Ο ΘΕΟΣ ΤΡΙΑΣ
Είναι πολύ συχνή μέσα στή Λατρεία της Εκκλησίας μας, άλλά και στά χείλη του καθενός πιστού, ή επίκληση στά τρία Πρόσωπα του ενός έν Τριάδι Θεού μας, στόν Πατέρα, τόν Υιό και τό Άγιο Πνεύμα: «Εις τό όνομα του Πατρός και του Υιού και τού Άγιου Πνεύματος».
Μικρή ή φράση άλλά συμπυκνωμένη. Όλη ή πίστη της Εκκλησίας. Όλη ή θεολογία της. Όλη ή ζωή της.
Άλλοτε θά τήν ακούσουμε ώς «Ευλογημένη ή Βασιλεία του Πατρός και του Υιού και του Άγιου Πνεύματος»- άλλοτε ώς «Δόξα τω Πατρί και τω Υιώ και τω Άγίω Πνεύματι»· άλλοτε μέ άλλες παρόμοιες διατυπώσεις. Όπως όμως κι άν διατυπώνουμε τις λέξεις, τό κέντρο παραμένει πάντοτε τό ίδιο· στό κέντρο βρίσκεται πάντοτε τό αυτό μέγιστο και απρόσιτο μυστήριο: Ό Πατήρ, ό Υιός και τό Άγιο Πνεύμα. Ό Ένας έν Τριάδι Θεός μας. Αυτή είναι ή υπέρτατη αλήθεια της πίστεως μας.
Σύμφωνα μέ αυτήν ό Θεός μας είναι Ένας κατά τή φύση του, τήν ούσία του. Αυτήν όμως τή φύση τήν κατέχουν εξίσου τρία τέλεια Πρόσωπα, ό Πατήρ, ό Υιός και τό Άγιο Πνεύμα.
Τά τρία θεία Πρόσωπα τά έχουν όλα κοινά. Έχουν κοινή τή φύση τους, κοινή τή θέληση τους, κοινή και τήν ενέργεια τους. Αυτό σημαίνει ότι δέν έχει άλλη θέληση ό Πατήρ, άλλη ό Υιός και άλλη τό Άγιο Πνεύμα. Αυτό πού θέλει ό Πατήρ, αυτό θέλει και ό Υιός, αυτό θέλει και τό Άγιο Πνεύμα. Και αντίστοιχα γιά τήν ενέργεια: Αυτό πού ενεργεί ό Πατήρ, αυτό ενεργεί και ό Υιός, αυτό ενεργεί και τό Άγιο Πνεύμα. Κοινή φύση, κοινή θέληση, κοινή ενέργεια. Κοινές είναι και οί ιδιότητες της φύσεως, τό παντοδύναμο, τό πάνσοφο, τό πανάγαθο κ.τ.λ.
Τότε σέ τί διαφέρουν τά τρία θεία Πρόσωπα μεταξύ τους; Διαφέρουν μόνον ώς Πρόσωπα, πού τό καθένα τους έχει, όπως λέμε, και ένα ξεχωριστό προσωπικό ιδίωμα, μιά διαφορετική ιδιότητα. Έτσι ό Πατήρ ξεχωριστό ιδίωμα του προσώπου του έχει τό ότι είναι άγέννητος. Ό Υιός έχει ώς δικό του προσωπικό ιδίωμα τό ότι είναι γεννητός, γεννήθηκε πρό πάντων των αιώνων άπό τόν Πατέρα. Και τό Άγιο Πνεύμα ώς ιδίωμα του Προσώπου του έχει τό έκπορευτόν, οτι δηλαδή ώς Πρόσωπο λαμβάνει τήν ύπαρξή του άπό τόν Πατέρα μέ εκπόρευση.
Ή θεία Φύση και τά ιδιώματα της Φύσεως είναι κοινά, τά ιδιώματα των Προσώπων όχι, διότι τά Πρόσωπα είναι διαφορετικά, είναι τρία ξεχωριστά «έγώ», τρείς ξεχωριστές προσωπικότητες, πού μπορούν νά βρίσκονται σέ σχέση και σέ διάλογο μεταξύ τους.
