ΝΗΣΤΕΙΑ
ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΝΗΣΤΕΥΟΥΜΕ;
Θα ειπούν οι πιστοί: Τί ερώτημα είναι αυτό; Το ότι πρέπει να νηστεύουμε είναι από τα αυτονόητα και δεν επιτρέπεται να τίθεται τέτοιο ερώτημα.
Ναι, το καθήκον της νηστείας είναι από τα αυτονόητα. 'Αλλ' είναι από τα αυτονόητα για τους πιστούς, τους αληθινούς χριστιανούς, όχι και για τους κατ' όνομα χριστιανούς, τους κοσμικούς, και μάλιστα τούς γαστρίμαργους και λαίμαργους, «ών ό Θεός ή κοιλία» (Φιλιπ. γ' 19). Κατ' όνομα χριστιανοί και ιδίως κοιλιόδουλοι ερωτούν τούς πιστούς: Που βρήκατε τη νηστεία; Τη νηστεία, λέγουν, όρισαν οι παπάδες, για να μη τρώγει ό λαός και να περισσεύουν υλικά αγαθά, για να τρώγουν αυτοί! Παρερμηνεύοντας μάλιστα ένα λόγο του Χριστού λέγουν, ότι τα εισερχόμενα δεν βλάπτουν, τα εξερχόμενα βλάπτουν. Και συμφώνως προς τις αντιλήψεις τους δεν τηρούν τις νηστείες της Εκκλησίας. Πολλοί απ' αυτούς και τη Μεγάλη Παρασκευή και το Μέγα Σάββατο κρεοφαγούν σαν τα σαρκοβόρα θηρία!
Στο ερώτημα των κοιλιόδουλων, «Πού βρήκατε τη νηστεία;», οι συνειδητοί χριστιανοί απαντούν: Στο θεόπνευστο κείμενο της Θρησκείας μας, την Αγία Γραφή, εκεί βρήκαμε τη νηστεία. Αναφέρουμε μερικά μόνο διδάγματα και παραδείγματα νηστείας από την Αγία Γραφή.
Ό Κύριος έδωσε στους πρωτοπλάστους την εντολή να μη φάγουν από ένα δένδρο του παραδείσου. Και απείλησε, αν παραβούν την εντολή, θάνατο (Γεν. 6' 16-17). Αυτή ή εντολή του Θεού ήταν εντολή νηστείας. Και όπως παρατηρεί ό Μέγας Βασίλειος, συμφώνως προς αυτή την εντολή ή νηστεία είναι συνηλικιώτις του ανθρώπου. Τόσο αρχαία ή νηστεία, όσο αρχαίο το ανθρώπινο γένος. Ή δε παράβαση εκείνης της νηστείας επέφερε το θάνατο, πρώτα τον πνευματικό και έπειτα τον σωματικό.
Ό Μωυσής και κατά τις δύο αναβάσεις του στο όρος Σινά νήστευσε τελείως και έτσι αξιώθηκε να παραλαβή από το Θεό τις δέκα εντολές (Δευτ. θ' 9, 18. Βλέπε και Έξόδ. λδ' 28).
Για την ήμερα του Εξιλασμού, πού συμβόλιζε τη δική μας Μεγάλη Παρασκευή, ό Θεός διέταξε ταπείνωση των ψυχών διά νηστείας. Ό δε παραβάτης θα εξολοθρευόταν από το λαό διά θανάτου (Λευϊτ. κγ' 27, 29. Βλέπε και ιστ' 29 και Άριθ. κθ' 7).
«Τάδε λέγει Κύριος παντοκράτωρ* νηστεία ή τετράς και νηστεία ή πέμπτη καί νηστεία ή εβδόμη και νηστεία ή δεκάτη έσονται τω οίκω Ιούδα εις χαράν καί εύφροσύνην και εις έορτάς άγαθάς» (Ζαχ. η' 19. Πρβλ. ζ' 5). Απ' αυτό το χωρίο σαφώς φαίνεται, ότι οι Εβραίοι είχαν τακτές νηστείες
«Και ήγετο έν τω Πνεύματι εις την έρημον ημέρας τέσσαρακοντα πειραζόμενος υπό του Διαβόλου, και ούκ έφαγεν ουδέν έν ταίς ήμέραις έκείναις» (Λουκ. δ' 1-2. Βλέπε και Ματθ. δ' 2). Καίτοι ό Χριστός δεν είχε ανάγκη νηστείας, νήστευσε τελείως επί σαράντα ήμερες για να διόρθωση το πταίσμα των πρωτοπλάστων και να μας διδάξει να νηστεύουμε και εμείς, μάλιστα προς αντιμετώπιση των πειρασμών.
