Eurodeputada do BNG

“Hasta ahora las guerras han sido por el petróleo, por la energía, pero las guerras próximas van a ser por el agua”

Ana Miranda critica el afán de lucro de la economía actual y el poder del lobby del plástico, que ponen en peligro el medio ambiente. Coherente con su postura, no utiliza coche particular, sino transporte colectivo

GAEL NODAR FERNÁNDEZ, ALEXANDRE SOTO RODRÍGUEZ Y LARA QUINTEIRO FERNÁNDEZ | Santiago de Compostela

Ana Miranda Paz é deputada no Parlamento europeo polo BNG (na coalición Os Pobos Deciden), experta en dereito comunitario e cunha longa experiencia na eurocámara. Licenciada en Dereito pola Universidade de Santiago de Compostela, é autora de numerosos artigos sobre dereitos humanos, relacións internacionais, migración e asuntos europeos. Ademais de deputada, é membro da Comisión de Peticións do Parlamento Europeo.

PREGUNTA. Para comezar, de que maneira lle permite o seu posto no Parlamento Europeo defender unha política máis respectuosa co medio ambiente?

RESPOSTA. É unha as prioridades, unha das temáticas que sempre defendemos; eu pertenzo a esta coalición polo BNG. Nós temos moi clara a defensa do medio ambiente e máis nestes momentos nos que estamos a ir a modelos extractivos, a modelos con afán de lucro, a economías lineais que se dedican a usar e tirar cando habería que ir a economías circulares de usar e reciclar, reutilizar, xuntar e, por suposto, a un modelo distinto. Isto está moi presente en toda a nosa actividade: desde a defensa das Rías Galegas, desde outro modelo en xestión de residuos, desde todas as problemáticas relacionadas coa Comisión de Peticións. Son membro da Comisión de Peticións do Parlamento, que é a comisión, xunto coa de Medio Ambiente, que leva case todas as denuncias ambientais e iso implica que cando foi a mina de Corcoesto, levámolo alí; ou cando se levou toda a temática sobre a xestión dos residuos sólidos, chámese Sogama, tamén a cuestión da directiva de augas que aquí se está incumprindo. Esta mesma semana organizamos un seminario alí sobre a avaliación da directiva de augas para ver se se está implementando en Galicia ou non.

P. Como avanzou o marco legal europeo en materia ambiental? Viviu algún destes episodios lexislativos no seu período como deputada?

R. O marco lexislativo dentro do Parlamento Europeo avanza desde o momento en que o Parlamento toma máis competencias. Primeiro eran competencias da Comisión e do Consello e despois o Parlamento colle máis competencias. Aí é cando realmente ves a dinámica que pode cambiar as cousas cando hai máis representación dos pobos, máis voces diversas e non só as dos Estados, senón máis pluralidade. Nós no Parlamento Europeo pertencemos a un grupo que se chama “Verdes-Alianza Libre Europea”, formado polos partidos ecoloxistas de Europa e polos partidos nacionalistas de esquerda. Temos unha visión moi parecida nas temáticas de medio ambiente e lideramos o debate: o cambio climático, a normativa de plásticos, a loita do  glifosato, dos pesticidas... Entre os cambios lexislativos que me tocou vivir están a directiva de plásticos, a directiva de augas, que foi no que me especialicei, e todas as temáticas de residuos e acceso aos portos que aprobamos xustamente onte en Estrasburgo. Son temáticas que poden cambiar as cousas. Está a falarse xa de cousas das que non se falaba antes, como que os microplásticos e os plásticos no mar afectan á pesca galega. Nese sentido, reuninme moitas veces con investigadores do Instituto Oceanográfico, en Vigo, ou con colectivos que fan limpeza nas praias, con organizacións ecoloxistas. É a maneira de saber como se está traballando aquí para despois convertelas en propostas lexislativas. De nada serve falar na teoría se non coñeces a práctica. E quen fala disto, fala dos xurros nas augas, ou da Ría do Burgo. Xa cando fun deputada na lexislatura pasada, promovín a posibilidade de facer un informe sobre as rías galegas e viñemos aquí a ver como estaban as rías galegas, en concreto a de Vigo, Ferrol e a ría  do Burgo. Esta é unha ría con especial afectación de contaminación con lodos e acumulación de lodos. Nin o Estado nin a Xunta deron orzamento suficiente para poder dragar. Mentres, eses lodos acumúlanse. Están a perderse moitos postos de traballo; en especial dos mariscadores. Eran 9.000 no ano 97 e agora son sobre 60. En xaneiro de 2019 conseguimos que se reabra ese informe de novo para analizar o que ocorreu fai cinco anos e vese que non houbo moitos cambios. É unha maneira de estar en contacto cos sectores produtivos de aquí, e cos ecoloxistas para levar alí esta problemática. Hai unha directiva de augas, de contaminación de augas e non se está cumprindo. Temos recursos, un país rico, pero non estamos a executar ben as normativas para protexer esta riqueza, esta natureza. Xusto hoxe, que é venres, aí diante [indica cara á xanela que dá á Alameda de Santiago] había unhas manifestacións polo cambio climático. Esta semana estiveron en Estrasburgo adolescentes mozos e hai que escoitalos. É moi bo que a xente nova estea a tomar moita máis consciencia. A nosa xeración era máis consciente, pero a xeración anterior promoveu modelos máis capitalistas, máis  extractivistas, máis de economía lineal, non circular, e agora hai que darlle a volta. Será demasiado tarde? Preguntábanme esta semana nos debates. Hai que reverter o modelo, as formas de producir. Acabamos de dar unha rolda de prensa aí [volve sinalar cara á xanela] sobre un tema que afecta moitísimo a este país, que son as plantacións de eucaliptos. Ese tema está a tratalo Europa. De feito, a rolda de prensa dáse porque o comisario de Medio Ambiente da Unión Europea dixo que a información que ten das plantacións que hai en Galicia indica datos inferiores á que realmente existen: acabamos de descubrir un “tongo”, unha falsidade. Hai máis temas: auga, cuestións de aire, terra, saneamento, sobre todo. Un país que leva máis de trinta anos con fondos europeos e que non acabou o saneamento ten un problema.