Πηγή της υπάρξεως των άλλων δύο θείων Προσώπων είναι ό Πατήρ. Ό Πατήρ προαιωνίως γεννά τόν Υιό και έκπορεύει τό Άγιο Πνεύμα. Γι' αυτόν τόν λόγο τό πρόσωπο του Πατρός ονομάζεται «πηγαία θεότης» και είναι ή μοναδική αρχή πού δίνει ύπαρξη στά άλλα δύο Πρόσωπα. Αυτό σημαίνει οτι δέν μπορεί νά έκπορεύσει π.χ. τό Άγιο Πνεύμα ό Υιός ούτε τό Άγιο Πνεύμα νά γεννήσει τόν Υιό ούτε κάποιο άπό τά δύο νά δώσει ύπαρξη στόν Πατέρα.
Τί σημαίνει γέννηση του Υιού και τί εκπόρευση του Άγιου Πνεύματος άπό τόν Πατέρα; Άγνωστο. Ή έννοια της γεννήσεως μας είναι πιό οικεία άπό αυτήν της έκπορεύσεως, όμως και ή μία και ή άλλη είναι τό ίδιο άγνωστες και απρόσιτες στή διάνοια μας. Ούτε τήν εκπόρευση
μπορούμε νά καταλάβουμε οϋτε τή γέννηση νά εννοήσουμε. Διατυπώνουμε μέ τέτοιο τρόπο τις έννοιες, διότι έτσι μάς τις φανέρωσε ό Κύριος. Τό μυστήριο όμως πού τις περιβάλλει είναι αδύνατον νά τό εννοήσουμε.
Αυτό σέ πολύ γενικές γραμμές είναι τά περιεχόμενο της πίστεως μας στόν Ενα έν Τριάδι Θεό μας. Αυτή είναι ή υπέρτατη αλήθεια πού αποτελεί τήν καρδιά της πίστεως της Ορθοδοξίας μας. Είναι μεγάλη τιμή και χάρη του Θεού πρός όλους μας ή φανέρωση της, τό νά γνωρίζουμε ποιος είναι ό Θεός μας.
Γι' αυτήν όμως τή φανέρωση, πού έγινε σταδιακά στή διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας, θά κάνουμε λόγο σέ επόμενο άρθρο μας.
Τώρα, κλείνοντας, νά υπογραμμίσουμε οτι είναι μέν μεγάλη ή τιμή και ή χάρη πού μάς έγινε μέ τήν αποκάλυψη της αλήθειας περί του Θεού, εξίσου μεγάλη όμως είναι και ή ευθύνη μας. Ευθύνη νά ζούμε άξίως αυτής της ύψιστης δωρεάς. Ώστε νά μπορεί νά ειπωθεί και γιά τόν καθένα άπό μάς αυτό πού έχει χαραχθεί στόν τάφο ενός άπό τούς Μάρτυρες της Εκκλησίας μας σέ μιά Κατακόμβη της Ρώμης: «Γιουκουνδιανός, ός έπίστευσεν εις Χριστόν Ίησοΰν, έζησεν έν Πατρί και Υίώ και Πνεύματι Άγίω».
Τό μυστήριο του Ενός έν Τριάδι Θεοί, όπως σημειώσαμε σέ προηγούμενο άρθρο μας, είναι απρόσιτο στήν ανθρώπινη σκέψη. Ό νους μας δέν μπορεί νά κατανοήσει πώς ό Θεός είναι ταυτόχρονα ένας και τρεις. Ένας κατά τήν Ουσία του, τρεις όμως κατά τις Υποστάσεις, τά Πρόσωπα δηλαδή πού άπό κοινού κατέχουν τή μία Ουσία και Φύση.
