơn cha nghĩa chúa không cùng

Đạo làm tôi tớ phải dùng liều thân

Có nghĩa thì nói với nhân

Biết ai mà đặng dung thân cho mình

Tuy là khác dạng khác hình

Lời ăn tiếng nói cũng tình nghĩa nhân

Biết sao cho phải mà phân

Người dưng khác họ là thân của mình

Cửa chùa mở rộng thinh thinh

Mặc tình bá tánh nhục vinh tại mình

Biết sao mà lại ép tình

Thân ai nấy độ biết mình phải không

Ngó ra thấy cá hóa long

Đồ ai đem bỏ ở trong chùa nầy

Đêm nằm trằn trọc nhớ Thầy

Từ năm Kỷ Dậu châu mày đến nay

Thầy đà phưởng phất nương mây

Biết sao cho đặng tôi nay theo Thầy

Chừng nào tôi mãn căn đày

Vái Thầy trở lại độ rày chúng sanh

Lập thân hành đạo dương danh

Vùa hương bát nước ai dành ngày sau

Chí tâm đào giếng cho sâu

Mảng lo trung hiếu thảm sầu từ đây

Đừng chê Trời Phật chẳng hay

Ngày sau thân thể như cây không trồng

Chữ rằng sư phụ đạo đồng

Ơn cha nghĩa chúa nào lòng chẳng thương

Có đi nên mới biết đường

Không thời như kẻ ở vườn biết đâu

Sài Gòn, Gia Định thảm sầu

Nước đâu mà chảy rung cầu ngập cây

Nhiều người dạ thảo lòng ngay

Ngày sau cũng đặng lai đây sum vầy

Chẳng kỳ công trận cao dày

Lòng người ngay thẳng Phật Trời độ cho

Mặc ai bảy liệu ba lo

Giữ sao cho khỏi nằm co kêu Trời

Đồng Nai đá lửa rạng ngời

Vận hưng trời khiến lại dời về đây

Muốn cho tớ đặng gặp Thầy

Ăn ngay ở thiệt thì mầy thấy tao

Đời xưa nay có khác nào

Muốn ra ai cấm muốn vào ai ngăn

Quán ta kinh sử đã rằng

Coi rồi lại khiến lòng hằng xót xa

Thấy đời tà mị quỉ ma

Ai mà thương Phật Phật mà thương ai

Thương Phật niệm Phật chiều mai

Chớ đừng bắt chước Phong Lai bỏ mình

Vì ai nên mới ẩn hình

Phật đà biểu vậy gẫm tình ai hay

Việc rồi mới biết gian ngay

Chừng nào xét lại thì thây nằm đồng

Khác nhau có một tấm lòng

Chanh khế một dạ bưởi bòng cũng chua

Bây giờ đừng có tranh đua

Làm ruộng có mùa niệm Phật lâu năm

Chữ sanh tử, bất sanh tâm

Mình lầm mình nói Thánh nhân nào lầm

Kinh Phật là sách Minh Tâm

Coi rồi như thể trăng rằm tháng giêng

Nói ra anh chị lại phiền

Đời nầy nhiều bạc nhiều tiền thì hơn

Dùng là dùng nghĩa dùng nhơn

Dùng chi tiền bạc mà coi hơn người

Ngửa than Trời chín Phật mười

Để cho thiên hạ nói cười khùng điên

Chừng nào trừ Cốt Đột yên

Thời người mới hết cười riêng chê thầm

Lời nói khôn dại tại tâm

Chớ đừng tích oán thù thâm làm gì

Đạo Phật rày đã hết suy

Từ nay sắp tới dĩ qui thượng đường

Ở cho biết dạ tâm cường

Bỏ lòng đạo tặc giữ đường thảo ngay

Làm lành niệm Phật thì hay

Công danh phú quí cho vay khỏi đòi

Tuy là nhựt nguyệt xét soi

Thời mình cũng xét cũng coi phận mình

Ai mà dám trách Thiên Đình

Công minh chánh lý xử hình ngày sau

Bây giờ lòng tưởng làm giàu

Tới chừng thiện ác đáo đầu ngồi lo

Hạ Nguơn hồn phách tiêu tro

Chớ đừng thấy vậy ăn no vui cười

Tôi nói có chứng chín mười

Không phải một người nói chuyện bất minh

Ngày sau các nước lai chinh

Tây Dương, Anh Quốc chiêu binh qua rày

Nữ phiên công chúa tài hay

Trận đồ bát quái đánh nay nửa lừng

Tương tranh quờn ẩn trong rừng

Lòng buồn nói chuyện nhớ chừng mà chơi

Ai ai bền chí ở đời

Chừng nghe sấm đất cửa Trời mở ra

Xử mình tiên trị kỳ gia

Hậu trị kỳ quốc nghĩ ra khó bì

Phật sai một nước dị kỳ

Mình thời có cách khác thì người ta

Phật biểu qua xử tà ma

Nó mà ăn thịt người ta muôn ngàn

Thầy xưa dạy bảo tỏ tường

Làm người sao chẳng lánh đường tà ma

Khuyên người trai gái trẻ già

Làm lành niệm Phật sau mà ấm thân

Phật thương kẻ nghĩa người nhân

Tại mình ở bạc vong ân chớ bì

Thấy trong Lục Tỉnh Nam Kỳ

Chùa thiền rực rỡ cũng bì cù lao

Nhà thờ phố ngói thấp cao

Nam thanh nữ tú ra vào coi xinh

Hết nhục rồi tới thời vinh

Làm sao khỏi chốn đao binh mới tài

Ngồi buồn nói chuyện dông dài

Bắt quàng bắt niển nói hoài quên thôi

Bao giờ Chợ Lớn hết vôi

Bắc nam hết cá mình ngồi thảnh thơi