Στην επί του Όρους Ομιλία του ό Κύριος περιέλαβε και τη νηστεία. Και δίδαξε να γίνεται χωρίς επίδειξη, όχι όπως γινόταν από τους υποκριτές (Ματθ. στ' 16-18).
«Έλεύσονται ήμέραι, όταν άπαρθή απ' αυτών ό νυμφίος, και τότε νηστεύσουσιν», είπε για τους μαθητές του ό νυμφίος των ψυχών ό Χριστός (Ματθ. θ' 15. Βλέπε και Μάρκ. 6' 19-20 και Λουκ. ε' 34-35). Οι άνθρωποι τού Χρίστου νηστεύουν προς τιμήν του Χρίστου.
Ή νηστεία, λοιπόν, είναι κατοχυρωμένη από την Αγία Γραφή. Άλλα που αφήνει ό Διάβολος να διαβάσουν οι άνθρωποι την Αγία Γραφή; Ολίγοι, πάρα πολύ ολίγοι, έχουν την αγία συνήθεια να διαβάζουν την Αγία Γραφή.
Ή νηστεία έχει πολλαπλή σημασία.
Ό Χριστιανισμός είναι Θρησκεία θυσιών. Ή δε νηστεία είναι μία από τις θυσίες, πού απαιτεί ό Θεός από τους οπαδούς της Θρησκείας του.
Ό νηστεύων κάνει θυσία, διότι στερεί τον εαυτό του από ορισμένες γευστικές και ελκυστικές τροφές, των οποίων ορέγεται.
Στην Καινή Διαθήκη ή νηστεία λαμβάνει χριστοκεντρικό χαρακτήρα. Οι χριστιανοί νηστεύουμε, όπως ήδη είπαμε, προς τιμήν του Χριστού. Ειδικώς δε την Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή και τη Μεγάλη Εβδομάδα νηστεύουμε πενθούντες για τα σεπτά πάθη, τα όποια υπέστη για μας ό Χριστός (Μάρκ. 6' 19-20, ιστ' 10).
Η νηστεία είναι αρετή ταπεινώσεως· ταπεινώνει τη σάρκα, ή οποία με το πάθος της γαστριμαργίας επαναστατεί κατά του πνεύματος.
Ή νηστεία είναι όπλο καταπολεμήσεως των σαρκικών πειρασμών και κατευνασμού των σαρκικών παθών.
Η νηστεία είναι πένθος για τις αμαρτίες μας.
Ή νηστεία δημιουργεί στον άνθρωπο καλή ψυχική διάθεση, και ιδίως διάθεση για προσευχή.
Ή νηστεία συντελεί σε οικονομία προς άσκηση ελεημοσύνης. Νηστεύσωμεν, ίνα έλεήσωμεν, έλεγαν οι πρώτοι χριστιανοί.
Ή νηστεία καταπολεμεί τον Διάβολο και εκβάλλει δαιμόνια. Για ιδιαιτέρως ισχυρά δαιμόνια ό Χριστός είπε: «Τούτο το γένος ούκ εκπορεύεται, εί μη έν προσευχή και νηστεία» (Ματθ. ιζ' 21).
Με τη νηστεία ό άνθρωπος προσφέρει ύλη και λαμβάνει πνεύμα, λαμβάνει ουράνια χαρίσματα. Για τον χαρισματούχο άγιο ή Εκκλησία λέγει: «Νηστεία, αγρυπνία, προσευχή ουράνια χαρίσματα λαβών».