Όσο όμως κι άν είναι ακατανόητο τό μυστήριο της τριαδικότητος του Θεού, είμαστε υποχρεωμένοι νά τό δεχθούμε. Γιατί; Διότι ή πίστη αυτή της Εκκλησίας μας σέ έναν έν Τριάδι Θεό δέν είναι επινόηση ή έμπνευση ή ανακάλυψη κάποιου σοφού και εμπνευσμένου θεολόγου. Τί είναι;
Είναι εμπειρία της Εκκλησίας. Είναι φανέρωση και αύτοαποκάλυψη του ίδιου του Θεού. Έτσι φανερώθηκε, έτσι αποκαλύφθηκε ό Θεός στόν κόσμο- ώς ένας Θεός και ώς τρία Πρόσωπα ταυτόχρονα. Πότε και πώς φανερώθηκε έτσι, ώς Τριάδα, ό Θεός; Συνεσκιασμένα και αίνιγματωδώς στήν Παλαιά Διαθήκη,φανερώτερα και σαφέστερα στήν Καινή Διαθήκη.
. Μιά πρώτη συνεσκιασμένη υποδήλωση μας προσφέρει ή Αγία Γραφή κατά τηβπεριγραφή της δημιουργίας του άνθρωπου. Εκεί μας παρουσιάζει τόν Θεό νά μιλάει σέ πληθυντικό αριθμό, προκειμένου νά δημιουργήσει τόν Αδάμ. Λέει: <και είπεν ό Θεός- ποιήσωμεν άνθρωπον κατ' εικόνα ήμετέραν και καθ' όμοίωσιν» (Γεν. Α' 26). Άς δημιουργήσουμε τόν άνθρωπο σύμφωνα μέ τή δική μας εικόνα και μέ τή δυνατότητα νά γίνει όμοιος μέ μάς. Κατά κάποιο τρόπο παρουσιάζει νά γίνεται σύσκεψη τών τριών θείων Προσώπων, και έτσι νά προχωρούν στή δημιουργία του άνθρωπου. Οί λέξεις «ποιήσωμεν» και «ήμετέραν» φανερώνουν παρουσία περισσότερων άπό ένα προσώπων.
Κάτι ανάλογο έχουμε και λίγο αργότερα, μετά τήν πτώση τών πρωτοπλάστων. Και εκεί παρουσιάζεται ό Θεός νά μιλάει σέ πληθυντικό αριθμό: «και είπεν ό Θεός- ιδού Αδάμ γέγονεν ώς εις έξ ημών» (Γεν. γ' 22). Νά, ό Αδάμ νόμισε ότι έγινε σάν ένας άπό μας, θεός! Ή διατύπωση «ώς είς έξ ημών» φανερώνει περισσότερα άπό ένα πρόσωπα.
Και λίγο μετά τόν Κατακλυσμό, τότε πού οί άνθρωποι άρχισαν νά κτίζουν τόν πύργο της Βαβέλ, ό Θεός παρουσιάζεται άπό τήν Αγία Γραφή νά μιλάει πάλι σέ πληθυντικό αριθμό, πού δείχνει περισσότερα άπό ένα πρόσωπα, και νά λέει: «δεύτε και καταβάντες συγχέωμεν αυτών εκεί τήν γλώσσαν» (Γεν. ια' 7)- ελάτε νά κατεβούμε και νά προκαλέσουμε σύγχυση στή γλώσσα τους.
Όλες αυτές οί διατυπώσεις, πού φανερώνουν ύπαρξη περισσοτέρων του ενός προσώπων, δέν είναι πληθυντικός μεγαλοπρέπειας, διότι τέτοιο σχήμα περί του Θεού ή Άγια Γραφή δέν χρησιμοποιεί ποτέ.
Ή χαρακτηριστικότερη όμως περίπτωση είναι εκείνη τής εμφανίσεως του Θεού στόν Αβραάμ μέ τή μορφή τριών ανδρών, τότε πού επρόκειτο νά καταστραφούν τά Σόδομα και τά Γόμορρα. Στήν περίπτωση εκείνη ό Αβραάμ φιλοξένησε τούς τρεις άνδρες, ή εικόνα δέ αυτή τής φιλοξενίας χρησιμοποιείται άπό τήν Εκκλησία μας γιά τόν εικονισμό τής Αγίας Τριάδος. Τό παράδοξο είναι ότι κατά τήν διάρκεια τής φιλοξενίας εκείνης ό Αβραάμ απευθύνεται στους τρεις σάν νά είναι ένας! Τούς προσφωνεί στόν ενικό, συνεχίζει μέ πληθυντικό, ξαναγυρίζει σέ ενικό αριθμό, φαινόμενο πρωτοφανές και συντακτικώς ανερμήνευτο, άν δέν τό κατανοήσουμε κάτω άπό τό φώς του μυστηρίου του ενός έν Τριάδι Θεού.