Có thân thời phải xét đời

Nắng thời phải chịu đừng lời thở than

Bao giờ cho chúa tôi sang

Qua tới Dần Mẹo thời an nước nhà

Khuyên lòng bá tánh trẻ già

Niệm Phật chẳng tốn tiền nhà bao nhiêu

Phật muốn sống hết cho nhiều

Phật đâu có muốn xử tiêu làm gì

Nói khôn mà chẳng biết chi

Có chứng liều mạng thác thì khỏe thân

Tại mình ác đức bất nhân

Biểu ai tưới nước vun phân cho mình

Bời người ăn ở bất minh

Cho nên Trời khiến tà tinh hại rày

Đói rách là Phật bắt đày

Làm người chẵng nghĩ đêm ngày ưu tư

Nam triều sau có quân sư

Coi mười tám nước chư châu phục tùng

Ngày sau nhiều kẻ anh hùng

Nghề văn nghiệp võ trí trung không cùng

Biết chừng nào ngủ không mùng

Bây giờ nói chuyện tầm khùng khó nghe

Lời Thầy ghi trước không e

Bây giờ nói chuyện trồng tre ai màng

Ở đây như kẻ lỡ đàng

Thương người xa xứ dạ càng chẳng yên

Phật tra ngũ thập dư niên

Tây phiên cai trị Nam biên dữ lành

Nam triều rày đã rạng danh

Cớ sao các nước tương tranh nỗi gì

Xét xem Lục Tỉnh Nam Kỳ

Phật Trời ngồi chốn cung ly An Hòa

Tây phiên muốn lập nước nhà

Kết duyên Hớn thất thuận hòa dưới trên

Phật cho cơ nghiệp làm nên

Chư châu chư quốc dưới trên một lòng

Đại Nam ngồi ngự đền rồng

Phật cho các nước đại đồng tiểu bang

Bây giờ nhà dọc dãy ngang

Phố lầu chợ quán muôn ngàn người ta

Lập làng lập xóm vạn gia

Quan quân thiên hạ vào ra nhộn nhàng

Bây giờ lo việc chẳng an

Có thân phải giữ kẻo oan linh hồn

Thân nay như thể đầu cồn

Giữ sao cho đặng tích tồn Đồng Nai

Ngày sau cũng đặng lâu dài

Tây phiên thời ở cõi ngoài làm ăn

Bao giờ Nhựt Nguyệt hiệp căn

Lập đời thượng cổ như trăng đêm rằm

Trường sanh bất tử chẳng lầm

Đời nầy sao cũng tuyệt âm không còn

Nói ra trong bụng héo hon

Thương Thầy cám cảnh lòng son sụt sùi

Làm tôi nhớ chúa ngùi ngùi

Biết sao mà đặng tới lui ngày rày

Tôi chưa có mãn căn đày

Lời phàm thời nói quả nay dương trần

Có thân thời khổ với thân

Thân ôi! Thân có mấy lần gian nan

Người nói thời chẳng có tang

Tôi nói có tích mà mang tiếng đời

Chấp tay vái chín phương Trời

Cầu mười phương Phật cho đời bình an

Đất Phật thời thiệt đất vàng

Trân châu mã não chang chang sáng ngời

Sơn tô bửu vật để đời

Đố ai có biết Phật Trời ở đâu

Chẳng lo đào giếng cho sâu

Tới chừng có khát nước đâu uống rày

Nợ đời có trả có vay

Giữ sao cho khỏi bỏ thây thuở nầy

Chắp tay niệm Phật vái Thầy

Đặng cho mình sống đời nầy mà coi

Đời cạn thời phải xét soi

Làm lành niệm Phật mà coi hội nầy

Sao sao chẳng kíp cũng chầy

Lời nói không Thầy đố mầy làm nên

Phiền người niệm Phật mà nên

Tôi mà nhắc lại có nên thời nhờ

Nói trong Lục Tỉnh bây giờ

Làm lành niệm Phật mà chờ đợi vua

Nước Nam như thể cái chùa

Ngày sau các nước bốn mùa bán buôn

Bây giờ nói chuyện giải buồn

Nói chuyện luông tuồng biết trúng hay không

Tôi nói những chuyện minh mông

Ngày sau có lập chùa công phủ thờ

Thấy đời trần hạ ngẩn ngơ

Chừng nào gỡ đặng mối tơ hết sầu

Ví như Lưu Bị đi cầu

Lập thành Tân Dã, Kinh Châu an lòng

Đầu sơn làm hội công đồng

Hội mười tám nước xử trong cõi trần

Âm dương xử tội một lần

Vái Phật cầu Trời định phần ngày sau

Làm lành niệm Phật một câu

Chờ cho đất thấp ruộng sâu nên gò

Niệm Phật ý Phật phải dò

Thôi mới biết cạn biết gò biết sâu

Có sông có lộ có cầu

Bây giờ còn thảm còn sầu từ đây

Ăn trái nhớ kẻ trồng cây

Làm người thương vạy ghét ngay không đời

Ai ai cũng ở trong trời

Ăn cơm của Phật lo đời cho Tây

Tôi mà sống nói bữa nay

Ngày mai có thác bỏ thây cũng đành

Chim khôn lựa nhánh cây lành

Dầu ai ăn trái bẻ nhành mặc ai

Chớ đừng ăn bắp chê khoai

Ăn cơm chê cháo chiều mai đói lòng

Khát nước thời chạy vô đồng

Chừng nào có đói trong lòng nam mô

Thương người bổn đạo Gia Tô

Ngày sao có biết nam mô đạo gì

Đặt làm một bổn vĩnh vi

Đặng cho bá tánh chép ghi coi đời

(Nam mô A Di Đà Phật)