P. Cales son os principais problemas de sustentabilidade que afronta agora Europa?

R. Fundamentalmente, as altas taxas de CO2, evidentemente, ese modelo  extractivista, productivista que consome moitísima enerxía, un modelo que ata agora non reutilizaba, non reciclaba, pero tamén agora hai unha toma de conciencia tanto por parte da Comisión Europea, como por parte dos poderes locais en xeral. Depende moito das tendencias ideolóxicas, políticas. Hai partidos moito máis conservadores que apoian a  megaminería contaminante ou a produción de ouro porque dá lucro e hai outras tendencias políticas que van ao que se chama “Green New Deal”. Que vaian unidos, pero que vaian, dalgunha maneira tendendo cara aos Obxectivos do Milenio porque, cando se chega aos Acordos de París a estes acordos é porque estamos nunha situación de moitísima gravidade. Neste sentido, temos unha serie de problemas relacionados coa enerxía do gas, de enerxías renovables, da industria nuclear, que practicamente se está eliminando en toda Europa pero aínda quedan centrais nucleares. En Bélxica hai dúas, concretamente. Hai unha serie de problemas moi grandes. E nestes momentos só se está reciclando un 20%. É moi pouco. Está o problema dos  microplásticos. En 2050 prevese que o 40% do que exista no mar non sexan peixes senón microplásticos, pequenas partículas que van quedando nos peixes e poden pasar á cadea alimentaria. As embalaxes, entre plástico, madeira, materiais ferrosos, aluminio, vidro, papel e cartón supoñen un 75% de materiais presentes no mar. E é moi preocupante cando a Comisión fala destes datos é porque hai indicios, cuestións científicas. Estamos cunha preocupación moi grande en todo o sector agrario polos pesticidas porque teñen unha incidencia moi grande. E a xestión de residuos neste país, -e así foi denunciado varias veces-, aposta pola incineración, non polos 3 R. É un modelo economicamente consumidor de enerxía, devastador para o medio ambiente, e non sabemos aínda se devastador para a saúde; de feito, a incidencia de cancro en determinadas zonas ligadas ás entulleiras está aí.  Recoméndovos ver Trashed, protagonizada por Jeremy Irons. É unha película moi boa que cuestiona precisamente este modelo  extractivista.