Ή νηστεία ωφελεί και στην υγεία. Οι πολλές ζωικές και λιπαρές τροφές επιβαρύνουν και καταστρέφουν την υγεία. Για μας τούς ανθρώπους της καταναλωτικής κοινωνίας είπε κάποιος, ότι σκάβουμε τον τάφο μας με τα κουτάλια και με τα πηρούνια. Με τη νηστεία αποτοξινώνεται ό οργανισμός, προλαμβάνονται ασθένειες και θεραπεύονται ασθένειες.
Ή νηστεία δεν έχει καλά αποτελέσματα μόνο σ' αυτή τη ζωή. Έχει και ανταμοιβή στον ουρανό (Ματθ. στ'19).
Εδείχθη, ότι ή νηστεία είναι δίδαγμα της Γραφής, εντολή Θεού, θεσμός ιερός. Εδείχθη επίσης, ότι ή σημασία της νηστείας είναι πολλαπλή και πολύ σπουδαία. Είναι δε προς το συμφέρον μας ή νηστεία και για την παρούσα ζωή και για τη μέλλουσα. Και γι' αυτούς τούς λόγους στα θρησκευτικά μας καθήκοντα είναι και το καθήκον να νηστεύουμε.
Αλλά στο σημείο τούτο πρέπει να παρατηρηθεί, ότι, όπως άλλα πράγματα, έτσι και ή νηστεία πρέπει να γίνεται με διάκριση. Όλοι οι οργανισμοί δεν έχουν την ιδία δύναμη. Άλλοι οργανισμοί είναι ισχυροί και άλλοι είναι αδύνατοι. Γι' αυτό άλλοι δύνανται να νηστεύουν αυστηρώς και άλλοι επιεικώς. Νηστεία το κατά δύναμιν, λέγουν οι Πατέρες. Υπάρχουν δε και περιπτώσεις ασθενειών, οι όποιες δεν επιτρέπουν νηστεία. Και αν σ' αυτές τις περιπτώσεις επιμένει κανείς να νηστεύει, αμαρτάνει.
Πρέπει επίσης να παρατηρηθεί, ότι μερικοί, προκειμένου να κοινωνήσει ό άνθρωπος την Κυριακή, ισχυρίζονται, ότι το Σάββατο πρέπει να νηστεύσει. Άλλ' αυτός ό ισχυρισμός δεν είναι ορθός. Ή Θεία Κοινωνία είναι άσχετη προς τη νηστεία. Οι πρώτοι χριστιανοί κοινωνούσαν και καθημερινώς (Πράξ. β' 46). Αλλά βεβαίως δεν νήστευαν και καθημερινώς. Ώς προς το Σάββατο ειδικώς, υπάρχει ό ξδ' Κανών των Αγίων Αποστόλων, συμφώνως δε προς αυτόν τον Κανόνα, όποιος θεωρεί το Σάββατο ήμερα νηστείας, έκτος του Μεγάλου Σαββάτου, εάν είναι κληρικός καθαιρείται, και εάν είναι λαϊκός αφορίζεται.
Πρέπει τέλος να λεχθεί και τούτο: Όταν νηστεύουμε, να μη γινώμεθα κατηφείς και σκυθρωποί, αλλά να αίσθανώμεθα χαρά (Ζαχ. η' 19).(Από τον «ΣΤΑΥΡΟ»)
ΝΗΣΤΕΙΑ-ΑΓΑΠΗ
Πολλά θα μπορούσαν να λεχθούν για το αληθινό, το πνευματικό νόημα της νηστείας, για νά είναι ευάρεστη στον Θεό. Για νά αποτελεί νικηφόρο πνευματικό άθλημα για τον αγωνιστή Χριστιανό. Άλλωστε στον αγώνα της νηστείας δεν καλούνται μόνον οι υγιείς, οι ισχυρές σωματικές κράσεις. Καλούνται όλοι ανεξαιρέτως οι πιστοί και εκείνοι που εμποδίζονται για λόγους υγείας. Και αυτοί μπορούν και προσκαλούνται από την Εκκλησία του Χρίστου νά «άναζωσθούν τόν καλόν της νηστείας αγώνα». Εφόσον και αυτοί μπορούν νά νηστεύσουν με ποικίλους άλλους τρόπους.