Trước xem đời cổ vãng kim lai

Trào Gia Nghị nào ai có rõ

Đời ma quỉ nhiều loài săn cỏ

Đất Đồng Nai đèn đỏ ai tường

Ví cũng như Triệu Tử Đương Dương

Đời hằng gọi trào Đường Tiết Thị

Chớ bọc thói Tào Gia mong Ngụy

Đừng noi theo Đổng Tặc lụy thân

Xem thấy đời trần hạ khó phân

Liếc mắt thấy trung thần ít kẻ

Người ngay thảo thiệt thà Trời đẻ

Đứa gian tà lỗ nẻ chun ra

Con mồ côi không mẹ không cha

Nên nó đè cột nhà nó đụng

Người quân tử dĩ mưu trí dụng

Kẻ tiểu nhơn bất tụng đạo mầu

Giặc Bắc Kinh sớm đánh tối đầu

Đời ít kẻ lo sau xem trước

Thấy niệm Phật thật thà lấn lướt

A dua hùa quờn tước Ngụy gia

Xem thấy đời con chẳng có cha

Mà bây gọi rằng nhà an trị

Sao ai chẳng lo đền ơn Nghị

Học thầy nào tưởng trị vui say

Lòng dặn lòng tưởng chủ thảo ngay

Trí bền trí bỏ thây chẳng tiếc

Đạo quân thần nào ai có biết

Đấng anh hùng tử tiết danh thơm

Thà liều mình trả nợ áo cơm

Vong tử mạng tiếng thơm muôn thuở

Đứa gian nịnh thấy càng mắc cỡ

Làm sao mà cho gặp thuở nên

Đạo tu niệm nhiều quên ít nhớ

Nỡ lòng nào đem dạ lấp ngơ

Chốn hạ trần nhiều nỗi bơ vơ

Đời hằng nói quên tơ nhớ vải

Con sanh đẻ đem lòng biến cải

Đạo làm tôi sao phải đạo nhà

Nói khôn thời khôn thuở nên ba

Còn có dại tới già cũng dại

Sao bây chẳng xem đi xét lại

Đạo Nam mô bây lại đành chê

Sống ở cảnh thác trở về quê

Làm sao cho khỏi chốn sông mê

Khá tu thân tưởng đạo ra bề

Noi Thánh trước đặng về cõi thọ

Tu nhơn đạo cứu trong một họ

Phải lo bề thượng thọ qui căn

Của ở chùa thấy dễ nhiều ăn

Mà lỗi thửa búa trăng rìu nguyệt

Đạo tu niệm nhiều tà ít thiệt

Con trong nhà bụng biết làm sao

Vận còn nghèo phải chịu lao đao

Vì như thuở Tiết Giao tị nạn

Sức bây giỏi như chàng Kim Đạng

Vây Tống trào dấy loạn bao lâu

Người ở đời xét trước lo sau

Loài phản chúa đứt đầu có bữa

Con nhớ mẹ như lòng khát sữa

Trời đã mang bụng chửa chờ ngày

Vắn cổ kêu chẳng thấu lòng Thầy

Mòn hơi khóc còn đày đọa tớ

Ăn cơm chúa kẻ quên người nhớ

Đất Nam trào kẻ ở người đi

Mới lạy lên lạy xuống kiến vì

Cứ quen cuộc xưng vi tư chủ

Đạo niệm Phật không cầu không rủ

Sách nói rằng nhứt chủ vi gia

Học đạo lành sợ lỗi quốc gia

Đời ít kẻ xét ra đạo Phật

Đất dày vuông chở che vạn vật

Trời cao tròn soi khắp muôn dân

Nhơn nhơn đều các hữu kỳ phần

Chốn chốn lại dĩ ân đợi vận

Người quân tử lo dày công trận

Kẻ tiểu nhơn tranh thực giận hờn

Làm sao mà trả nợ mười ơn

Xử nhơn đạo cho hơn trần tục

Chẳng đi tu lo đền dưỡng dục

Mảng lo nghèo phàm tục đọa thân

Trung Tống trào một tướng Trịnh Ân

Nịnh Hớn thất phi ân Lữ Bố

Sao bây lại mà không biết hổ

Đất Nam trào tiên tổ chôn đâu

Dầu mài sừng trâu cũng huờn trâu

Chạy mãn kiếp rõ hầu ra khỉ

Hại mạt Trụ vì chưng Đắc Kỷ

Nối Tề trào ơn nghĩ Tam cung

Mình hờn mình ghét nịnh thương trung

Đừng thấy những chuyện hung tha thiết

Người quân tử chí tâm ai biết

Đất Nam trào trả nợ tiếc thân

Người bạc ân để đó có phần

Vọng cao rộng một lần nầy tuyệt

Cơm Thượng Đế không lo Nam Việt

Áo Nam trào chẳng biết ơn vua

Ví cũng như Lương Võ lập chùa

