Εφημερίδα «Τα Μετέωρα» Παρασκευή 21/2/14 • Συνέντευξη στην Έφη Δούλη

Σοφία Νινιού «Η αλήθεια είναι το μέσο για την αυτογνωσία»

Ως παιδί μαγευόταν από τη δύναμη των ηρώων τής ελληνικής μυθολογίας. Εύρισκε επίσης ενδιαφέρον στα παραμύθια της ελληνικής παράδοσης, διότι την έβαζαν σε σκέψεις. Μ’ αυτό τον τρόπο έμαθε να παρατηρεί και να συγκρίνει. Και για να φτάσεις στη γνώση πρέπει να έχεις παρατηρήσει. Η Σοφία Νινιού έχει «ψάξει» τη ζωή, την τέχνη, τα γεγονότα, τις αξίες. Η συγγραφή αποτελεί για εκείνη μια πάλη με το είναι της και μια περιπλάνηση στον εσωτερικό της κόσμο. Έχει επιλέξει να εκφράζει το σήμερα, το οποίο θεωρεί ότι συντονισμένα κάποιοι προσπαθούν να το κακοποιούν, να το ντύνουν με αγριότητα και μετά όλη αυτή την εικόνα να την καταγράφουν. Στη δική της περιπλάνηση γέμισε την καρδιά της με εικόνες, ήχους, αρώματα και καρπούς. Σίγουρα όλα αυτά επιτυγχάνονται μόνο μετά από πολλή και επίπονη δουλειά. Με όπλα τη φαντασία, την τρυφερότητα, αλλά κυρίως μία ειλικρίνεια που αφοπλίζει, αγωνίζεται για να κρατά ανοιχτούς τους ορίζοντές της…

1. Πώς προέκυψε η ενασχόλησή σας με την παιδική λογοτεχνία κυρία Νινιού; Με ποιο κριτήριο την επιλέξατε από τη λογοτεχνία για ενηλίκους;

Δε χρειάστηκε να επιλέξω. Ασχολούμαι εξίσου. Η τύχη τα έφερε το πρώτο μου βιβλίο να είναι παραμύθι. Όταν απέκτησα παιδί, συνειδητοποίησα ότι έχει μεγάλη σημασία το παιδικό βιβλίο για να διδαχτεί σωστά η ελληνική γλώσσα. Και όταν συνάντησα στην εκπαίδευση παιδάκια μικρά, γέννησα το πρώτο μου παραμύθι.

2. Ποια ήταν η σημαντικότερη σκέψη και επιδίωξή σας όταν ξεκινήσατε να γράφετε το βιβλίο «Γλαύκος και Ίρις»;

Να δείξω στο σύγχρονο άνθρωπο πόσο όμορφη και ποιητική μπορεί να είναι η ζωή μας στα απλά και καθημερινά και να του γνωρίσω τη φύση μέσα στην πόλη αλλά και έξω από αυτήν.

3. Στο συγκεκριμένο βιβλίο, περνάτε πολλά μηνύματα στα παιδιά, όπως είναι η αποδοχή της διαφορετικότητας, η σημασία της αγάπης και η φιλία. Ποιο άλλο μήνυμα προσπαθείτε να περάσετε;

Ότι πρέπει να ονειρευόμαστε, να κάνουμε σχέδια και ν’ αγωνιζόμαστε να τα πραγματοποιήσουμε, να έχουμε ανοιχτούς ορίζοντες, να φτιάχνουμε οικογένεια.

4. Είστε εκπαιδευτικός, που σημαίνει πως έχετε έρθει σε επαφή με πολλά παιδιά. Θεωρείτε πως είναι απαραίτητη η επαφή με τα παιδιά για να γραφτεί ένα παιδικό βιβλίο;

Τίποτα δεν είναι απόλυτο. Όμως η επαφή μαζί τους σε βάζει σε διαδικασία διαλόγου και επηρεάζει τόσο την ψυχοσύνθεσή σου όσο και τη βιοθεωρία σου.