P. A UE parece estar a apostar pola economía circular. Pensa que as medidas propostas son suficientes?

R. As medidas propostas debatéronse en Consello, Parlamento e Comisión que son as tres institucións que chegan a eses acordos. Supuxo un avance, pero non suficiente. Hai que facer moito máis porque hai que chegar a unhas cifras para que no 2025 se alcance o  55% de economía circular, no 2030 un 60% e no 2035 o 65%. Para alcanzar esas cifras, habería que facer moitos cambios lexislativos en toda Europa, non só nun estado. En Alemaña xa empezaron; en Holanda tamén; aquí empezouse a tomar algunha medida, pero hai que facer moito máis. Nós criticamos que non sexan suficientes, pero hai que recoñecer que si se deu un primeiro paso no chamado “paquete” de economía circular.

P. Como se enmarca Galicia dentro destas políticas ambientais? Xa mencionou antes que non sempre se cumprían as directrices europeas.

R. Pois eu creo que está nun dos últimos postos, pero, ademais, despois de apercibimentos, de chamadas de atención por parte da Comisión. Hai un proceso de infracción que consiste en que, cando non se cumpre unha directiva ou normativa europea, a Comisión, que é o órgano executivo europeo, avisa varias veces do incumprimento e, cando pasan xa dous ou tres anos, é cando che leva ao Tribunal de Xustiza e nese tribunal aquí hai un procedemento aberto por augas residuais urbanas. Hai outro por niveis do aire, a nivel estatal. Pero o que máis afecta a Galicia é o saneamento de augas. E que sucede? Pois que se temos gobernos que apostan pola economía lineal no canto de apostar pola economía circular, estamos a nos saír das directivas europeas que son moito máis protectoras. Outro exemplo: a Rede Natura. É de especial protección de determinadas zonas que teñen unhas especies de flora e de fauna moi concretas e protexidas a nivel europeo e aquí temos moitas zonas na Rede Natura, tanto en zonas de interior como de costa. Desde as Fragas do Eume, as Illas Cíes, toda a zona da praia de As Catedrais en Ribadeo, Os Ancares e Ou Courel, por poñer algúns exemplos, e algúns afectados polos incendios o ano pasado ou afectados pola contaminación. Non se están facendo políticas de prevención nin de cumprimento da normativa. Dedico preto do 60% do meu traballo para denunciar que non se estea cumprindo. Un goberno bastante incapaz de ir na vangarda, nun momento de cambio de políticas para loitar contra o cambio climático, para cumprir estas normativas avanzadas, dedícase a plantar preto de 500.000 hectáreas de eucaliptos, a que non se complete o saneamento, a ter un modelo de residuos como o de Sogama, que os queima. Eu non creo que esteamos nos primeiros postos, como digo, estamos nos últimos. Oxalá non fose así e eu traballarei tamén para que isto non sexa así. Na Comisión de Peticións, cando levo estas denuncias, non é por amolar a ninguén, é porque hai unha problemática que alguén ten que denunciar.

P. Cales serían os países como exemplos a seguir?

R. Os países nórdicos sen dúbida. En estándares de cumprimento normativo, Suecia e Finlandia están na cabeza. Pero xa non é só cuestión do cumprimento da normativa. Eu creo que é unha cuestión  educacional, de respecto. O outro día falaba cunha eurodeputada sueca, compañeira de grupo. Na súa casa, hai máis de 30 anos que teñen enerxías renovables, como algo normal. En Suecia está mal visto que se faga doutra maneira. Aquí vimos, por exemplo, un imposto á enerxía solar que finalmente se paralizou. Estamos a ir un pouco á contra. Ou cando se plantan eucaliptos en lugar de especies autóctonas que poderían, ademais, crear un bosque multifuncional.

P. Cales son os principais problemas de xestión de residuos cos que nos atopamos en Galicia?

R. Pois, xustamente, un modelo que facilita un consumo de enerxía e de transporte esaxerados. O lixo galego viaxa moitos quilómetros cando podería haber outro tipo de plantas de reutilización máis a pequena escala. É un problema por tanto de transporte, enerxético. Non se están cumprindo as directivas, está constatado e denunciado. E, ademais, nas entulleiras, xa non se tratan os residuos, deposítanse simplemente. Xa non hai capacidade suficiente e temos un  gravísimo problema. Pero o curioso é que hai un silencio informativo con este tema. Sogama debe de pagarlle moi ben aos medios porque, cada vez que puxemos unha denuncia, apenas sae nos medios. Fun varias veces para ver a entulleira. Estiven hai pouco en Italia, en Valedora, por un caso semellante e aquilo parecía Cerceda. Quixeron facer outra entulleira en Lesta, en Ordes. É un modelo caduco, que xa non é o que se defende en Europa e que é un modelo de reutilización e de reciclaxe.