Στήν Καινή Διαθήκη τό συνεσκιασμένο μυστήριο άρχισε νά αποκαλύπτεται καθαρότερα. Ή κατ' εξοχήν φανέρωση του Θεού ώς Τριάδος έγινε κατά τή Βάπτιση του Κυρίου στόν Ιορδάνη άπό τόν τίμιο Πρόδρομο. Ό Υιός ήταν ό βαπτιζόμενος. Ό Πατήρ ακούστηκε νά λέει: «ούτός έστιν ό υιός μου ό αγαπητός, έν ω ευδόκησα»,ταυτόχρονα τό Άγιο Πνεΰμα κατέβηκε μέ τή μορφή περιστεριού επάνω στόν Κύριο (Ματθ. γ' 17).
Φυσικά ή κατ' εξοχήν φανέρωση του μυστηρίου τής Αγίας Τριάδος έγινε μέ τήν διδασκαλία του Κυρίου στους μαθητές του. Τούς μιλούσε συχνά γιά τόν Πατέρα του, και πρός τό τέλος τής επίγειας ζωής του τούς μίλησε πολύ παραστατικά γιά τό 'Αγιο Πνεύμα, τόν «άλλον Παράκλητον», όπως τό ονόμαζε, και πού, καθώς τούς διαβεβαίωνε, θά ερχόταν γιά νά τούς φωτίσει, νά τούς ενδυναμώσει και νά τούς οδηγήσει στήν αλήθεια.
Ήταν πολύ δύσκολο γιά τούς μαθητές του Χρίστου μας νά αποδεχθούν τήν διδασκαλία περί ενός Θεού και τριών ταυτόχρονα Προσώπων, όπως τούς τήν αποκάλυπτε ό Κύριος. Τά λόγια του τούς φαίνονταν παράδοξα και απίστευτα. Δέν είχαν όμως άλλη επιλογή. Εφόσον ό Κύριος τούς διαβεβαίωνε μέ τόση επιμονή γι' αυτό, άρχισαν νά τό δέχονται, παρόλο πού ερχόταν σέ αντίθεση όχι μόνο μέ τή μέχρι τότε πίστη τους άλλά και μέ τήν ίδια τή λογική τους. Πέρασαν πολλά στάδια στήν κατανόηση τους αυτή. Και μόνο μετά τήν Ανάσταση του Κυρίου, και μάλιστα μετά τήν Πεντηκοστή, κατάλαβαν -μέ όση πληρότητα μπορεί νά κατανοήσει ό άνθρωπος - τό μέγιστο μυστήριο πού τούς είχε φανερωθεί. Αυτό τό μυστήριο τό παρέδωσαν στή συνέχεια στήν Εκκλησία και ή Εκκλησία τό διαφυλάττει στήν καρδιά τής πίστεως της ώς τόν πολυτιμότερο θησαυρό της.
Δέν είναι λοιπόν ανθρώπινη επινόηση ή πίστη στόν τριαδικό Θεό. Είναι αποτέλεσμα τής φανερώσεως του ιδίου του Θεού. Είναι εμπειρία τής Εκκλησίας έπί 20 αιώνες. Και έχει καίρια σημασία στή ζωή της αυτή ή μεγάλη αλήθεια.