Ιδιαίτερα ή εκ ψυχής συγχώρηση, ή μεγαλοκαρδία, το νά μην κρατάει ο Χριστιανός κακία, αντιπάθεια στην καρδιά του. Νά μην καλλιεργεί και συντηρεί το μίσος στην ψυχή του. Νά μην είναι εύκολος στις κατηγορίες -είτε ο ίδιος τις λέει είτε από άλλους τις ακούει- για τον συνάνθρωπο του. Όλα αυτά είναι από τις βασικές προϋποθέσεις της ευπρόσδεκτης στον Θεό νηστείας. Γιατί όλα αυτά στηρίζονται στην πρώτη και μεγάλη εντολή της αγάπης. Και χωρίς αγάπη όχι μόνο δεν μπορούμε νά μιλάμε για νηστεία, αλλά ούτε για χριστιανική ιδιότητα. Δεν υπάρχει καν στοιχειώδης πνευματική ζωή. Την αλήθεια αυτή παρουσιάζει ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος:
«Αν σού πω: "νήστεψε", θα μου προβάλλεις πολλές φορές την σωματική σου αδυναμία. "Αν σου πω: "δώσε στους φτωχούς", θα μου προφασιστείς τα βάρη τα οικογενειακά, την οικονομική σου στενότητα. "Αν σον πω: "σύχναζε σε κηρύγματα και συναντήσεις θρησκευτικές", θα μου προβάλλεις τις επαγγελματικές σου υποχρεώσεις, τις τόσες βιοτικές σου φροντίδες. Αν σόυ πω: "παρακολούθησε με προσοχή το κήρυγμα, για νά νιώσεις τη δύναμη της διδασκαλίας", θα προβάλλεις την έλλειψη πολλής μορφώσεως. Αν σου πω: "διόρθωσε τον γείτονα σου", απαντάς πώς αυτός δεν ακούει. Πολλές φορές, πού προσπάθησα νά του μιλήσω, με περιφρόνησε. Κρύες προφάσεις βέβαια όλα αυτά. Αλλά όμως έχεις επί τέλους κάποια πρόφαση γι' αυτές τις παραβάσεις.
»Αν όμως σου πω: "άφησε το μίσος", τι από όλα αυτά μπορείς νά επικαλεστείς; Ούτε αδυναμία φυσικά σωματική ούτε φτώχεια ούτε αμάθεια ούτε μέριμνες και φροντίδες ούτε τίποτε άλλο έχεις νά προφασιστείς. Γι αυτό είναι και ασυγχώρητη περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη αυτή ή αμαρτία σου. Πώς θα μπόρεσης νά ύψωσης τα χέρια σου στον ουρανό; Πώς θα κίνησης την γλώσσα; Πώς θα ζήτησης συγχώρηση; Κι αν ακόμα θέλει ο θεός νά αφήσει τις αμαρτίες σου, δεν τον αφήνεις εσύ ο ίδιος, όταν δεν συγχωρείς τα λάθη του συνδούλου σου».
Γιατί κάνουμε λόγο περί νηστείας; Μήπως γιατί μπήκαμε στην περίοδο της Τεσσαρακοστής των Χριστουγέννων; Θα ήταν λάθος νά δούμε την νηστεία μονάχα ως υπόθεση μιας περιόδου ή μερικών ήμερων του έτους. Ή νηστεία, ως πνευματικός αγώνας, ως αυτοκυριαρχία, ως άσκηση πρέπει νά είναι καθημερινό μας μέλημα. Όχι μονάχα υπόθεση Τετάρτης και Παρασκευής ή Σαρακοστής, άλλά ρυθμιστής ζωής.