5. Πρώτη σας εμπειρία στο χώρο του βιβλίου και έγινε με την «Άνεμος εκδοτική». Πώς θα χαρακτηρίζατε την μέχρι τώρα συνεργασία σας;

Αγαστή και μοιραία! Συναντηθήκαμε την ώρα που σχεδίαζαν να μπουν στο παιδικό βιβλίο κι έκαναν το όνειρό μου πραγματικότητα.

6. Τι σας εντυπωσιάζει όταν συναντάτε παιδιά στα πλαίσια της προώθησης της φιλαναγνωσίας;

Το ξάφνιασμα στα μάτια τους κι ο ενθουσιασμός τους για τον κόσμο, που τους συστήνω.

7. Πως μαθαίνουμε σ’ ένα παιδί ν’ αγαπά το διάβασμα;

Διαβάζοντάς του από πολύ μικρή ηλικία ιστορίες, που το ταξιδεύουν. Ακολούθως το ενθαρρύνουμε να αγκαλιάζει το βιβλίο φροντίζοντας να διαπιστώνει ότι κι εμείς το αγαπάμε και το εντάσσουμε στη ζωή μας. Το παιδί μιμείται σε ένα πρώτο στάδιο. Έτσι μαθαίνει. Θα του γίνει συνήθεια και μετά τρόπος ζωής.

8. Νιώθετε μεγάλη ευθύνη όταν γράφετε για παιδιά;

Απολύτως! Είναι αυτονόητο λόγω της ιδιότητάς μου ως εκπαιδευτικού. Ευθύνη και χρέος!

9. Τι πρέπει να διαθέτει ένα βιβλίο που απευθύνεται σε παιδιά έτσι ώστε να ψυχαγωγεί, να ακονίζει τη σκέψη και να εμπλουτίζει τις γνώσεις της τρυφερής αυτής ηλικίας; Πρέπει να στοχεύει στην πνευματική καλλιέργεια του παιδιού όντας όμως έργο τέχνης. Η τέχνη μπορεί αγγίζοντας τον ψυχικό του κόσμο να του δημιουργεί την επιθυμία για έρευνα και γνώση μέσα από τη χαρά της ανακάλυψης.

10. Ποια ήταν τα παραμύθια που σας μάγευαν όταν ήσασταν παιδί και με ποια κριτήρια επιλέγετε ως γονέας και εκπαιδευτικός παραμύθια και βιβλία για παιδιά;

Ως παιδί μαγευόμουν από τη δύναμη των ηρώων της ελληνικής μυθολογίας. Με απωθούσαν τα λεγόμενα κλασικά παραμύθια. Εύρισκα ενδιαφέρον και στα παραμύθια της ελληνικής παράδοσης, γιατί με έβαζαν σε σκέψεις· πώς και γιατί.

Ως γονέας κι εκπαιδευτικός επιλέγω παραμύθια και βιβλία έχοντας ως κριτήριο τη σωστή γλώσσα, που υπηρετεί την τέχνη του λόγου με υψηλή αισθητική. Προσπαθώ βέβαια να βοηθήσω τα παιδιά να επιλέξουν το είδος που τους ταιριάζει.

11. Έχετε ήδη ξεκινήσει να ασχολείστε με τη συγγραφή των επόμενων βιβλίων που σκοπεύετε να εκδώσετε;

Γράφω χρόνια κι έχω έτοιμα έργα ενώ συνεχίζω τη συγγραφή νέων. Ταυτόχρονα κι άλλες ιστορίες μέσα μου παίρνουν θέση για να γεννηθούν, όταν θα είναι ώριμες. Είναι κάτι που γίνεται αυτόματα. Ζωή και δημιουργία για μένα συμπορεύονται.

12. Πόσο δύσκολο είναι ν’ απευθύνεστε σε παιδιά που μόλις έχουν αρχίσει να μαθαίνουν τον εαυτό τους και τον κόσμο; Ποιες είναι οι «κακοτοπιές» που πρέπει ν’ αποφύγετε;

Ως εκπαιδευτικός έχω μάθει να απευθύνομαι σε παιδιά. Είναι για μένα δεύτερη φύση μου. Δε δυσκολεύομαι. Και βέβαια λέω την αλήθεια, την οποία δεν αποφεύγω ποτέ. Η αλήθεια δε σε βγάζει σε «κακοτοπιές». Και είναι το μέσο για την αυτογνωσία, προϋπόθεση απαραίτητη για να γνωρίσουν τα παιδιά τον κόσμο.

