Bisschop Bonny over homo's: "Het is goed als mensen een stabiele relatie aangaan"

Plaatsingsdatum: 5-apr-2012 13:04:08

Op deze Stille Zaterdag spreekt bisschop van Antwerpen Johan Bonny verzoenende taal over homoseksuele relaties. "Het is goed als mensen voor mekaar kiezen, voor mekaar zorgen, een stabiele relatie met elkaar aangaan. Dat is pure wist, op menselijk gebied."

De bisschop is erg voorzichtig over het thema. Want hij weet goed genoeg dat elk woord wordt geanalyseerd. Zeker wanneer bijvoorbeeld zijn oversten aartsbisschop André-Joseph Léonard en grote baas paus Benedictus XVI hun mond opentrekken over het thema. "Als men mij vraagt wat de paus daarover zegt, of de catechismus, dan heb ik er geen moeite mee om duidelijk te zijn. Maar in het morele oordeel over concrete situaties moet men steeds rekening houden met zowel de objectieve norm als de subjectieve levensweg van mensen. Van het theoretische standpunt over homoseksualiteit zou ik de precieze formulering moeten opzoeken."

"Ik ben voorzichtig over dit onderwerp, omdat elke zin verkeerd begrepen kan worden. Aan de ene kant moet ik als bisschop kunnen zeggen dat de relatie tussen man en vrouw in de christelijke antropologie een unieke status heeft. In theologische taal spreken we over een scheppingsorde, waarin man en vrouw op een specifieke manier voor elkaar bestemd zijn. Tegelijk is het goed als mensen voor mekaar kiezen, voor mekaar zorgen, een stabiele relatie met elkaar aangaan. Dat is pure wist, op menselijk gebied."

Paars-groen

Toen de paars-groene regering-Verhofstadt I en de paarse Verhofstadt II allerlei ethische kwesties beslechtten, was monseigneur Bonny aan het werk in het Vaticaan. "Daar werd ik vaak op aangesproken. De paarse regeringen hebben die ethische dossiers ook met grote snelheid behandeld. Ik probeerde het onbegrip dat men daar in het buitenland voor had, altijd een beetje te matigen. Ik gaf dan toe dat ik het er zelf ook wat moeilijk mee had, maar dat niet om wilde besluitvorming ging. Het waren nog altijd democratische beslissingen, er heerste in België geen anarchie."

Getrouwde mannen wel, vrouwen (nog) niet

Overigens staat de bisschop open voor het wijden van getrouwde mannen tot priester. Vrouwen? Dat ligt moeilijker. "Getrouwde mannen al dan niet wijden: dat is een kerkrechterlijke kwestie. De wijding van de vrouw is een dossier met theologische implicaties. Dat raakt aan de interpretatie van zowel de bijbel als de traditie. In ons land zou de wijding van vrouwen wellicht aanvaard wroden. Maar wereldwijd is het een heel geladen dossier, ook op beleidsniveau. Vrouwen vragen terecht om een grotere betrokkenheid. Waar mogelijk probeer ik geëngageerde vrouwen te benoemen op verantwoordelijke posities."

Bron: www.zizo.be, 07.04.12

Auteur: Timothy Junes - foto: Kerknet - 07/04/2012 – Bron: De Standaard.

'Ik zou graag getrouwde mannen tot priester wijden'

Johan Bonny, een bisschop met een boodschap

Hij was nog maar pas bisschop van Antwerpen toen de pedofilieschandalen losbarstten. Sindsdien is hij in Vlaanderen het gezicht van de katholieke Kerk. Johan Bonny over de paasboodschap, de pedofilieschandalen en de toekomst van het geloof. 'Ja, ik ben ervan overtuigd dat de Kerk weer kan groeien.'

Hij doet het zonder camera's, zonder pers, maar met volle overtuiging: op Goede Vrijdag bezoekt Johan Bonny een gevangenis. Vorig jaar die in de Begijnenstraat in Antwerpen, gisteren die in Tilburg, waar ook een paar honderd Belgische gedetineerden zitten. 'Ik vind het erg belangrijk dat ook zij op Goede Vrijdag een signaal van betrokkenheid krijgen', zegt Bonny. 'Om welke reden ze ook in de gevangenis zitten.'

Toen hij drie jaar geleden bisschop van Antwerpen werd, kon hij niet vermoeden wat hem te wachten stond. De pedofilieschandalen barstten los en Bonny werd in Vlaanderen de woordvoerder van de Kerk. 'Ik heb de voorbije jaren soms wel een gevoel van eenzaamheid gehad', zegt hij. 'Soms ging ik met lood in de schoenen naar het zoveelste tv-interview. Maar ik vond dat iemand het moest doen.'