Διερωτηθήκαμε, επί παραδείγματι, ποια θέση έχει ή αυτοκυριαρχία στην αγωγή μέσα στην οικογένεια μας; Εκπαιδεύουμε τα παιδιά μας στην αυτοσυγκράτηση, στην αυτοπειθαρχία, στην εγκράτεια, για νά αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις πού δέχονται μέσα κι έξω από το σπίτι; Τα εμπνέουμε με το παράδειγμα μας, για νά λένε «όχι» στις ατέλειωτες απαιτήσεις, στην λαιμαργία ή στην σπατάλη ή σε μία ακατάλληλη εκπομπή, σ' ένα όχι καλό βιβλίο, για νά μπορέσουν νά αντισταθούν και ατούς άλλους πειρασμούς της αμαρτίας; Τα γυμνάζουμε στο σώμα. Τα ασκούμε και στην ψυχή; 'Ή ικανοποιούμε κάθε τους επιθυμία, χωρίς πραγματική ανάγκη και διαμορφώνουμε τύπους εγωιστικούς, απαιτητικούς, ανίκανους αύριο νά επιβληθούν στον εαυτό τους, νά μην παρασυρθούν από το ρεύμα, νά αντιμετωπίζουν υπεύθυνα την ζωή; Τα ίδια ερωτήματα θα έπρεπε νά απευθύνουμε και στον εαυτό μας, ιδιαίτερα οι γονείς και όσοι ασκούν έργο αγωγής. Νά γιατί λέμε, πώς ή νηστεία δεν είναι απηρχαιωμένη συνήθεια. Είναι σύγχρονη απαίτηση, αγώνας πάντα επίκαιρος και δυναμικός, για νά υπερνίκηση ο άνθρωπος τα τυραννικά δεσμά πού του χαλκεύει ή σύγχρονη καταναλωτική κοινωνία. «Το στάδιον τών αρετών ήνέωκται» ή μάλλον είναι πάντοτε ανοιχτό. «Οι βουλόμενοι άθλήσαι εισέλθετε».
(Από την "ΖΩΗ")
Η ΝΗΣΤΕΙΑ
Με την χάρη του Κυρίου μας πλησιάσαμε και φέτος την Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Και ή περίοδος αύτη, είναι μία ιερή περίοδος πνευματικών αγώνων, μετανοίας και νηστείας.
Γιατί νά νηστεύουμε;
Ασφαλώς όχι για νά φανούμε στους ανθρώπους, ότι νηστεύουμε. Ό Κύριος μας. πριν αρχίσει τη δημόσια δράση του. νήστεψε σαράντα μέρες και σαράντα νύχτες. Ή νηστεία αύτη πού έκανε, έδωσε αφορμή στον Σατανά για νά τον πειράξει. Παρόμοια και μες. ας έτοιμαζώμαστε και ας προγυμναζόμαστε στους αγώνες εναντίον των πνευματικών αντιπάλων. Σε μία αμφίβολη πολεμική συμπλοκή, τονίζει ο Μ. Βασίλειος, ή παρουσία συμμάχου στο πλευρό ενός εμπολέμου, προκαλεί την ήττα του άλλου. Το πνεύμα και ή σάρκα βρίσκονται σε εμπόλεμη κατάσταση. Με ποιόν θα συμμαχήσεις; "Αν συμμαχήσεις με τη σάρκα θα εξασθένηση το πνεύμα. Ενώ αν συμμαχήσεις με το πνεύμα θα υποδούλωσης τη σάρκα. Εφ' όσον λοιπόν θέλεις νά ισχυροποίησης το πνεύμα σου, δάμασε τη σάρκα με τη νηστεία.
Με τη νηστεία δείχνουμε τον σεβασμό και την υπακοή στον Δημιουργό και Κύριο μας. Γιατί ή πρώτη εντολή πού έδωσε στους πρωτοπλάστους, τον "Αδάμ και την Εύα. ήταν εντολή νηστείας.
Μέσα στον αληθινό σκοπό της νηστείας υπάρχει ή αγάπη. Ή αγάπη μας πρώτα-πρώτα για τον Χριστό. Γιατί τηρούμε το λόγο πού μας είπε: «"Όταν άπαρθή ό νυμφίος, τότε (οί μαθηταί μου) νηστεύσουσι» (Ματθ. θ' 15). Ό άγιος Μάξιμος ο ομολογητής σημειώνει: «Όποιος αγαπά τον Θεό, ζει αγγελικό βίο στη γη. Γι αυτό νηστεύει και αγρυπνεί, ψάλλει και προσεύχεται και πάντοτε σκέπτεται καλά για όλους τους ανθρώπους». Αλλά νηστεύουμε από αγάπη για τούς φτωχούς, τούς ελαχίστους αδελφούς του Χριστού μας. Δεν τρώμε κρέας σαράντα μέρες π.χ. άλλά απλούστερα φαγητά και τα χρήματα πού εξοικονομούμε τα δίνουμε σε μία φτωχή οικογένεια.