13. Οι παιδικές ιστορίες ήταν ανέκαθεν ο πρώτος σύντροφος των παιδιών που τα οδηγούσε στον κόσμο των μεγάλων. Θέλετε να μας μιλήσετε ως συγγραφέας για το χθες, το σήμερα και το αύριο των παιδικών ιστοριών;

Σε κάθε εποχή υπάρχει η τάση να γράφονται ιστορίες που απεικονίζουν και το χθες και το σήμερα και το αύριο. Εγώ έχω επιλέξει να εκφράζω το σήμερα, το οποίο θεωρώ ότι συντονισμένα κάποιοι προσπαθούν να το κακοποιούν, να το ντύνουν με αγριότητα και μετά όλη αυτή την εικόνα να την καταγράφουν. Καλό είναι να θυμόμαστε το Χατζιδάκι, που είχε αποτυπώσει πολύ γλαφυρά αυτήν την προσπάθεια, που γίνεται να συνηθίσουμε την εικόνα του τέρατος. Το τέρας, το κάθε είδους τέρας, μου είναι απεχθές και δεν αποτελούσε ποτέ τον κανόνα. Γι’ αυτό και αγωνίζομαι να προβάλλω το ωραίο, το αρμονικό, το οποίο αφθονεί, κυριαρχεί αλλά τις τελευταίες δεκαετίες παραμερίζεται και δίνεται έμφαση στο κακό, το ανήθικο, το απαράδεκτο με τέτοια επαναληπτικότητα και επιμονή, που οι περισσότεροι έχουν πεισθεί για την ισχύ του. Έμαθαν να μη βλέπουν την απλότητα και την ομορφιά της ζωής. Κι αυτή είναι διαχρονική. Δεν κλείνεται σε χρονικά πλαίσια.

Στοιχεία του παρελθόντος πρέπει να συμπεριλαμβάνονται στις παιδικές ιστορίες, γιατί διευκολύνουν την ανάπτυξη της φαντασίας. Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και με την έννοια του μέλλοντος, γιατί κι αυτή δίνει χώρο στον παιδικό νου, ενώ ταυτόχρονα του ανοίγει τα περιθώρια να πλάσει το δικό του κόσμο, μέσα στον οποίο θα ζήσει ως ενήλικας και που θα έχει το δικαίωμα να τον κάνει καλύτερο. Ως παιδί θα τον σχεδιάσει και όταν μεγαλώσει, θα του δώσει υπόσταση.

Αυτό ακριβώς επαναλαμβάνεται από γενιά σε γενιά. Κάποιες ιστορίες κάποτε με έφτασαν κι εμένα εδώ. Και με τη σειρά μου, ως συγγραφέας πια, δίνω το υλικό, που φέρω από το παρελθόν, να ονειρευτούν τα παιδιά του σήμερα το δικό τους αύριο.

14. Τα σημερινά παιδικά βιβλία είναι πιο τρυφερά σε σχέση με το παρελθόν;

Πρέπει να περάσουν χρόνια για να μπορούν να μελετηθούν, να αξιολογηθούν και να ορισθούν τα όποια χαρακτηριστικά τους. Σήμερα γίνεται υπερπαραγωγή παιδικού βιβλίου. Δεν μπορεί να εξαχθεί ασφαλές συμπέρασμα.

15. Αν αναζητούσαμε τις πηγές της έμπνευσής σας που έπρεπε να στραφούμε;

Στην ποίηση που έχω μάθει να συναντώ στον κόσμο, που μας περιβάλλει. Μου χαρίζει έμπνευση αλλά και δύναμη για να επιδιώκω την αρμονία εντός κι εκτός μου.

16. Βαθμιαία αλλάζει ο κόσμος που ζούμε;

«Πάντα ῥεῖ»! Είναι φυσικό. Με τις αλλαγές προχωρούμε. Είναι όμως υποχρέωσή μας να περιφρουρούμε τη φυσική ροή των πραγμάτων χωρίς παρεμβάσεις βίαιες, γιατί τότε ο κόσμος αλλάζει άσχημα· δυσαρμονικά.