Szlojme Etinger (1801/1803‒1856): Figliki שלמה עטינגער: קאַטאָװעסלעך
Podstawą tłumaczenia poniższych utworów są następujące edycje (zasadniczo numer 1, ale porównany z 2 i 3):
שלמה עטינגער, קאָמעדיע, לידער, משלים און קאַטאָװעסלעך, אַרײַנפֿיר און רעדאַקציע פֿון שמואל ראָזשאַנסקי, 2טע אױפֿלאַגע, בוענאָס־אײַרעס 1965: יוסף ליפֿשיץ־פֿאָנד פֿון דער ליטעראַטור־געזעלשאַפֿט בײַם ייִװאָ אין אַרגענטינע (מוסטערװערק פֿון דער ייִדישער ליטעראַטור)
שלמה עטינגער, אױסגעקליבענע שריפֿטן: קאָמעדיע, משלים, קאַטאָװעסלעך, אַרײַנפֿיר און רעדאַקציע פֿון שמואל ראָזשאַנסקי, בוענאָס־אײַרעס 1957: יוסף ליפֿשיץ־פֿאָנד בײַם קולטור־קאָנגרעס אין אַרגענטינע (מוסטערװערק פֿון ייִדישער ליטעראַטור)
אַלע כּתבֿים פֿון ד״ר שלמה עטינגער = עטינגערס כּתבֿים אין צװײ חלקים, אַרױסגעגעבן לױט די מאַנוסקריפּטן מיט אַ ביאָגראַפֿישן און ביבליאָגראַפֿישן אַרײַנפֿיר און מיט הערות פֿון ד״ר מאַקס װײַנרײַך, 1925: װילנער פֿאַרלאַג פֿון ב. קלעצקין
Do mej książeczki
Ktoś z ciebie jak groszki wyłuskuje słowa
i sądzi, żem tylko jego odmalował,
a tu on, dalibóg, oskarżył sam siebie,
bo i sam powiedział to, czego ja nie wiem.
צו מײַן ביכל
האָט עמעץ דײַנע רײד װי אַרבעס געקליבן
און מײנט, איך האָב אים, נאָר אים, דאָ באַשריבן,
האָט ער זיך, כ׳לעבן, שױן גאָר אַלײן געקלאָגט:
װאָרן װאָס איך װײס נישט – האָט ער אַלײן געזאָגט.
Pisarze
Pisarzy jest pełen cały boży świat,
paszkwil na drugiego każdy pisać rad.
Słuchajcie, ja bym chciał
coś dużo stosowniejszego,
by każdy paszkwil miał
najpierw na siebie samego.
די שרײַבערס
מיט שרײַבערס איז די גאַנצע װעלט פֿיל¹,
איטלעכער קען שרײַבן אױף יענעם אַ פּאַשקעװיל².
הערטס³ נאָר אָבער װאָס איך װיל:
עס העט⁴ געװען רעכט און שײן,
עס זאָל איטלעכער שרײַבן אַ פּאַשקעװיל –
נאָר פֿריִ׳ר אױף זיך אַלײן.
¹ = פֿול (wymowa w dialekcie polskim).
² Lub פּאַשקװיל.
³ Druga osoba liczby mnogiej trybu rozkazującego z końcówką ־טס (dialektalną, oboczną względem ־ט); zob. Birnbaum, Mieses, Willer. Tak w edycji z 1925 i 1957, niesłusznie poprawione na הערסט w edycji z 1965 (o ile to nie błąd w druku).
⁴ = װאָלט; zob. Harkavy, Астравух, Тищенко. Por. niem. hätte < śwn. hæte ~ het(t)e, a także jid. העטעך־פּעטעך ‘pobożne życzenia, zamki na lodzie, marzenia ściętej głowy, mrzonki, rojenia’ oraz frazy typu העטעך איז אַ פּעטעך, האָב איך איז אַ גרונט i in. < העט איך (zob. też Mieses).
Krytyk
Krytykowi, co już kona,
rzekł druh z dobrych ten najlepszy:
– Nigdyś w takiej biedy szponach
nie był dotąd, prawdę rzekłszy;
więc choć dzisiaj Najwyższemu
oddaj chwałę, uwielbienie.
– Nie pochwalę, nie!… – krzyknie mu,
i ostatnie wydał tchnienie.
דער קריטיקער
צו אַ קריטיקער זאָגט פֿאַר זײַן טױט
טאַקע זײַן בעסטער גוטער פֿרײַנד:
– דו ביסט דאָך נאָך אין אַזױ אַ נױט
קײן מאָל נישט געװען װי הײַנט;
קערסטו דעם אײבערשטן דאָרט אױבן
כאָטש הײַנט זײַן לױב אָפּצוגעבן.
– נײן, נײן, שרײַט ער, איך קען נישט לױבן!…
און האָט אױפֿגעהערט צו לעבן.
Przyjaciele i wrogowie
Przyjaciela w biedzie
ledwie łut, dwa będzie;
gdy zaś szczęścia nawał,
wroga spory kawał.
פֿרײַנד און שֹונאים
גוטע פֿרײַנד אין דער נױט
גײען װײניק אױף דעם לױט¹;
שֹונאים אָבער אין גליק
זענען דאָ אױף דעם שטיק.
¹ Łut (w Polsce i Rosji: ok. 12,8 grama).
Przyjaciele moi
Że kogoś znam, rzec się ośmielę,
dopiero gdy leży w grobie już,
lecz kim są moi przyjaciele,
to wiem, kiedy bieda jest tuż-tuż.
מײַנע פֿרײַנד
די מענטשן קען איך ערשט דערקענען,
װען זײ ליגן שױן אין קבֿר טױט:
מײַנע פֿרײַנד אָבער – װאָס זײ זענען –
דערקען איך, װען איך בין אין דער נױט.
Wróg nad wrogi
Wróg nad wrogi straszliwy
to przyjaciel fałszywy;
sam jak tylko mogę strzegę się tamtego,
lecz ten lada kiedy czyni mi co złego.
מײַן ערגסטער פֿײַנד
מײַן ערגסטער פֿײַנד
איז אַ פֿאַלשער פֿרײַנד;
פֿאַר יענעם היט איך מיך װי װײַט איך קען,
דער אָבער קען מיר שאַטן ליאַדע װען.