filosofisch experiment 09. 

Beste leerlingen 

Boven jullie hoofden hangt de iconische Erasmusbrug. Ze is gebouwd in 1996, en vernoemd naar Desiderius Erasmus, een belangrijk priester en humanist uit de Nederlanden. De brug loopt over de Nieuwe Maas en verbindt de wijk Kop van Zuid met het centrum aan de noordzijde van de rivier. De 284 meter lange brug heeft een 139 meter hoge geknikte asymmetrische stalen pyloon. ‘De Zwaan’, zeggen Rotterdammers. Als je er vanuit de verte naar kijkt dan zie je hem. Er rijden en wandelen dagelijks duizenden auto’s, trams en fietsers en voetgangers over de brug. Kortom, dit is een uitstekende plaats voor een filosofisch experiment.

Ga op de kade zitten en kijk even rond. Hebben jullie de enveloppe bij? Hou ze voorlopig nog even gesloten. Hoor je het verkeer over de brug rijden. Waar komen deze mensen vandaan en waar gaan ze naar toe? Probeer je hun levens voor te stellen. Zie je alle werelden die hier elke dag de rivier oversteken. Varen er boten op de Nieuwe Maas? Gele watertaxi's zoemen als bijen over het water. Nog niet zo lang geleden is er één omgeslagen met zes passagiers erin.

De onderkanten van bruggen zijn vaak vergeten en lelijke plekken. Een onderwereld. De kelder van de stad of met wat fantasie, een grot? Denken jullie dat de wereld echt is? Is ze mooi? De Griekse filosoof Plato dacht van niet. Om dit duidelijk te maken bedacht hij het verhaal van de grot. Mensen zitten vastgeketend in een grot met hun gezicht naar een rotswand. Er brandt een vuur, achter hen, dat schaduwen creëert op de wand. Ze zien alleen schaduwen van konijnen, bomen, huizen en cavia’s. Het is hun hele wereld. Maar dan maakt één van de mensen zich los en klimt naar buiten. Probeer het je voor te stellen! Zou je al dat zonlicht en echte bomen en konijnen aankunnen? Nu komt het punt! Volgens Plato is de wereld waarin wij leven een grot en is er dus een nog perfectere wereld. Alles wat we zien is daar slechts een schaduw van. Wat denk je? Heeft Plato gelijk? Dit is een spannend idee, toch? Zou je die ‘echtere' & ‘volmaaktere’ wereld willen beleven? Filosofie probeert ze te vinden. 

Waarom is dit voor Plato slechts een tweederangs wereld? Filosofische ideeën worden boeiender wanneer je weet hoe ze ontstaan zijn. Hoe komt Plato aan zijn ideeën? Waarom was hij zo teleurgesteld? Ben jij tevreden over deze wereld? Het leven kan leuk zijn maar is ook vermoeiend. Je wil er iets moois van maken maar het lukt nooit helemaal. Kijk naar de roestvlekken en de barsten aan de brug. Je bouwt iets prachtig, maar als het klaar is, begint het te vervallen. Alles wordt stoffig, smerig en gaat stuk. Zie je dat aan Rotterdam? Als je het verval wil stoppen moet je er tegen vechten; schoonmaken, opruimen, schilderen. Je zal het voor eeuwig moeten onderhouden. Wat gebeurt er met deze stad als je niet voortdurend zou vegen, ramenwassen en gebouwen vernieuwen? Kijk rond in je gedachten. Wat zie je na 1 jaar, 5 jaar of 50 jaar? Hoe komt het dat dingen steeds vervallen? Waarom is de wereld zo? De ‘entropie’ in het universum neemt toe. (Kijk naar dit filmpje als je niet weet wat entropie is) Waarom is de wereld niet beter in elkaar gezet? Begrijp je waarom Plato dit als een slechtere, minderwaardige versie beschouwde van een wereld die volmaakt en af is.

Het tijd voor jullie experiment. Maak de enveloppe open. Er zitten figuren in, houten stokjes, plakband, een schaar, karton en wat potloden. Jullie maken schaduwfiguren. Zoek eerst een geschikte locatie. Kijk rond. Zie je ergens schaduwen? Zoek een muur, tegel, vloer om schaduwen op te maken. Als er zon schijnt heb je geluk. Anders ga je opzoek naar een donkere binnenruimte. Op de hoek van de kade ligt de gezellige ‘Bar Prachtig’. Je kan het daar altijd vragen. Gebruik het licht op je telefoon als kampvuur om schaduwen te maken op een muur. 

Verdeel de rollen. Twee leerlingen zitten met hun gezicht naar de muur, één schijnt indien nodig het licht en de andere houdt de figuren omhoog. Samen projecteren jullie schaduwen op de muur. De eerste twee leerlingen (= grotbewoners) raden welke perfecte ideeën de bron zijn van de schaduwen.    

Wat gek dat je onmiddellijk een fiets of een konijn ziet. Eigenlijk is het niet meer dan een vlek op een muur!? Wat is een ‘idee’ eigenlijk? Het idee ‘konijn’? Waar bevinden 'ideeën' zich? Bestaan ze ook zonder de mens? Hoe komt het dat we 'ideeën' kunnen delen? Wat staat deze schaduw ver van een konijn dat nu in het Kralingse bos rondhuppelt! Wat is echt? Zou het echte konijn weer afgeleid zijn van een nog groter en volmaakter iets? Hoe zou zo’n konijn eruitzien? Probeer het je voor te stellen. 

Vertel met schaduwen het verhaal van deze projectreis en film het. Maak schaduwen van de bus, fiets, jeugdherberg, de erasmusbrug ... Gebruik de schaar, het karton en de plakband om nog andere schaduwen te maken. Wat zijn jullie vandaag tegengekomen? Zie je wel dat we in een grot leven. Wij zijn de schaduwen van een nog veel echtere projectreis! Kan je je die voorstellen? 

Leg je schaduwen vast met foto’s en filmpjes en deel ze op ons gezamenlijk filosofisch whatsappkanaal. Zet je namen en je locatie erbij.