Πόσο μεγάλη σημασία έχει γιά τή ζωή της Εκκλησίας και του κάθε πιστού - όλων μας - ή αλήθεια περί του Θεού μας ότι είναι ένας κατά τήν ουσία του και ταυτόχρονα τρία Πρόσωπα, φαίνεται και άπό τή φροντίδα και τήν αγωνία της Εκκλησίας γιά τή διαφύλαξη αυτής της αλήθειας. Κάτι πού δέν υπήρξε καθόλου εύκολη υπόθεση. Χρειάστηκαν οι τιτάνιοι αγώνες τών αγίων Πατέρων των πρώτων αιώνων, προκειμένου νά διατυπωθεί μέ απόλυτη ακρίβεια ή καίρια αυτή αλήθεια και νά διαφυλαχθεί έτσι άπό τις πλανεμένες αντιλήψεις τών αιρετικών.
Και δέν ήταν λίγες αυτές οί πλάνες. Διότι ή ανθρώπινη λογική σκόνταφτε πάντα στή φαινομενική αντίθεση πού παρουσίαζε ή παράδοξη διατύπωση ότι ό Θεός είναι ταυτόχρονα ένας και τρεις. Ένας Θεός άλλά τρία Πρόσωπα, τρεις Υποστάσεις, όπως τό διατυπώνουμε θεολογικά. Όλοι οί αιρετικοί μέχρι τον 4ο αιώνα κυρίως σ' αυτό τό ζήτημα έπεφταν σέ πλάνη. Μπορούσαν νά δεχτούν τήν ιδέα ότι ό Θεός είναι ένας και εμφανίζεται μέ τρία προσωπεία, τρεις προσωπίδες, άλλοτε ώς Πατήρ, άλλοτε ώς Υιός και άλλοτε ώς Άγιον Πνεύμα, όχι όμως ότι είναι τρία διαφορετικά Πρόσωπα συγχρόνως. Αυτή τήν πλάνη τήν υποστήριξε πρώτος ό γνωστός αιρετικός Σαβέλλιος. Ή μπορούσαν, όπως ό Παύλος ό Σαμοσατεύς, νά δεχθούν ότι ό Υιός και τό Πνεύμα είναι άπλες απρόσωπες δυνάμεις του Θεού Πατρός. Ή μπορούσαν πάλι νά δεχθούν, όπως ό Άρειος, ότι ο Θεός είναι μέν τρία Πρόσωπα, αυτά όμως δέν είναι ίσα μεταξύ τους, άλλά ό Υιός και τό Πνεύμα είναι κατώτεροι άπό τον Πατέρα.
Απέναντι σ' αυτές και παρόμοιες διαστρεβλώσεις οί Πατέρες της Εκκλησίας αντιστάθηκαν μέ τρόπο απόλυτο και ασυμβίβαστο. Ό Μέγας Αθανάσιος στήν Α' Οικουμενική Σύνοδο, διάκονος ακόμη τότε, ανέτρεψε τήν πλάνη του Αρειανισμού, και στή δική του βασικά διδασκαλία στηρίχθηκε ή Σύνοδος, προκειμένου νά καταδικάσει τόν'Άρειο. Στή συνέχεια ό Μέγας Βασίλειος και ό άγιος Γρηγόριος ό Θεολόγος ανέτρεψαν πλήρως τις ιδέες των αιρετικών. Μάλιστα ό άγιος Γρηγόριος ό Θεολόγος μέ ακριβέστατο τρόπο διατύπωσε την αλήθεια περί της Αγίας Τριάδος και κατέφερε τέτοιο συντριπτικότατο πλήγμα κατά των αιρετικών, ώστε άπό τότε δέν ξανατόλμησε νά σηκώσει κεφάλι τριαδολογική αϊρεση μέσα στήν Εκκλησία.
Ή Β' Οικουμενική Σύνοδος επικύρωσε τή διδασκαλία του αγίου Γρηγορίου και άπό τότε έχουμε πλέον πλήρως και μέ απόλυτη ακρίβεια διατυπωμένη τήν αλήθεια περί του Ενός έν Τριάδι Θεού μας.
Αυτό τό γεγονός συνεπάγεται αναμφιβόλως και αντίστοιχες υποχρεώσεις γιά τούς πιστούς όλων τών αιώνων, επομένως και γιά μάς, γιά τον καθένα άπό μάς.