Ngày sau cũng bốn mùa hương lạnh

Tu đạo đức giữ bề hiếu hạnh

Người làm lành Tiên cảnh đặng lên

Mình xét mình biết lẽ hư nên

Xác phàm tục pháo tên đừng sợ

Ây mới gọi rằng người trả nợ

Khen cho người chẳng sợ lưới vương

Thấy hạ trần nhiều nõi tai ương

Sao không sợ sa đường địa ngục

Chí tâm niệm đặng mà lánh tục

Phải lo bề dục báo thâm ân

Đặng mà để các lân một tiếng

Đời thậm khổ vậy nên phiến biến

Hạ Tây trào lòng khiến lại dây

Cơn nguy biến giải vây trả nợ

Thấy cơn khó giúp nhau tư trợ

Gặp hội giàu bưng bợ ai màng

Chốn Tam Châu thây bỏ lấp đàng

Nơi địa ngục muôn ngàn thiên hạ

Tu hình dạng ngày sau mắc đọa

Giữ lòng lành vạn họa giải tiêu

Xem thấy đời sống ít thác nhiều

Ăn có bữa lo chiều không bữa

Ví như thể một muôn xe lửa

Nước một chung chữa đặng mới mầu

Ai ai đều túng nhỉ hàng đầu

Thời bất đạt còn sầu để đó

Loài săn cỏ thấy ngay chẳng ngó

Lo cho mà không ngõ lấp thây

Cơm của Trời ăn phải nói ngay

Đất của Phật ở đây giữ đạo

Tưởng ái quốc lo đền cơm cháo

Lo Hớn trào dạ tợ gươm đao

Ví cũng như cá cạn ở ao

Chờ một hội mưa vào biết mặt

Trào nhà Hớn, Ngô, Tào sanh giặc

Tỷ như hồi tiểu tặc Tân Châu

Trời còn thương giúp trận gió lâu

Nên chúng nó đâm đầu vào bụi

Đạo đàng điếm kêu nhau bằng tụi

Sá chi loài bùi bụi tro bay

Thấy lũ gian mà sợ cho bây

Thác có bữa muôn ngày hết chuyện

Chẳng nhớ thuở Bao Công xử kiện

Thập bát niên tráo chúa hoán miêu

Hạ Nam trào yêu quỉ thiệt nhiều

Nên Trời Phật xử tiêu chớ oán

Thấy ăn nói nhiều lời ngao ngán

Mình oán mình chớ khá oán Thiên

Lo là lo cơ nghiệp chưa yên

Cám là cám đảo quyền bá tánh

Thương Thiên Kim là người đồng tánh

Lo Đường trào vi cánh ngày sau

Thấy Võ Hậu thiết kế mưu sâu

Tru họ Tiết bền lâu sau đặng

Múc nước trong súc chùi đồ cặn

Người ở đời lội lặn hết hơi

Ai nghĩ ai đầu chẳng đội trời

Người nghĩ người chân không đạp đất

Muốn vi cánh lo bề tông thất

Tại lòng người dạ bất tùng qui

Khen cho đời sao chẳng xét suy

Mà lấn lướt làm chi đạo Phật

Trời đã khiến nhiều loài súc vật

Nó hại người niệm Phật chẳng yên

Ngoài kim Phiên dấy động các miền

Trong trào chánh bất tri tiền thế

Thương Lữ Vọng lòng không vong phế

Tưởng Thái Công mưu kế để dành

Mặc ý ai ngây dại khôn lanh

Đời ít kẻ công danh chẳng tưởng

Để mà lo đạo lý vi lương

Đừng học thói nhà Thương Bí Trọng

Đừng ngó thấy Trời còn cao rộng

Mà đem lòng phản chúa lộng ngôn

Một đứa hư hư hết cả môn

Đời hằng nói hết khôn tồn dại

Mãn căn trước nay đà trở lại

Con một nhà khôn dại thời khó

Đất ruộng Thuấn năm dây cày ló

Trời ruộng Nghiêu thấy ít có nhiều

Cám thương nỗi ngư tiều canh mục

Lòng làm lành phàm tục lánh xa

Thế nói rằng gà ở một nhà

Mà bôi mặt đánh nhau mới lạ

Mê trần tục càng ngày mắc đọa

Chốn Thiên đường chê lạ chẳng lên

Người ở đời ai cũng muốn nên

Phần chẳng có vội quên hiếu nghĩa

Của cha mẹ con đừng rút rỉa

Mình xử mình trung nghĩa thời nên

Cam hờn thay Lưu Khởi vội quên

Thậm trách bấy Mao Diên hậu hận

Tôi phản chúa phi ân dĩ tận

Ăn cơm nào lo tận Phiên trào

Nước thời trong cá lội ở ao

Ngồi miệng giếng coi sao Bắc Đẩu

