ประวัติความเป็นมาพิพิธภัณฑ์เวียงพยาว (วัดลี)

โบราณวัตถุ ศิลปวัตถุ จำนวนหลายพันชิ้นที่นำมาจัดแสดงในพิพิธภัณฑ์เวียงพยาว (วัดลี) ซึ่งได้กลายเป็นมรดกทางวัฒนธรรมของท้องถิ่นและของชาติเป็นแหล่งเรียนรู้ ตลอดชีวิตของเยาวชน ประชาชนทั่วไปได้ศึกษาประวัติศาสตร์และโบราณคดีของเมืองพะเยาในอดีต ได้เป็นผลสำเร็จเพราะว่า ท่านพระวิมลญาณมุนี รองเจ้าคณะจังหวัดพะเยาเจ้าอาวาสวัดลี ได้เก็บสะสมอนุรักษ์โบราณวัตถุ ศิลปะวัตถุ จำนวนมาก มาเป็นเวลา ๕๐ ปี และได้เริ่มโครงการก่อตั้งพิพิธภัณฑ์ เพื่อเก็บรักษาจัดแสดงโบราณวัตถุให้เป็นระบบ มาตรฐานสากล ตามหลักวิชาการพิพิธภัณฑ์ โดยเริ่มตั้งแต่ ปี ๒๕๔๔

ขณะนั้น พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติเชียงใหม่ ร่วมกับหอจดหมายเหตุแห่งชาติเฉลิมพระเกียรติฯจังหวัดพะเยา สำรวจและขึ้นทะเบียนโบราณวัตถุ ของวัดลีบางส่วน พร้อมกับพระครูอนุรักษ์บุรานันท์ ได้จัดทำโครงการก่อตั้งพิพิธภัณฑ์เวียงพยาว(วัดลี) โดยของบประมาณการก่อสร้างอาคารจากกรมศิลปากร, สำนักงานสลากกินแบ่งรัฐบาล, กรมการศาสนา, สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร จังหวัดพะเยาในปี ๒๕๔๗ ต่อมาในปี ๒๕๔๘ ได้เสนอโครงการการก่อตั้งพิพิธภัณฑ์วัดลีไปถึง ฯพณฯ นายกรัฐมนตรี พ.ต.ท. ทักษิณ ชินวัตร และสำนักนายกรัฐมนตรี ได้มอบหมายให้ทางจังหวัดพะเยาดำเนินการแต่ก็ไม่ได้รับประมาณแต่อย่างใด

ต่อมา เมื่อเดือน ธันวาคม ๒๕๔๙ อดีตผู้ว่าราชการจังหวัดพะเยา (นายธนเษก อัศวานุวัตร) ได้เห็นคุณค่าและความสำคัญของโครงการ มอบให้สำนักงานวัฒนธรรมจังหวัดพะเยาเป็นผู้ประสานงานกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง และได้ตั้งคณะทำงาน โครงการจัดตั้งพิพิธภัณฑ์เวียงพยาว (วัดลี) โดยมีรองผู้ว่าราชการจังหวัดพะเยา (นายสมศักดิ์ สุวรรณสุจริต)เป็นประธานคณะทำงาน คณะทำงาน มีมติให้ปรับปรุงอาคารศาลากลางการเปรียญของวัดลีเป็นอาคารจัดแสดงพิพิธภัณฑ์เวียงพยาว(วัดลี) และเป็นคลังเก็บโบราณวัตถุ โดยจังหวัดพะเยาได้จัดสรรงบประมาณฯ ยุทธศาสตร์อยู่ดีมีสุข ปี ๒๕๕๐ เป็นจำนวนเงิน ๕๘๐,๐๐๐บาท และคณะทำงานได้จัดทุนโดยการจัดตั้งกองผ้าป่า เพื่อหางบประมาณสมทบทุนโครงการฯ ได้งบประมาณ ๓๐๒,๐๐๐บาท งบประมาณเบื้องต้นใช้ในการปรับปรุงซ่อมแซมศาลาการเปรียญและค่าใช้จ่าย ในการขึ้นทะเบียนโบราณวัตถุ, ครุภัณฑ์ในการจัดแสดงโบราณวัตถุ ซึ่งงบประมาณดังกล่าวไม่เพียงพอ

ในปีงบประมาณ ๒๕๕๑ องค์การบริหารส่วนจังหวัดพะเยาได้จัดสรรให้โครงการฯ จำนวน ๑๐๐,๐๐๐ บาท สำนักงานเทศบาลเมืองพะเยา จัดสรรให้ ๑๐๐,๐๐๐ บาท ชุมชนวัดลีของบประมาณ อยู่ดีมีสุข ปี ๒๕๕๑ จากจังหวัดพะเยา ได้รับการจัดสรร ๑,๐๐๐,๐๐๐ บาท และเทศบาลตำบลท่าวังทอง อำเภอเมือง จังหวัด จัดพะเยา จัดสรรงบบริหาร ให้กับพิพิธภัณฑ์เวียงพยาว (วัดลี) ประจำปีงบประมาณเพื่อใช้ในการบริหารจัดการ การดำเนินงานจัดแสดงโบราณวัตถุและการปรับภูมิทัศน์ โดยสำนักงานวัฒนธรรมจังหวัดพะเยา , สำนักงานโยธาธิการและผังเมืองจังหวัดพะเยา,หอจดหมายเหตุแห่งชาติเฉลิมพระเกียรติฯ พะเยา พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติน่าน ได้ดำเนินการเป็นระยะต่อมา รองผู้ว่าราชการจังหวัดพะเยา (สมศักดิ์ สุวรรณสุจริต) ประธานคณะทำงาน ได้ประชุมคณะทำงานฯ ร่วมกับคณะศัทธาวัดลี ในการเรื่องการบริหารจัดการ พิพิธภัณฑ์เวียงพยาว(วัดลี) เมื่อวันที่ ๘ เมษายน ๒๕๕๑ เพื่อให้คณะศรัทธาวัดลีแบ่งหน้าที่ความรับผิดชอบ เตรียมความพร้อมในการบริหารจัดการ พิพิภัณฑ์เวียงพยาว (วัดลี) โดยชุมชนอย่างแท้จริงและยั่งยืนสืบไป