Ακόμα νηστεύουμε γιατί διδαχθήκαμε από τον Κύριο μας ότι: «Τούτο το γένος (των δαιμονίων) ούκ εκπορεύεται εί μή έν προσευχή και νηστεία» (Ματθ. ιζ' 21). Ή νηστεία λοιπόν διώχνει τα δαιμόνια των παθών πού κυριεύουν και πολεμούν τη σάρκα μας και μολύνουν την ψυχή μας. Είναι για μας ή νηστεία όπλο και φάρμακο.Είναι πράγματι και πολύτιμο φάρμακο ή νηστεία, γιατί προφυλάσσει και θεραπεύει την αρρώστια τής ψυχής και του σώματος. Ή γαστριμαργία, ή καταστρεπτική αυτή πολυφαγία, αποχαυνώνει τον άνθρωπο και βλάπτει ανεπανόρθωτα την υγεία του.
Ή νηστεία, λοιπόν, είναι ένα από τα μέσα. για να κατασιγάσουν τα πάθη. Επειδή υποβάλλει σε εκούσιες στερήσεις δοκιμάζει την ηθική δύναμη και δαμάζει τα άτακτα σκιρτήματα τής σάρκας. Ό απόστολος Παύλος κάνει λόγο για τη χαλιναγώγηση του σώματος και των επιθυμιών. «Ύποπιάζω μου τό σώμα και δουλαγωγώ μήπως άλλοις κηρύξας, αυτός αδόκιμος γένομαι» (Α' Κορινθ. θ' 27).Γυμνάζω, λέει, το σώμα μου και το υποβάλλω σε στερήσεις, μήπως και άλλοι, στους οποίους έκήρυξα, βραβευθούν και εγώ αποδοκιμασθώ.
Πόσο ρεαλιστική και βαθιά ψυχολογημένη και ή παρατήρηση ενός ασκητού, πού έζησε τον πέμπτο αιώνα: «Θα ρωτήσει κανείς από αυτούς, πού βαριούνται τη νηστεία: Είναι αμαρτία ή χρησιμοποίηση τής τροφής: Ασφαλώς όχι. Ή τροφή δεν είναι αμαρτία. Ή αμαρτία μπορεί να έλθει σαν επακόλουθο τής τροφής».
Ή νηστεία άλλωστε έχει ένα πλατύ περιεχόμενο. Ή Εκκλησία μας δεν την στενεύει μονάχα στην τροφή. Την βλέπει με ευρύτητα θαυμαστή.
Σ' αυτό το σημείο ιδιαίτερα επιμένει ο λόγος τού Θεού και ή πατερική σοφία και φρόνηση. Ή νηστεία δεν πρέπει νά είναι ένας ξηρός τύπος. Είναι προπάντων διάθεση ψυχής. Συνδυάζεται πάντα με τις άλλες αρετές, την εγκράτεια, την προσευχή, την μετάνοια. «Τιμή γάρ νηστείας ουχί σιτίων αποχή, άλλά αμαρτημάτων άναχώρησις», τονίζει ο ιερός Χρυσόστομος.
Σε τίποτα, λοιπόν, δεν μάς ωφελεί αν δεν είναι έκφραση ειλικρινούς μετανοίας. Ίσα-ίσα μπορεί νά μάς παραπλανά και νά μάς δημιουργεί την ψευδαίσθηση τής πνευματικής αυτάρκειας. Μάς το υπογραμμίζει τόσο καθαρά ο Θεός με το στόμα τού προφήτη Ησαΐα: «Τη νηστεία και την αργία και τις γιορτές σας τις μισεί ή ψυχή μου... εφ' όσον δεν συνοδεύονται με μετάνοια, ειλικρίνεια, αγάπη και δικαιοσύνη...»
Επομένως ή νηστεία, ως πνευματικός αγώνας, ως αυτοκυριαρχία, ως εγκράτεια, ως άσκηση, πρέπει νά είναι καθημερινό μας μέλημα. "Όχι μόνο υπόθεση Σαρακοστής, άλλά ρυθμιστής ζωής. (Από την "ΖΩΗ")