Hij is overigens optimistisch over de nabije toekomst. 'Als er geen onvoorziene problemen opduiken, denk ik dat we over een jaar of twee de huidige misbruikdossiers op een degelijke manier hebben kunnen afhandelen. Het gaat om zeer ernstige problemen. Maar we proberen die als samenleving, en als kerk, waar mogelijk te herstellen.'

De huiszoekingen in het kader van Operatie Kelk blijven voor controverse zorgen. Het is nog niet duidelijk of de in beslag genomen dossiers kunnen worden gebruikt door de onderzoeksrechter.

'Operatie Kelk is wat ons betreft niet meer de kern van de zaak. Voor de tegemoetkoming aan slachtoffers werken wij niet meer op basis van de dossiers die toen in beslag zijn genomen. In samenspraak met de parlementaire onderzoekscommissie is een arbitragesysteem in het leven geroepen waar slachtoffers zich kunnen melden. Dat is de voorbije maanden volop gebeurd. Ik kan er geen exact cijfer op plakken, maar het gaat om een paar honderd dossiers die wij snel en in goede orde hopen te behandelen.'

Zondag is het Pasen. Wat betekent dat voor een christen?

'De paasboodschap vormt de kern van het christendom. Pasen heeft te maken met dood en leven, met liefde en lijden, met het onverdiende lijden. En met de vraag hoe God met het lijden iets te maken kan hebben.'

Waarom laat God lijden toe?

'Met die vraag kampt elke godsdienst. Het unieke van het christendom bestaat in het geloof dat God zélf, in Jezus Christus, door het lijden is gegaan. De God van het christendom is geen stoere God die vanuit de verte toekijkt hoe het er op deze wereld aan toegaat. God heeft zelf geleden, op een onrechtmatige en bijzonder wrede manier.'

Wat kunnen we daaruit leren?

'Dat God solidair is met de lijdende mens. En dat er in dat lijden uitzicht is op meer en beter. Een uitzicht op wat wij in christelijke terminologie “verlossing, noemen. Vanwege de verrijzenis van Jezus geloven wij dat de liefde uiteindelijk sterker is dan haat, dat leven sterker is dan dood, dat uit alle kwaad nog iets goeds kan komen. Die boodschap vieren wij met Pasen. En die moet zich vertalen in solidariteit met alles wat, op grote en op kleine schaal, lijden is in deze wereld.'

Met hongerstakers die hun lippen dichtnaaien?

'Van zo iemand gaat in elk geval een appèl uit. Hoe dat concrete probleem van die hongerstaking moet worden opgelost, dat is een vraag waar de betrokken overheden samen moeten uitkomen. Dit mag niet langer duren. Zulke hongerstakingen zijn een exponent van een wereld die onrechtvaardig in elkaar zit. Een christen moet zichzelf aangesproken voelen om te strijden voor rechtvaardigheid, en tegen uitsluiting.'

Lijdt de Kerk momenteel ook?

'Er zijn grote gebieden in de wereld waar de Kerk deelt in het lijden van een volk dat onderdrukt wordt. In bepaalde stukken van Afrika is dat zo, en in het Midden-Oosten, en in Azië. In heel wat landen is de Kerk bijzonder geëngageerd.'

Lijdt de Kerk ook bij ons?

'De Kerk maakt een moeilijke periode door, maar daar zou ik niet het etiket “lijden, opplakken. Wij worden niet verdrukt of vervolgd. Onze problemen komen eerder van binnenuit. Wij beleven in het westen wel een worsteling met de godsvraag zelf. Is er een God? En zo ja, is dat een persoonlijke God? Is het een God die luistert, tot wie je kunt bidden? Als er vandaag minder volk in de kerk zit dan vroeger, heeft het vooral met die vragen te maken, minder met de recente schandalen.'

Kan de Kerk weer groeien?

'We zijn vandaag meer een keuzekerk dan een gewoontekerk. Maar het blijft mijn overtuiging dat de christelijke boodschap relevant is voor ieder mens. Er zit een potentieel in waar iedereen zich op cruciale momenten in zijn leven aan kan optrekken. Het christendom behoort ook tot de wortels van onze cultuur. Als de band met die wortels verdroogt, zou ik mij zorgen maken, niet alleen voor de Kerk maar ook voor onze cultuur. Zeker omdat de geschiedenis leert dat waar een vacuüm ontstaat, anderen klaar staan om de markt in te nemen.'

Hoe bedoelt u?

'Als het christendom de mensen niet meer aanspreekt, dan zullen anderen de markt van de zingeving en godsdienstigheid wel innemen. In de Antwerpse agglomeratie zal de islam binnen enkele jaren twintig procent vertegenwoordigen. Ook de Indiase en andere oosterse godsdiensten groeien. Ik hoop dat wij als christenen in dat veld aanwezig zullen blijven, en wervend.'

Zijn de meeste mensen niet ongelovig geworden?