Thương nghĩa Quan Công phò nhị tẩu

Lòng thảm sầu lo Hớn cạn sầu

Ai ai đừng sớm đánh tối đầu

Mà lỗi đạo ruộng sâu câu cá

Sao chẳng xét hổ trang nằm giá

Mà không bì thẹn kẻ khóc măng

Đừng thấy trăng lòng muốn phụ đèn

Đồ yêu quỉ nó khen rằng giỏi

Miền địa ngục âu lo cho khỏi

Chốn Thiên đường ai giỏi đặng lên

Con trong nhà chẳng biết hư nên

Người thiên hạ mắc tình quên nhớ

Đạo chồng vợ là căn là nợ

Đời bây giờ chẳng biết nợ căn

Của mình làm mình cúng mình ăn

Đừng khoét vách bẻ măng mà tội

Chớ bắt chước theo chàng Dương Bội

Tận gia tài mắc tội hồn ma

Khó nỗi người xét tới chỉ ra

Đời ít kẻ cải tà qui chánh

Thấy niệm Phật ăn no lòng tránh

Người làm lành nhứt tánh nhứt tâm

Trụ hôn dâm thời Trụ lại lầm

Tù Tây Bá cam tâm phải chịu

Nghĩ nhơn nghĩa nên con liệu điệu

Tưởng vì cha con chịu võ vàng

Để cho mà thiên hạ dọc ngang

Nguyền chứng có Hoàng Thiên Hậu Thổ

Nay trở lại lo đền Thủy Thổ

Người ở đời có tổ có tông

Thấy những loài lũ kiến chòm ong

Sao không sợ lỗi trong điều luật

Chưa khổ bấy mà than tiếng cực

Chẳng coi người trung trực làm sao

Thấy Thiên Luông lận đận lao đao

Phò Hoàng Tử biết sao bắt chước

Xét thuở trước công dày nhà nước

Đời bây giờ khó bước lên thang

Cảm thương chung Ngũ Thiệu ải quan

Mà giả dại qua đàng một thuở

Nghĩ hồi trước xét nay mắc cỡ

Nói ít lời than thở hả hơi

Biết làm sao cho đặng sống đời

Chừng nào đặng thảnh thơi mà đợi

Công danh lợi trải đời một thuở

Chớ biết rằng than thở về đâu

Ví cũng như Lục thị thảm sầu

Nương linh tự vọng cầu Trời Phật

Cảm thương gã Lang Châu tàn tật

Người trung thần niệm Phật cũng tiêu

Căm hờn thay một lũ quần yêu

Hoàng phi Hổ Tỷ Cang tiêu đốt

Người trung nghỉa dầu vong cũng tốt

Kẻ nịnh thần chẳng mốt thời mai

Căm giận loài phân cõi chia hai

Tô bửu thị chiều mai cũng chết

Chớ ngó thấy nói ra câu kết

Con một nhà giữ nết mà ở

Người niệm Phật nghèo thời nghèo thuở

Kẻ bạo tàn bao thuở làm nên

Cây mọc đâu dưới đất mọc lên

Làm người ở có trên có dưới

Cây dầu héo có người lại tưới

Người làm lành gặp nước thời tươi

Ví cũng như Thiên tuế tức cười

Thời Lý Đáng nên người nối nghiệp

Ví thuở trước nay theo sao kịp

Vái với trời cơ nghiệp đặng nên

Tưởng một lòng an phận bề trên

Ngày sau thấy hư nên thời biết

Theo đầu Ngụy là chàng Nhưng Tiết

Sa một đàng thác biết bao nhiêu

Giác với đời ít kẻ thương yêu

Gặp một đám mưa chiều mới thấy

Lòng chí dốc lo bề cày cấy

Đặng chờ ngày cắt gặt ví bồ

Đạo nam mô ít kẻ ra vào

Đường đạo tặc nhiều người lai vãng

Tên Đặng Sanh xưng con Tổng quản

Chàng làm ngang bắt gái qua đàng

Bị Hớn Minh xử gã điêu tàn

Đừng học thói dọc ngang cận địa

Thương mấy kẻ nói lia nói lịa

Đời nhiều người cận địa viễn thiên

Noi theo đời Nghiêu Thuấn thời yên

Chẳng nhớ thuở Mục Liên giáng thế

Con vì mẹ nên con thiểu kế

Tại nơi Trời biết kể làm sao

Có nước thời cá mới ở ao

Bằng khô hạn làm sao mà sống

Đường Địa ngục nhiều người đi xuống

Chốn Thiên đường như ruộng bỏ hoang

Một ngàn người cũng muốn giàu sang

Ai lại muốn chi đàng nghèo khổ