Και ή βασική μας υποχρέωση είναι ολοφάνερη. Νά κρατήσουμε ανόθευτη τήν πίστη περί της Αγίας Τριάδος, όπως αυτή διατυπώθηκε μέ απόλυτη ακρίβεια άπό τις Οικουμενικές Συνόδους.
Μάλιστα στις μέρες μας τό χρέος μας αυτό γίνεται ακόμη επιτακτικότερο, καθώς εμφανίζεται μιά τάση ύποχωρήσεως στήν αλήθεια περί του Λγίου Πνεύματος, προκειμένου νά διευκολυνθεί ό θεολογικός διάλογος πού διεξάγει ή Εκκλησία μας μέ τόν Παπισμό.
Ή βασική μας διαφορά μέ αυτόν βρίσκεται στή διδασκαλία περί της έκ-πορεύσεως του Αγίου Πνεύματος. Ή Εκκλησία μας μένοντας πιστή στή διδασκαλία του Κυρίου, τών Αγίων και τών Οικουμενικών Συνόδων, διδάσκει ότι τόΆγιον Πνεύμα εκπορεύεται, λαμβάνει δηλαδή τήν ύπαρξη του μόνον άπό τόν Πατέρα, «έκ τοϋ Πατρός». Οι Παπικοί έχουν διαστρέψει τήν αλήθεια αυτή και διδάσκουν ότι τό Άγιον Πνεύμα εκπορεύεται «έκ τού Πατρός και τού Υιού», τό γνωστό Filioque, όπως αυθαίρετα και ασεβώς τό πρόσθεσαν στό Σύμβολο της Πίστεως, τό «Πιστεύω».
Μέ τόν τρόπο αυτό εισάγεται και δεύτερη άρχή στή Θεότητα, ό Υιός, όσο κι άν μέ ψευδοεπιχειρήματα φλυαρούν οί θεολόγοι του Παπισμού ότι τό Άγιον Πνεύμα εκπορεύεται έκ του Πατρός και του Υιού δήθεν «ώς έκ μιας αρχής».
Μέ τήν κακοδοξία τους αυτή υποτιμούν τό Άγιον Πνεύμα και στερούνται έτσι τήν αλάθητη καθοδήγηση τους άπό Αυτό- στή θέση Του δέ υψώνουν τόν πάπα, γιά τόν οποίο παραφρόνως υποστηρίζουν ότι είναι αλάθητος στις δογματικές αποφάσεις του.
Υπάρχει δέ, όπως αναφέραμε, μεταξύ τών Ορθοδόξων αντιπροσώπων του Διαλόγου μιά τάση νά ερμηνευτεί δήθεν μέ ορθόδοξο νόημα ή κακοδοξία αυτή.
Θά πρέπει λοιπόν όλοι οί Ορθόδοξοι πιστοί νά δηλώσουμε ξεκάθαρα στους, υπευθύνους του Διαλόγου ότι, άν προχωρήσουν σέ συμφωνία γιά ένωση μέ τούς Παπικούς χωρίς αυτοί νά αφαιρέσουν άπό τό Σύμβολο τής Πίστεως παντελώς και γιά πάντα τήν αυθαίρετη κακόδοξη προσθήκη του Filioque, θά έκραγεί επανάσταση και θά εκδιωχθούν και οι ίδιοι άπό τό σώμα τής Εκκλησίας!
Άπό τήν πίστη τών Πατέρων μας δέν θά απομακρυνθούμε ούτε ένα άπει-ροστό του χιλιοστού. Δέν θά αλλάξουμε ούτε ένα γιώτα. Ούτε ένα. Ακόμη κι άν χρειαστεί νά τό πληρώσουμε μέ τό ίδιο μας τό αίμα!
Η αλήθεια περί του Θεού ως Τριάδος δεν είναι απλώς μιά θεωρητική ιδέα. Έχει καίρια και ουσιαστική σημασία γιά τήν Εκκλησία, δηλαδή γιά τήν ίδια τή ζωή μας. Ή πρώτη δε μεγάλη συνέπεια του μυστηρίου της Αγίας Τριάδος στή ζωή της Εκκλησίας είναι ότι και ή Εκκλησία καλείται νά υπάρχει και νά ζει μέ τόν τρόπο ζωής του τριαδικού Θεού, ό Όποιος είναι κοινωνία Προσώπων.