'De belijdende atheïsten vormen maar een kleine minderheid. Ik vraag mij af hoe ongelovig al die zogezegde ongelovigen echt zijn. Een grote meerderheid onder hen heeft nog wel religieuze gevoelens, maar weet niet goed hoe ze die moeten benoemen. En als je met zulke mensen in gesprek gaat, merk je dat ze soms de draad weer kunnen oppikken. Ik geloof dus dat de Kerk weer kan groeien, ja.'

U hebt een goed product.

'Ja, wij hebben een goed product. Dat staat voor mij als een paal boven water. Met het evangelie heeft get christendom iets unieks, dat ik nergens anders vind.'

Hoe is uw relatie met aartsbisschop Léonard?

'Die is goed.'

U bent wel een heel ander type.

'Dat klopt. Léonard is een ander type. Een andere generatie ook. Hij houdt meer van de confrontatie. Hij komt ook uit Wallonië, waar een ander kerkgevoelen heerst dan bij ons. De taalgrens loopt ook dwars door de Kerk. In het Romaanse zuiden is men wat passioneler. In het Germaanse noorden is men wat zakelijker.'

Ooit een splitsing overwogen?

'Die vraag is al een paar keer gesteld, maar iedere keer kwamen we weer tot het besluit dat de huidige situatie de meest haalbare is. Er zijn Vlaamse bisdommen en Waalse bisdommen, en er is het aartsbisdom Mechelen-Brussel, dat zowel Waals-Brabant als Vlaams-Brabant als het Brusselse hoofdstedelijke gewest beslaat. De aartsbisschop van Mechelen-Brussel heeft ook drie hulpbisschoppen met elk een strikt territoriale bevoegdheid.'

Over delicate thema's is Léonard nogal scherp. Danneels was veeleer geneigd om diplomatisch te blijven. En u? Wat is bijvoorbeeld uw visie op homoseksualiteit?

'Als men mij vraagt wat de paus daarover zegt, of de catechismus, dan heb ik er geen moeite mee om duidelijk te zijn. Maar in het morele oordeel over concrete situaties moet men steeds rekening houden met zowel de objectieve norm als de subjectieve levensweg van mensen. Van het theoretische standpunt over homoseksualiteit zou ik de precieze formulering moeten opzoeken…'

Luidt die niet dat homoseksualiteit 'intrinsiek ongeordend' is?

'Zoiets, ja. Ik ben voorzichtig over dit onderwerp, omdat elke zin verkeerd begrepen kan worden. Aan de ene kant moet ik als bisschop kunnen zeggen dat de relatie tussen man en vrouw in de christelijke antropologie een unieke status heeft. In theologische taal spreken we over een scheppingsorde, waarin man en vrouw op een specifieke manier voor elkaar bestemd zijn. Tegelijk is het goed als mensen voor mekaar kiezen, voor mekaar zorgen, een stabiele relatie met elkaar aangaan. Dat is pure wist, op menselijk gebied.'

Ook als het over een homoseksuele relatie gaat, dus?

'Ja, dat moet je ook kunnen zeggen. Je moet over homoseksuelen kunnen praten op een niet-veroordelende, niet-uitsluitende manier. Al zou het te ver gaan om te zeggen dat alles om het leven is. Dat is dan weer te eenvoudig, vind ik. De differentiatie tussen man en vrouw heeft toch een specifieke betekenis. Ook ruimer vind je die differentiatie terug, in de kosmos, in de symbolen die wij gebruiken - zon en maan, licht en donker.'

Voor u in 2009 bisschop van Antwerpen werd, werkte u in Rome. Werd u daar weleens aangesproken op de ethische wetgeving in België: van euthanasie tot homohuwelijk?

'Daar werd ik vaak op aangesproken. De paarse regeringen hebben die ethische dossiers ook met grote snelheid behandeld. Ik probeerde het onbegrip dat men daar in het buitenland voor had, altijd een beetje te matigen. Ik gaf dan toe dat ik het er zelf ook wat moeilijk mee had, maar dat niet om wilde besluitvorming ging. Het waren nog altijd democratische beslissingen, er heerste in België geen anarchie.'

Vroeg of laat wordt de financiering van erediensten in ons land opnieuw bekeken. Hoe staat u daar tegenover?

'Het klopt dat de kerkfabrieken door de gemeentelijke overheid worden gesteund. En de bedienaren van de erediensten ontvangen een wedde van de federale overheid. Die regeling is opgenomen in de Belgische grondwet. Daarom komt de Belgische katholiek ook niet met substantiële giften over de brug, zoals in Nederland en Frankrijk. Mensen geven wel voor het goede doel, maar op zondag liggen er maar af en toe briefjes in de schaal. Daarvan kunnen wij geen weddes betalen of gebouwen onderhouden. Nu, ik denk dat het principe van de financiering, dat niet alleen voor de katholieke Kerk geldt, niet ter discussie wordt gesteld door de politiek. Mij lijkt dat ook goed.'

