filosofisch experiment 03.

Beste leerlingen 

Welkom in het Kralingse bos. Het water waar je rond gefietst bent heet het Kralingse meer. Dit bos of stadspark werd bedacht in het begin van de twintigste eeuw. De polders zijn verhoogd met slib en bagger van de Rotterdamse haven. Door de Eerste Wereldoorlog liep de aanleg van het park vertraging op. Vanaf 1928 begon men met het planten van speciaal in Noord-Brabant gekweekte eiken. De Rotterdamse schooljeugd wordt ingezet op speciale boomplantdagen. Tijdens de jaren dertig werden in het kader van de werkverschaffing ook werklozen ingeschakeld bij de aanleg en beplanting. Een groot deel van de bomen werd in de hongerwinter tijdens de Tweede Wereldoorlog opgestookt in kachels. Het vele puin, afkomstig uit het centrum van de door de Duitsers gebombardeerde stad, werd gedumpt in de zuidelijke hoek van het meer. Zo ontstaat een kleine groep eilanden. In 1953 werd het Kralingse Bos officieel geopend. Vandaag is het de ideale plaats voor een filosofisch experiment.

Ga rustig in het gras zitten, ter hoogte van de speeltuin. Kijk om je heen. Wat zie je allemaal? Wat zijn mensen aan het doen en waarom? Als je het niet onmiddellijk weet, kan je het ze altijd vragen.

Ga liggen, sluit je ogen en stel je voor hoe je daar ligt in het gras. Houd je ogen gesloten en doe dit door je verbeelding te gebruiken. Zie je jezelf liggen? Vreemd he? Hoe krijg je dat eigenlijk voor elkaar? Het is alsof je een filmzaal bij je hebt. Een filmprojector in je hoofd. Vind je de wereld die je nu ziet minder echt of juist echter dat de werkelijkheid om je heen? 

Ben je klaar om het beeld groter te maken? Blijf in het gras liggen maar probeer ook het meer en het bos te zien en doe er ineens Rotterdam en de kubuswoningen van de jeugdherberg bij. Het is niet ver. Ongeveer 15 minuten fietsen. Kan je het beeld nog groter maken? Antwerpen, de school, je huis en je kamer zijn er ondertussen ook nog altijd. Ze liggen enkele honderden kilometers naar het zuiden. Laten we nog een sprong maken. Doe er de Noordzee bij. Zie je Londen met de Big Ben en de Houses of Parliament. Zullen we ineens de Atlantische Oceaan oversteken. Ik zie New York en het vrijheidsbeeld al liggen. Helemaal aan de andere kant van de planeet ligt Kaapstad met de Tafelberg in Zuid-Afrika. Eigenlijk is het maar een dun laagje leven op een grote bol die draait om onze zon. Een ster. Ze is 99% van ons zonnestelsel en is een van de miljarden sterren die in een grote platte schijf of spiraal rond elkaar draaien. Deze melkweg vormt samen met andere sterrenstelsels een groepje dat weer behoort tot een veel grotere groep sterrenstelsels. Dit alles is maar 5 % van het universum. Al het andere noemen we ‘dark matter’ en 'dark energy’. Er is meer ‘niets’ dan ‘iets’ in het universum. Ergens te midden van al dat ligt het Kralingse meer!  Zullen we terug inzoomen? Kijk daar, in het gras naast meer, liggen vier mensen. Eén daarvan ben jij. Hoe voelt dat?

‘Gek he … dat je je dit allemaal kan voorstellen?’ Hoe komt het dat je je hier bewust van bent? Wat is ‘bewustzijn’ eigenlijk? We zeggen graag dat we ons bewust zijn van onze situatie maar staan we echt altijd bij alles stil? Denk je hier wel eens aan als je danst of je huiswerk maakt of op scoutskamp gaat? Is dat niet vreemd? Ben je je dan wel zo ‘bewust’ als je er eigenlijk amper bij stil staat? Hoe vaak ben je je echt bewust van de dingen die je doet? 

Zijn de eekhoorns in de bomen of de honden die in dit park worden uitgelaten zich bewust van zichzelf? Honden snuffelen over de grond en brengen een stok terug en eekhoorns maken nesten. Is dat bij ons zo anders? Wij werken, leren, eten, spelen ook gewoon… Oké, maar honden en eekhoorns kunnen niet nadenken. Wij wel maar we doen het niet altijd. Ik begin te vermoeden dat bewustzijn in laagjes werkt. Het staat niet gewoon aan of uit. Soms ben je het meer of minder. Ben je het nu? Hier aan het Kralingse meer? 

Met wat fantasie kan je je voorstellen hoe primitieve natuurvolkeren aan dit meer geleefd hebben. De houten klimrekken en glijbanen van de speeltuin lijken wel paalwoningen van een prehistorische nederzetting. Wanneer en hoe is ‘bewustzijn’ ontstaan? Stel je onze eerste voorouder voor bij wie het gebeurd is. Hoe zou dat voor hem of haar geweest zijn? De theorie van ‘Bicameral mind’ zegt dat de primitieve mensen dachten dat hun gedachten de stemmen waren van de goden. Wat vind je van dit idee? 

Kijk even rond? Waar zou jij de goden zien als je hier dertigduizend jaar geleden zou leven? Zie je de onbereikbare heldere, blauwe lucht met indrukwekkende witte wolken. Hoe zouden mensen daar naar gekeken hebben? De wolken lijken wel op een andere wereld, toch?

Ben je klaar voor een opdracht? 

Jullie leven, dertigduizend jaar geleden, aan dit meer. De speeltuin is jullie dorpje. Communiceer met de goden die hoog in de lucht wonen. Denk aan de Nazcalijnen in Peru. Je kan het grasveld vergelijken met een leeg blad papier. Breng een symbool aan dat alleen de goden vanuit de lucht kunnen zien. Gebruik jassen, truien en schoenen maar ook jezelf. Vraag aan andere mensen (spelende kinderen) of ze willen meedoen. Maak je symbool zo groot mogelijk. 

Misschien verschijnt er wel een ruimteschip en blijken de goden toch kosmonauten. Wie zegt dat ruimtewezens even groot zullen zijn als wij? Wat als ze zo klein zijn als mieren en hun ruimteschip niet veel groter is dan een schoendoos met vleugels die klinkt als een kapotte grasmaaier? 

Als je symbool klaar is, doe je teken aan de goden door wild op en neer te springen en naar de lucht te zwaaien. Hopelijk zien ze jullie boodschap. Veel succes!