Đạo niệm Phật thì lao thì khổ

Phải làm giàu nhiều kẻ nam mô

Mặc ý ai ăn cướp giựt đồ

Mà học thói Gia Tô trối kệ

Đời nay khác chi đời U Lệ

Mà gọi rằng miêu duệ tử tôn

Thân thể nầy như thác chưa chôn

Giữ sao đặng tích tồn tại hậu

Đạo niệm Phật kêu Cô kêu Cậu

Người chê rằng đạo lậu quốc gia

Đạo nhà thờ kêu Cố kêu Cha

Nhà nhà lại một lòng một dạ

Thấy những người ở đời khác lạ

Người làm lành vạn họa xảy qua

Khó biết đời tôi nghĩ chẳng ra

Làm sao khỏi Diêm La hành tội

Nhớ tích trước Lý Thông vong bội

Nghĩa kim bằng gởi tội Hoàng Thiên

Mình trách mình thời vận đảo điên

Ai đen bạc Hoàng Thiên chứng chiếu

Đừng dối thế nhơn dân đàm tiếu

Xuống hạ trần giả chiếu Phật sai

Tay bồ đề miệng niệm Như Lai

Đặng kiếm bắp kiếm khoai về độ

Ra khỏi cửa xưng vi bá hộ

Giả chước mầu cứu độ người ta

Mà đem lòng dối Phật Thích Ca

Sau thác xuống Diêm La đừng trách

Vương Tử Trực trong anh xa cách

Giận trong lòng thậm trách Võ Công

Mả còn vun đem dạ bắc đông

Đồ vô loại sao không biết hổ

Thương Thái Khanh lo đền Thủy Thổ

Ép tấm lòng dụ dỗ Nguyệt Nga

Đạo làm tôi sợ lỗi quốc gia

Bởi nịnh thị mới ra chuyện đó

Loài săn cỏ ăn no lo báo

Khỉ dòm nhà tay áo ong sanh

Để cho mà thọc chuộc khôn tranh

Thác có bữa mong tranh trào chánh

Trần Thống Chế thương người đồng tánh

Ở ải ngoài chẳng tránh gươm đao

Lòng kiệt hào bảy lược sáu thao

Trải trần thế xiết bao khó nhọc

Người ngay thảo tấm lòng vàng ngọc

Mặc thế tình kẻ dọc người ngang

Thấy từ quân chánh vị thiên nhan

Mà sanh dạ lăng loàn lấy tớ

Tề bội ước Trần gia căn nợ

Nỡ lòng nào nghe tớ giứt tơ

Trách Phan Châu đem dạ lấp ngơ

Vong cựu nghĩa vò tơ làm rối

Rối nợ nước đây đà gỡ rối

Đó đem lòng dứt cội bẻ nhành

Đó gần ngai múa mỏ khôn lanh

Đây cũng chẳng tương tranh lấn lướt

Ăn cơm chúa quên sau nhớ trước

Hưởng Tề trào quên trước ngó sau

Đừng đem lòng bụng phản miệng đầu

Mà chẳng sợ đao hầu rút vỏ

Nói chuyện quấy ít nguời nghe rõ

Trâu thả lan không cỏ mà ăn

Thấy đời nầy như thỏ ẩn trăng

Mưa một đám thời măng mới mọc

Tưởng ái quốc đêm nằm trằn trọc

Oán Thiên Lăng đem dạ dọc ngang

Sai Ôn Đình binh mã dấy loàn

Bắt Đổng Mẫu lập đàng tiểu kế

Thương Đổng thị lòng không vong phế

Tưởng cơm trào chẳng kể đồ gian

Chẳng hổ người quần vận yếm mang

Sao không thẹn với trang mang tượng

Đền nợ nước công dày nghĩa trượng

Giữ lòng ngay treo tượng dối trần

Mặc ý ai ghét nghĩa oán nhân

Lòng đây cũng dĩ ân bất oán

Mẹ nuôi con kể năm kể tháng

Con nuôi mẹ kể tháng kể ngày

Nợ ở đời chưa trả lại vay

Chẳng xét dại xét ngay thời khó

Chẳng nhớ thuở nằm co đồng cỏ

Mà quên nơi đất đỏ ở đâu

Ngán cho đời bỏ thảm bỏ sầu

Mà đem dạ vui đâu không biết

Của mình mất sao mình không biết

Lại thấy người trực tiết mà ghét

Nghe súng nổ kiếm đường mở bét

Hồi bình thời nói quét dễ nghe

Muốn ở đời thì phải trồng tre

Người ngay thẳng đừng nghe lời quấy

Nghèo Trần Minh nghèo thời nghèo thấy

Tới diễn trường không giấy mà học

Thương Lý Công lòng vàng dạ ngọc

Chốn thị thiền cực nhọc chẳng nài

Miễn là cho cơ nghiệp lâu dài