Ό Θεός μας δέν είναι ένας απρόσωπος Θεός, αυτό πού πολλοί ονομάζουν «μιά ανώτερη δύναμη»- ούτε πάλι μονοπρόσωπος, μέ ένα μόνο πρόσωπο. Ό Θεός μας είναι τρία διαφορετικά Πρόσωπα, τά όποια όμως δέν είναι χωρισμένα μεταξύ τους, άλλά αποτελούν τόν Ένα και μοναδικό Θεό. Είναι μιά τέλεια κοινωνία τριών Προσώπων, πού βρίσκονται σέ τέλεια ενότητα, όπως άριστοτεχνικότατα τό διετύπωσε ό άγιος Γρηγόριος ό Θεολόγος προτρέποντας τούς πιστούς νά τιμούν τήν Αγία Τριάδα ώς «τριών απείρων άπειρον συμφυΐαν»- τρία άπειρα θεία Πρόσωπα, πού συνυπάρχουν απείρως στήν κοινή θεϊκή τους Φύση!
Αντίστοιχα λοιπόν και μέσα στή ζωή της Εκκλησίας οί πιστοί οφείλουμε νά αποτελούμε κοινωνία προσώπων! Μέσα στήν Εκκλησία δέν είμαστε απρόσωπη μάζα, όπως συμβαίνει σέ άλλους κοινωνικούς χώρους. Είμαστε πρόσωπα! Ό καθένας μας μπορεί νά συνομιλεί πρόσωπο πρός πρόσωπο μέ τόν Δημιουργό του. Όπως τά Πρόσωπα τής Λγίας Τριάδος έχουν τά ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους, έτσι και ό κάθε άνθρωπος έχει τά δικά του ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και είναι μοναδικός. Γι' αυτό και ό πιό φτωχός και ό πιο άσημος και ό πιό προβληματικός και θεωρούμενος γιά οποιονδήποτε λόγο ανίκανος αποτελεί άπειρης αξίας θησαυρό γιά τούς άλλους.
Ό καθένας μας, ό κάθε πιστός, είναι πρόσωπο! Γι' αυτόν δημιουργήθηκε τό Σύμπαν, γι' αυτόν ανατέλλει ό ήλιος, γι' αυτόν λάμπουν τ' αστέρια, γι' αυτόν ό Ίδιος ό Θεός έγινε άνθρωπος και έπαθε και πέθανε και αναστήθηκε! Ό ιερός Χρυσόστομος τό υπογραμμίζει μέ εκπληκτική δύναμη: «Ού καταφρονώ άνθρωπου... καν εις η, άνθρωπος έστι, δι' όν ουρανός έτανύσθη, και ήλιος φαίνει, και σελήνη τρέχει, και άήρ έξεχέθη, και πηγαί βρύουσι, και θάλαττα ήπλώθη, και προφήται έττέμφθησαν, και νόμος εδόθη- και τί δεί πάντα λέγειν; δι' όν ό μονογενής Υιός του Θεού άνθρωπος έγένετο. Ό Δεσπότης μου έσφάγη, και τό αίμα αυτού έξέχεεν υπέρ ανθρώπου-κάγώ καταφρονήσαι έχω; και ποίαν έχω συγγνώμην;» (PG 48, 1029).
Ό κάθε άνθρωπος είναι πρόσωπο, είναι εικόνα του Θεού, είναι απείρου αξίας, είναι τό κέντρο του ενδιαφέροντος του Θεού και κέντρο του Σύμπαντος, και αξίζει παραπάνω άπό όλο τό Σύμπαν.
Όμως στήν Εκκλησία δέν είμαστε απλώς πρόσωπα, άλλά κοινωνία προσώπων! Όπως τά θεία Πρόσωπα συνιστούν τήν τέλεια κοινωνία στή θεότητα, έτσι και οί πιστοί μέσα στήν Εκκλησία καλούμαστε νά αποτελούμε κοινωνία προσώπων.
