filosofisch experiment 04.

Beste leerlingen

Welkom aan het Kralingse meer. Dit meer en bos werd bedacht in het begin van de twintigste eeuw. De polders zijn verhoogd met slib en bagger van de Rotterdamse haven. Door de Eerste Wereldoorlog liep de aanleg van het park vertraging op. Vanaf 1928 begon men met het planten van speciaal in Noord-Brabant gekweekte eiken. De Rotterdamse schooljeugd wordt ingezet op speciale boomplantdagen. Tijdens de jaren dertig worden in het kader van de werkverschaffing ook werklozen ingeschakeld bij de aanleg en beplanting. Een groot deel van de bomen wordt in de hongerwinter tijdens de Tweede Wereldoorlog opgestookt in kachels. Het vele puin, afkomstig uit het centrum van de door de Duitsers gebombardeerde stad, wordt gedumpt in de zuidelijke hoek van het meer. Zo ontstaat een kleine groep eilanden. In 1953 werd het Kralingse Bos officieel geopend. Vandaag is het de ideale plaats voor een filosofisch experiment.

Ga rustig in het gras zitten aan de oever van het meer.  Kijk om je heen. Wat zie je allemaal? Wat zijn mensen aan het doen en waarom? Als je het niet onmiddellijk weet, kan je het ze altijd vragen.

Zien jullie die schuine boom aan de rand van het water? Weet je waarom de boom zo scheef is? Het lijkt wel alsof ze, als een hand, iets opgevangen heeft dat uit de lucht is gevallen. Klim voorzichtig in de boom en kijk of er iets in de boom zit. Doe het nog niet open en kom voorzichtig naar beneden. 

Ga in het gras rond het kistje zitten. Wat zou er in zitten? Is het groot of klein, zwaar, licht …? Wat wilde deze boom met grote moeite opvangen? Wat zouden bomen belangrijk vinden? Of is het kistje leeg? Zit er iets in dat we helemaal niet kunnen waarnemen? Is het dan wel ‘leeg’? Is ‘niets’ misschien toch ‘iets’?

Haal het touw er voorzichtig af en maak het kistje open. 

Is dit een grap? Waarom zit er een steen in dit kistje? Geef hem door en bekijk hem goed. Is hij zwaar? Breng hem naar je neus en ruik. Leg hem tegen je oor en luister. Hoor je iets? Misschien zit er ergens een geheim knopje of luikje? Zou deze steen speciale krachten hebben? Is het een toversteen?  

Nee sorry. Dit is een saaie & doodgewone steen… of toch voor de meeste mensen. Voor zij die de aarde kennen is deze steen een stukje van alles. Een filosofische steen.

Laten we de steen een paar vragen stellen…

Steen … waar kom jij vandaan? Hoe ben je ontstaan? 

Stenen zijn samengeduwde aarde. Dat kan op verschillende manieren gebeuren. Soms worden schelpen en skeletjes op de zeebodem hard en langdurig verpletterd door zand en kleilagen. Andere stenen ontstaan diep in de aarde door hoge druk en temperaturen bijvoorbeeld bij vulkaanuitbarstingen. 

Een steen is dus een stukje aarde… maar waar komt dat materiaal dan weer vandaan? 

Alles bestaat uit stoffen of scheikundige elementen (silicium, natrium, kalium, aluminium, zuurstof, waterstof, ijzer, magnesium en calcium), die zijn weer opgebouwd uit atomen en die zijn op hun beurt weer opgebouwd uit elementaire deeltjes als protonen en neutronen. Het samenbrengen van die deeltjes vereist heel veel energie. Die is aanwezig in sterren, zoals onze zon. De zon is een reusachtige chemische reactie waarbij waterstof omgezet wordt in helium. De krachten zijn tijdelijk in evenwicht. Maar uiteindelijk zal het waterstof langzaam opraken en zal de zon weer ontploffen (imploderen eigenlijk). Bij zo’n ontploffing komt genoeg energie vrij om nieuwe stoffen samen te stellen. Dat materiaal komt ergens anders weer bij elkaar waardoor er een nieuwe reactie ontstaat. Zo is ooit ons zonnestelsel ontstaan. 99 % is de zon zelf. Alle planeten zijn slechts stofjes die rond een gigantische ster draaien.  

Waar komt het materiaal van sterren dan weer vandaan? Alle materie in het universum is ooit in een grote knal uit elkaar gespat. Die uitdeining is het heelal. Waar die materie vandaan komt, weet niemand. Ooit moet er toch iets uit niets ontstaan zijn? 

Wat als het universum alleen maar zou bestaan uit deze ene steen… het zou even mysterieus zijn, toch? Waarom is er iets en niet niets? Heeft het heelal een bedoeling? 

De atomen en scheikundige stoffen die jou nu even vormen zijn ook gemaakt in sterren. Je bent een klein stukje van het universum. Jij bent zelf ook sterrenstof. 

Probeer je een heelal voor te stellen waarin de mens niet bestaat. Dat is lang zo geweest. Gewoon een grote ruimte waar rotsen en planeten om elkaar heen draaien. Toen is op deze planeet leven ontstaan en daar is nu -na miljoenen jaren - de mens uit geëvolueerd. Met ons hoofd en onze hersenen denken we nu aan het Kralingse meer, na over het heelal. Maar je bent zelf een stukje heelal. Jullie zijn de hersenen van het heelal. 

Hier is jullie opdracht. Heb een filosofisch gesprek & discussie over deze steen. 

Wat is een steen eigenlijk? Zouden er stenen zijn in het hele universum of alleen hier? Welke verschillende stenen ken je? Wat maakt deze steen, een steen? Vanaf wanneer is het geen steen meer? Heeft deze steen een functie ? Wat kan je er wel mee doen en wat niet? Waarom zou dat zo zijn? Waarom is er iets en niet niets? 

Zet jullie filosofische bevindingen op ons gedeelde whatsappkanaal. Vergeet je locatie en namen er niet bij te zetten. Locatie …? Het universum.