Người giả dại nào ai có biết

Con mình đẻ trung quân nỡ giết

Đứa gian tà mà tiếc làm chi

Vận thời suy đúc bạc ra chì

Đời mấy thuở thác đi sống lại

Tham danh lợi mới nằm chờ đợi

Sách nói rằng dục lợi hại nhơn

Nợ mười ân chưa trả chưa đền

Sao cho đặng ăn trên ngồi trước

Liếc mắt thấy chân dùn khó bước

Mảng lo nghèo việc trước quên sao

Lỗi cùng cha con lạy cúi đầu

Ơn nghĩa ấy để sau Phật định

Căm hờn ấy Trịnh Hâm là nịnh

Lo mưu dùng Gia Định, Đồng Nai

Mặc ý người muốn mốt hay mai

Người ngay thảo nằm dài mà chịu

Mở miệng nói phải toan phải liệu

Thương cũng nhiều ghét chẳng bao nhiêu

Thương trung quân ruột thắt chính chiều

Ghét tà nịnh không quên trông dạ

Lòng những nghĩ việc nhà khác lạ

Mấy ai mà vạch lá tìm sâu

Vận còn nghèo nên phải cầm câu

Thời giàu có kẻ cầu người lạy

Đây không biểu đó mà che đậy

Vỡ ra thời mới biết dại ngay

Để nằm đây nhiều kẻ dày bừa

Mưa gần tới sao chưa ngâm giống

Người ngay thác thác rồi lại sống

Kẻ gian tà biết thuở nào trông

Đừng đem lòng dạ bướm kề ong

Thác có bữa không trông trở lại

Thấy thiệt thà bây chê rằng dại

Nghĩ phận mình xét lại chẳng khôn

Tần Thủy Hoàng đốt sách mà chôn

Nên Phật khiến tiền tồn hậu thất

Người trung nghĩa phải lo còn mất

Đừng học đồ cà khất điếm đàng

Mà phá xóm phá làng cả lũ

Đạo làm lành nào ai có rủ

Mặc ý người tu đặng thì tu

Khó biết bề biển Thánh rừng Nhu

Ai rõ đặng trung thu danh chiếm

Đạo đàng điếm thấy thời cũng hiếm

Người làm lành dễ kiếm đặng dâu

Ít có ai đào rạch bắt cầu

Mà kết thảm mua sầu trong dạ

Thấy đời ở ở đời cũng lạ

Nói ma ma phần Phật ít người

Khen cho người người chẳng có khen

Ghét cho kẻ kẻ thời không ghét

Người nói chánh một thương chín ghét

Kẻ nói tà một ghét chín thương

Cám thương chàng Lương Ngọc lụy ương

Đi hành khất sa đường ngục thất

Bởi nghèo khó ra thân cù bấc

Gởi thơ về thung thất đặng coi

Người có lòng thơ gói vàng thoi

Trình sư phụ xem coi cho rõ

Nơi chiến địa thây dầu phơi cỏ

Vái Phật Trời soi tỏ lòng ngay

Bởi có non có nước có cây

Đời có dại có ngay khó ở

Một cuộc đất chỗ bồi chỗ lở

Mình thở than than thở một mình

Chớ có ai đem dạ hữu tình

Mà lo đạo với mình một thuở

Nói cà vơ lâu ngày mắc cỡ

Phải lo bề dìu đỡ hè nghiêng

Căm hờn thay Bùi Kiệm đảo điên

Vong tiền nguyện lòng riêng một kế

Mắt thấy chị lòng dùng mưu kế

Loài súc sanh còn để làm chi

Lại biểu rằng tượng rách bỏ đi

Chùa đóng cửa tu chi hương lạnh

Căm hờn bấy những loài ngang ngạnh

Vào quán trung chưng mặt khôn tranh

Người làm lành dù lạnh cũng thanh

Kẻ hung bạo hôi tanh thời bỏ

Thây đã gởi muôn ngàn ngọn cỏ

Sao chẳng lo nói nhỏ nói to

Cơm của Trời nó muốn ăn no

Đất của Phật ở lo sanh giặc

Thương Tiểu Đồng trông tin vắng bặt

Đạo tớ thầy gay gắt nhiều phen

Lòng người ngay giữ phận khó hèn

Lều bên mã tối đèn sáng tỏ

Cơm bá tánh lo đền ngọn cỏ

Vậy mới rằng thỏ ẩn chờ trăng

Người có lòng sau có cơm ăn

Đừng làm chuyện lăng xăng mà đói

Cơm phơi khô để dành một gói

Muối mắm thời coi để có ngăn

Khá lo bề giữ việc làm ăn

Ngỏ chờ thuở cung trăng nhành quế