Ή αλήθεια αυτή έχει υπογραμμιστεί άπό τόν ίδιο τόν Κύριο μας στή συγκλονιστική εκείνη προσευχή πού απηύθυνε πρός τόν Πατέρα του λίγο πρό του Πάθους του και ή οποία είναι γνωστή ώς Αρχιερατική Προσευχή.
'Εκεί ό Κύριος παρακαλεί ώς άνθρωπος τόν Θεό Πατέρα νά προφυλάξει τούς πιστούς, ώστε αυτοί νά είναι ενωμένοι, όπως ακριβώς είναι ενωμένα τά Πρόσωπα της Αγίας Τριάδος: «Πάτερ άγιε, τήρησον αυτούς έν τω ονόματι σου ω δέδωκάς μοι, ίνα ώσιν έν καθώς ημείς», είπε (Ίω. ιζ' 11) και επανέλαβε στή συνέχεια άλλες τρεις φορές τό αίτημα!
Τέσσερις συνολικά φορές τό αίτημα αυτό σέ μιά προσευχή μόλις 26 στίχων θά φαινόταν υπερβολικό, άν δέν λάβουμε ύπ' όψιν πόσο σημαντικό είναι γιά τήν Εκκλησία. Σημαντικό, διότι ή Εκκλησία τελικά αυτό είναι: ή άρρηκτη ενότητα των πιστών έν Χριστώ, σύμφωνα μέ τήν ενότητα τών Προσώπων της Αγίας Τριάδος.
Αυτή τήν ενότητα συνεπώς οφείλουμε νά τήν καλλιεργούμε όλοι μας. Διότι εξαρτάται και άπό μάς ή έμπρακτη εφαρμογή της. Οφείλουμε νά συνειδητοποιήσουμε ότι μέσα στήν Εκκλησία είμαστε όλοι ένα! Τήν ενότητα πού τά Πρόσωπα της Αγίας Τριάδος έχουν κατά φύσιν, μέ φυσικό δηλαδή τρόπο, άφού έχουν κοινή Φύση και Ουσία, εμείς οφείλουμε νά τήν πραγματοποιούμε κατά χάριν, μέ τό νά αποδεχόμαστε δηλαδή τή δωρεά της ένότητος πού μάς χαρίζει ό Θεός και νά αγωνιζόμαστε νά τήν κάνουμε καθημερινά πράξη.
Αυτό ουσιαστικά σημαίνει ότι μέσα στήν Εκκλησία δέν είναι δυνατόν νά αισθανόμαστε ξένοι μεταξύ μας, και δέν επιτρέπεται άλλους νά τούς θεωρούμε δικούς μας και άλλους ξένους. Είμαστε όλοι δικοί μας μέσα στήν Εκκλησία.
Αντίστοιχα αυτή τήν ενότητα οφείλουμε νά τήν πραγματοποιούμε σέ όλες τις εκφάνσεις της ζωής μας και μάλιστα μέσα στήν οικογένεια. Ή αληθινή οικογένεια μέσα στήν Εκκλησία καλείται νά είναι και αυτή εικόνα της Αγίας Τριάδος. Καί, όπως τά Πρόσωπα της Αγίας Τριάδος έχουν όχι μόνο κοινή φύση άλλά καί μία θέληση καί μία ενέργεια, έτσι καί τά μέλη μιας οικογένειας οφείλουν νά αγωνίζονται, ώστε νά μήν επιδιώκει τό καθένα νά επιβάλλει τό δικό του θέλημα άλλά νά υποτάσσει ό ένας τό θέλημα του στό θέλημα του άλλου καί όλοι μαζί νά υποτάσσονται στό θέλημα του Θεού καί νά αποτελούν μέ τόν τρόπο αυτό ένα ύπερκόσμιο θαύμα ενότητας καί αληθινής αγάπης. Μιά «κατ' οίκον Εκκλησία»!
Εκκλησία! Εικόνα της Αγίας Τριάδος! Θαύμα υπέρτατο! Θεϊκή κοινωνία πάνω στή γη!
(Από τον “ΣΩΤΗΡΑ”)