Waarom moet de overheid kerken bekostigen?

'Het aantal mensen dat elke zondag naar de kerk gaat, is sterk verminderd. Maar rond de parochiekerk wordt sterk aan gemeenschapsvorming gedaan, via Chiro, KSA, Landelijke Gilde… De Kerk heeft geïnvesteerd in het middenveld en doet dat nog. Ik vind dat de gemeenschap mag investeren in de Kerk. Omdat godsdienst een meerwaarde heeft, zoals sport en cultuur. En omdat ook katholieken belasting betalen.'

Bent u voor het celibaat?

'Ik geloof in de waarde van het ongehuwde priesterschap. Dat stel ik niet ter discussie. Zeker in een consumptiemaatschappij als de onze, waar seksualiteit soms wordt gebanaliseerd, kan de ongehuwde priester een bijzondere waarde hebben als profetisch teken. Anderzijds zou ik ook graag getrouwde mannen tot priester wijden, als dat zou kunnen.'

Vanwege het priestertekort?

'Niet zozeer ter aanvulling van het bestaande kader, maar omdat gehuwde priesters een verrijking van de pastorale dienstverlening kunnen betekenen. We hoeven de wijding van getrouwde mannen niet uit te vinden. In de oosterse kerken, ook de katholieke, hebben ze altijd bestaan. In Oekraïne of Roemenië bijvoorbeeld, en dat ligt niet verder van ons dan Rome. In de katholieke Kerk aanvaarden wij getrouwde mannen ook als ze dominee zijn in de protestantse Kerk en zich bekeren tot het katholicisme.'

Maar met het idee om ook gewone getrouwde mannen te wijden staat u alleen?

'Ik denk dat de meeste bisschoppen blij zouden zijn mochten ze dat kunnen.'

En vrouwen wijden?

'Dat ligt moeilijker. Getrouwde mannen al dan niet wijden: dat is een kerkrechtelijke kwestie. De wijding van de vrouw is een dossier met theologische implicaties. Dat raakt aan de interpretatie van zowel de bijbel als de traditie. In ons land zou de wijding van vrouwen wellicht aanvaard worden. Maar wereldwijd is het een heel geladen dossier, ook op beleidsniveau. Vrouwen vragen terecht om een grotere betrokkenheid. Waar mogelijk probeer ik geëngageerde vrouwen te benoemen op verantwoordelijke posities.'

Wordt er eigenlijk weleens gelachen, onder kerkelijke hoogwaardigheidsbekleders?

'Minder dan twee jaar geleden. Wij hebben allemaal een stevige dreun gehad. Er is geen enkele bisschoppenconferentie geweest de afgelopen jaren waar de kwestie van het kindermisbruik niet op de agenda stond. Een stukje vrolijkheid dat er vroeger wel was, is daardoor weggeëbd.'

De Standaard, zaterdag 07 april 2012  - Auteur: Joël De Ceulaer, Foto's Dieter Telemans

‘Moedig standpunt'

 ‘Ik vind het erg moedig dat Johan Bonny het idee om getrouwde mannen te wijden, publiek verdedigt', zegt Norbert Bethune, de bezieler van Rent-a-Priest die sinds zijn huwelijk geschorst is als priester. ‘Het is niet de eerste keer dat een bisschop het verplichte celibaat ter discussie stelt, maar het is wel sterk dat Bonny het nog eens openlijk zegt. Al vind ik dat de kerk ook milder zou mogen omgaan met priesters die vandaag getrouwd zijn. En dat evengoed het debat over vrouwen als priester moet worden gevoerd.'

Ook CD&V-senator en kerkjurist Rik Torfs vindt het pleidooi van de Antwerpse bisschop zeer opmerkelijk. ‘Het gebeurt niet vaak dat een bisschop openlijk pleit voor de wijding van getrouwde mannen. Tegelijk is zijn pleidooi ongevaarlijk. Het celibaat werd pas in de elfde eeuw algemeen verplicht. In het recente verleden is het vaker ter discussie gesteld. Het is een kwestie van kerkrecht, niet van theologie.'

Pleiten voor de wijding van vrouwen ziet Torfs een bisschop niet zo gauw doen. ‘Dat is wel een kwestie van theologie. Daar is meer moed voor nodig, en men kan het bisschoppen niet kwalijk nemen dat zij die moed niet hebben. Wie het priesterschap voor vrouwen hardnekkig verdedigt, verwerft het statuut van ketter. En daarvoor zijn maar weinig bisschoppen kandidaat.'

(De Standaard, zaterdag 07 april 2012, Joël De Ceulaer)