Đời nhà Hớn Khổng Minh mưu kế

Lo ngày sau tế thế Nam trào

Chớ đem lòng vội lý phụ đào

Mà chẳng đặng ra vào dinh thất

Chẳng nhớ thuở vì sao hướng bắc

Đến bây giờ nhị vị rất linh

Ngó thấy sao Cửu diệu thất tinh

Coi như thể lượng hình gần tỏ

Lo đạo đức khỏi vòng ngọn cỏ

Lo làm giàu cũng khó nỗi lo

Vận còn nghèo hốt cát ra tro

Tới thời khá ăn no nằm ngủ

Phải gắng lòng mà trồng đu đủ

Để ăn nằm tu rủ mà hư

Dạ cẩu trư thì hư gia thế

Phải lo dùm mưu kế thời nên

Quan Tư Đồ lập kế bề trên

Mà sau lại không nên tại vận

Cũng mắc chữ tiền cừu hậu hận

Xét phận mình gởi vận Hoàng Thiên

Giặc kim Phiên đánh khỏi tốn tiền

Tốn lỗ miệng mà an nhà nước

Con đẻ trước kêu rằng Hai Cả

Con đẻ sau kêu gã thứ Ba

Con một nhà hai ngả người ta

Phật ngài nói con ma ma dắt

Giận Thạch Hổ lòng nam dạ bắc

Đuổi Hồ Văn chạy tắt đông tây

Thấy việc đời mà ngán dại ngay

Trong rừng vắng không thây mà bỏ

Nói chuyện vậy ai tường ngoài ngõ

Khen cho người không rõ về đâu

Chốn Tam Châu dạ dốc bắc cầu

Nơi san lãnh đem sầu gởi đó

Đường thanh vắng không cho ai biết

Cơn dấy loàn còn tiếc làm chi

Mặc ý ai đem bạc đồi chì

Thời đi tới trường thi mà học

Giận Dương Ngọc nói ngang nói dọc

Mình giỏi gì mà học khinh khi

Chữ phụ nhơn dạ bất tùng qui

Sách hằng nói nhứt vương vi chủ

Đừng học thói con nhà không chủ

Cơm của Trời ăn ngủ thời hư

Người trung quân tưởng đạo ưu tư

Mà lo chỗ lưu cư tại hậu

Công danh ấy sang giàu mặc kẻ

Lo nỗi nầy Phật đẻ lần sau

Đừng tương rau mà dối đạo mầu

Người ngay thảo vọng cầu Trời Phật

Quả đời nầy nhơn vật giữ đồng

Ai tu đặng giữ lòng thời khỏi

Châu Thiên Đức chăn dân một cõi

Ai có tài cho gỉỏi thời theo

Lòng cho bền xích chó đuổi heo

Thời mới thấy khổ nghèo thiên hạ

Châu Công Cẩn dùng mưu kế lạ

Ngô Tôn Quyền giả dạ cầu hôn

Chẳng sá chi một nắm đất cồn

Mà chẳng dễ lưu tồn tại hậu

Thương nhơn nghĩa mới bày cơ lậu

Đặng cho người lo hậu về sau

Giử cái đầu chẳng đứt thời lâu

Đứng ngó thấy con trâu mà cỡi

Bạc bảy nén lòng đây đem gởi

Vàng mười thoi dạ dốc cho người

Mặc ý ai muốn khóc hay cười

Mặc ý kẻ muốn tươi hay héo

Người quân tử ăn khôn nói khéo

Thấy người giàu nở héo mà thương

Nghĩ Trương Phi trung liệt nhứt trường

Chơn thơ đạo không tường mật kế

Cù dậy lở hay rằng sự thế

Dạ tình cờ kế tại quân sư

Trời còn thương nhơn nghĩa tồn dư

Phật đại độ công tư tại sở

Đời ít đặng đời nầy một thuở

Sao không tu mà đỡ cái thân

Chớ chê nhơn nhơn lại ăn trên

Đừng chê nghĩa nghĩa mà ngồi trước

Cá gặp nước cá thời lội trước

Chim túng lồng khó nổi bước theo

Vận còn nghèo thấy thế cheo leo

Gà vỡ ổ con heo thức dậy

Dao của mình cầm gần trông cậy

Dám đem lòng sửa dại sửa ngay

Chim sổ lồng thời để nó bay

Cá gặp nước lội ngay thời rộng

Xủ quẻ Diệc quẻ nầy gieo động

Đại quốc gia vạn vọng cửu trùng

Thời Hưng Thới anh hùng lai chiếm

Khán bát quái đoài ly tầm kiếm

Nhìn lưỡng nghi tứ tượng xem tường

Thấy Châu Vương về phục nghiệp Đường

Đời Hậu Hớn cang cường chi mạo

(Vọng Hoàng Ân vạn tuế

Nam mô A Di Đà Phật)

Hết quyển 4 - Vân Tiên