Some information on the alleged translations into Polish of two works by a certain Ryūgo Akase, in fact most probably Polish texts written perhaps by Piotr Lewiński.
W 1991 roku ukazała się niewielka (16,7 × 11,8 cm), licząca 160 stron książka, której strona tytułowa brzmi następująco (z zachowaniem wszystkich, nawet niezwyczajnych, sposobów zapisu):
Ryǔgo Akase
tłumaczył Piotr Lewiński
MILCZENIE
BOGÕW
KRAJOWA AGENCJA WYDAWNICZA
WARSZAWA 1991
Na stronie redakcyjnej (s. 4) czytamy ponadto m.in.:
Tytuł oryginału
Nessa – no chimmoku
[…]
© Copyright by Piotr Lewiński, Warszawa 1991
© Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1991
Wreszcie stopka wydawnicza na ostatniej stronie (s. 160) zawiera m.in. następujące informacje:
Wydanie I. Nakład: 9800 + 200 egz
Objętość: ark. wyd. 5,33; ark. druk. 5,
[…]
ISBN 83-03-03232-1
Z powyższych danych można by wnioskować, iż:
autor książki ma na nazwisko Akase – zapewne 赤畝 lub 赤瀬, lub 明瀬
imię jego brzmi Ryūgo – zapisywane na kilka sposobów: 立晤, 立五, 柳梧, 竜五, 竜午, 竜吾, 隆五 bądź 隆吾
książka w oryginale nosi tytuł Nessa no chimmoku – niemal na pewno 『熱砂の沈黙』, czyli dosłownie „Milczenie gorących piasków” czy też „Milczenie rozpalonej pustyni” (na s. 115 u dołu pada zdanie: Milczał po prostu tak, jak piasek.)
Jako utwór literatury japońskiej, przetłumaczony na język polski, tytuł ten pojawia się na Liście wybranych publikacji japonistycznych 1990-2016 umieszczonej na stronach Ambasady Japonii w Polsce (dostęp: 5 kwietnia 2017). Uwzględnia go również Mami Fujiwara 藤原まみ w swym artykule z 2009 roku pt. „Historia tłumaczeń literatury japońskiej w Polsce” (「翻訳史から見たポーランドにおける日本文学」) – co ciekawe wszakże, w przeciwieństwie do niemal wszystkich innych autorów japońskich, imię i nazwisko tego zapisuje wyłącznie w transkrypcji alfabetem łacińskim, nie odnalazłszy widocznie wersji oryginalnej. Katalogi internetowe niektórych bibliotek polskich podają jeszcze rok urodzenia: 1930 (por. np. NUKAT).
Jednak już samo sformułowanie Copyright by Piotr Lewiński może budzić wątpliwości, nie Copyright for the Polish translation, ale właśnie gołe Copyright. I rzeczywiście: katalogi japońskie (np. 国立国会図書館, Webcat Plus, WorldCat itd.) ani takiego autora, ani takiego tytułu nie znają, również wyszukiwanie w Internecie nie daje żadnych satysfakcjonujących wyników. Nie ma pisarza japońskiego Akase Ryūgo. Nie ma książki japońskiej o tytule Nessa no chimmoku.
To jeszcze nie wszystko. Dwa lata wcześniej w krakowskim „Życiu Literackim” (nr 12 (1931) z 26 marca 1989) opublikowano przekład fragmentu powieści Sztylet, także autorstwa Ryugo [sic] Akase (s. 8‒11). We wstępie podano nieco informacji o autorze, m.in.:
Pod literackim pseudonimem „Ryugo Akase” ukrywa się jeden z młodych utalentowanych i wysoce oryginalnych pisarzy japońskich. […] pisarz ten od wielu lat blisko związany z Polską, gdzie ukończył Akademię Medyczną w Warszawie, przez kilka miesięcy w roku nadal przebywa w naszym kraju, resztę czasu spędzając bądź w ojczystej Japonii, bądź przemierzając mało przetarte szlaki Trzeciego Świata.
[…]
Urzekła go Polska. Tej sympatii i przyjaźni dał wyraz w jednej ze swych książek poświęconych współczesności naszego kraju. Stała się ona wydarzeniem w kraju Kwitnącej Wiśni. […]
„W 1986 ogłosiłem w Japonii książkę o Polsce. […]”.
Obecnie „Ryugo Akase”, który znany jest w Japonii i anglojęzycznym obszarze świata ze swych książek podróżniczych i beletrystyki, o niekiedy sensacyjnej fabule, przygotowuje wydanie kilku pozycji dla czytelnika polskiego.
[…]
Autor, który ogłosił jakoby kilka książek w Japonii, i to ponoć dość popularnych (także wśród anglofonów), pozostaje zupełnie nieznany w świecie japońskich katalogów bibliotecznych czy japońskiego Internetu. Ma natomiast bliskie związki z Polską. Fakt, że w „Życiu Literackim” nie wskazano nawet tłumacza (!!!) fragmentu powieści Sztylet,* utwierdza nas tylko w przekonaniu, iż to nie przekład, a tekst powstały od początku po polsku.
* W tym samym numerze na s. 7 wskazano jak należy tłumacza tekstu Aleksandra Sołżenicyna.
Cała sprawa jest zatem najprawdopodobniej niczym więcej jak mistyfikacją, autorem zaś (nie tłumaczem – a już na pewno nie z japońskiego) zarówno wymienionej wyżej książki, jak i wspomnianego fragmentu kolejnej jest być może sam Piotr Lewiński.
Dla porządku trzeba jednak odnotować, że lista japonistycznych prac magisterskich obronionych na Uniwersytecie Warszawskim zawiera pod rokiem 1989 nazwisko Piotra Lewińskiego i tytuł jego pracy: Zaimki osobowe języka japońskiego („Japonica” nr 12/2000, s. 189), tak więc japonista o tym nazwisku bez wątpienia istnieje.
Korzystałem z egzemplarza Milczenia bogów Biblioteki Jagiellońskiej o sygnaturze B 75355 I. Za pomoc dziękuję pani Agnieszce Heuchert z biblioteki Instytutu Orientalistyki UJ.
Por. także (w odniesieniu do innych tekstów): Henryk Markiewicz, O polskich mistyfikacjach literackich, „Dekada Literacka”, nr 8 (91), Kraków 1 maja 1994, s. 5 + 11.