P. Que medidas concretas se poderían tomar na UE para mellorar a situación en Galicia?

R. Cumprir a normativa. Con cumprila, xa sería suficiente. Pero aquí non se cumpre, prefiren pagar multas. Estamos a pagar por multas de saneamento a nivel do estado 36.000 euros diarios. Imaxinade cantas familias poderían vivir diso ou cantos proxectos se poderían facer para que non pasase iso, para que houbese máis postos de traballo nas propias rías... Con cumprir a normativa sería suficiente e con investir nun cambio de paradigma e non ir cara a modelos caducos.

P. A xestión de residuos e o uso excesivo dos plásticos son uns dos maiores retos ambientais do noso século. Que solucións propón para este problema como deputada europea?

R. Hai que ir a unha xestión moito máis sustentable e, sobre todo, a modelos máis próximos onde se produce o lixo, nas grandes urbes, fundamentalmente. É verdade que non é un problema só galego ou do estado, é un problema mundial. No caso da xestión dos plásticos temos unha problemática nos mares galegos tamén. Houbo moita permisividade, tirábanse plásticos ao mar, pero tamén é certo que hai moitos barcos que pasan e que tiran plásticos. Están os grandes transatlánticos de turismo. Non hai un control sobre ese tipo de barcos e depositan os residuos tamén no mar. Agora o que se aprobou, precisamente no Parlamento Europeo, é controlar este tipo de verteduras. A nivel da política de loita contra os plásticos xa houbo algunhas medidas, como o tema das bolsas de plástico, pero agora hai que ir máis aló, hai que ir cara ás embalaxes, para que teñan un tratamento diferente. Hai unha normativa sobre as  toalliñas molladas que normalmente se tiran, pero en Finlandia, teñen un sistema co que se reciclan e que permite volver usalas. Hai moitísimas ideas e inventiva nestes momentos para poñer a circular esa economía xa que a economía de usar e tirar está caduca. O sistema está no límite e pode crebar. Nese sentido, o plástico é moi preocupante. Nun estudo que fixo o Instituto Español de Oceanografía de Vigo, na costa galega, en 2037, aproximadamente, si que pode haber un problema grave para a pesca. Non estamos tan lonxe.

P. En particular, está moi de actualidade o tema dos  microplásticos. Abordouse isto algunha vez no Parlamento Europeo?

R. Si, en dúas comisións: por unha banda, na de Medio Ambiente e por outro, na de Pesca pola incidencia que ten nos océanos. E foi aí onde saltou toda a problemática. A normativa de plásticos que se aprobou o ano pasado en outubro fai xa unha referencia importante aos  microplásticos e aos nanoplásticos. Establece uns prazos para ir evitando que se tiren ao mar e establecer puntos de reciclaxe tamén nas praias. Aquí hai moitas cuestións: a educacional, as verteduras de plásticos que se botan polas augas residuais e fecais, que moitas veces non son tratadas, as augas pluviais, que tamén levan plásticos e tamén residuos industriais. En determinados puntos non hai estacións depuradoras. Foi un tema moi controvertido, e que aquí tivo algo de impacto, pero do que creo que deberiamos falar máis porque é unha problemática real. E tamén do problema das redes e dos aparellos de pesca que antes se tiraban ao mar e que agora se está prohibindo para que se reutilicen ou se depositen en lugares adecuados. Antes, as redes eran de fío, pero agora son de plástico e acaban no mar. Unha rede pode ter 20 metros, pero hai outras de 70 quilómetros, como as redes de deriva. Imaxinade o que pode impactar unha rede así no fondo do mar e iso todo “vai para o prato”.

P. Pensa que o uso dos plásticos chegará a ser sustentable e compatible cun medio ambiente sustentable e saudable?

R. É evidente que os plásticos non van desaparecer, pero pode haber un sistema que sexa aplicable a través dunha normativa na que se establezan prazos de cumprimento para obrigar aos estados. Terá que ser un sistema adaptado para un cambio de mentalidade, de paradigma económico. En determinados lugares de Europa xa hai supermercados sustentables porque xa non usan caixas de plástico na froita; son de papel ou de madeira, para que se reciclen despois. Eu vivín en Alemaña no ano 93, de Erasmus, e xa se reciclaban as botellas. Aquí non está implantado en todos os supermercados. En Bélxica xa varios anos que pola devolución da botella danche 0’10, 0’15, 0’20, ou 0’40 céntimos, depende do supermercado. Aquí está prohibido dar bolsas de plástico no supermercado e hai moita xente que leva xa a súa  fiambreira de casa para o peixe ou a carne, por exemplo. Iso en Alemaña fai vinte anos que se facía. O tipo de vida que se fomentou cal foi? Vida consumista, traballos moi precarios que non nos deixan tempo de poder chegar a casa e ir comprar: compras calquera cousa e todo son embalaxes. E hai supermercados que non separan os residuos. Se a propia cadea de distribución de alimentos non ten que estar obrigada a cumprir unha normativa de ir reducindo os plásticos, temos un problema. O lobby do plástico é un lobby moi poderoso.

P. Neste sentido, de que modo cre que o  sistema económico actual podería ser compatible cun descenso na produción de plásticos?

R. Ten que selo; non queda outra. Primeiro, a normativa europea xa o obriga. Segundo, é insustentable este sistema, non aguanta máis. E agora hai moita máis conciencia para denuncialo; se non, non sairían os mozos á rúa. Hai unha normativa obrigatoria desde o 2015 e, sobre todo, a partir do 2018, unha normativa  que se ten que estar a cumprir antes do 2035, de forma obrigatoria, unha redución de ata un 65% da produción de plásticos.

P. Actualmente, nos días da post-verdade, hai políticos moi relevantes que negan o cambio climático, como Donald  Trump. Como se deberían enfrontar a isto autoridades como as da Unión Europea?

R. Nestes momentos as relacións entre  Trump e a Unión Europea non existen. Están decapitadas por Donald  Trump. El é un político da post-verdade que está a negar absolutamente o cambio climático, pero logo prodúcense as riadas, os temporais, os  tsunamis. Si que hai fenómenos naturais, pero tamén hai unha serie de causas que se sabe que é pola incidencia humana. Que negue isto que é un feito asumido por todo o mundo e pola propia ONU demostra que non ten conciencia ambiental. Ademais, apostar por tratados de libre comercio nos que non importa nada o medio ambiente, tamén é unha evidencia.

P. Como cambiou a sensibilidade ambiental dos políticos desde que vostede iniciouse en política? Avanzamos, retrocedemos ou permanecemos no mesmo sitio?

R. Creo que hai moita máis sensibilidade, pero hai determinadas forzas políticas que teñen isto moi asumido e creo que a propia evolución das cousas fixo que os propios partidos políticos, en xeral, -hai algúns que non, como o de Donald  Trump-, tiveron que adaptarse e poñerse ao día en que había que lexislar moito máis incisivamente porque o problema xa está aí. Como o Cume do Milenio, os Acordos de París, os de Marrakech, que obrigan aos estados, aínda que algúns non cumpriron. E algúns non cumprirán nunca. Pero hai moita máis conciencia. Estamos nun fin de época e, como non nos deamos conta, imos ter un serio problema a nivel de xestión de recursos, tanto alimenticios, como enerxéticos. Estamos a velo en situacións como o problema entre Rusia e a Unión Europea polos recursos do Golfo. Ata agora as guerras foron polo petróleo, pola enerxía, pero as guerras próximas van ser pola auga. A auga vai ser un dos recursos máis desexados por todo o mundo. E, de feito, debemos cambiar, -e nisto a clase política vai ter que espabilar-  temos que dar moitos máis pasos.

P. Vostede predica co exemplo: só utiliza transporte público. Que consellos nos daría á xente da nosa idade  para axudar a lograr un mundo ambientalmente máis sustentable? Como poderiamos reforzar a conciencia colectiva?

R. Uso o transporte público, primeiro porque me gusta, porque non teño o carné de conducir e porque son defensora do transporte público: sexan autobuses ou sexa tren. E, evidentemente, vou en avión porque teño que ir a Bruxelas e a Estrasburgo en avión porque en barco non se chega. Creo que incentivar o transporte público sería moi bo, pero temos un sistema de proximidade moi complicado e unha rede de autobuses galega con moi pouca actividade. Hai determinados lugares en que pola tarde xa non hai autobuses.  Unha vez fun de Vigo a Malpica e tiña que estar antes da unha da tarde. Tiven que ir de Vigo a Coruña, de Coruña a Carballo e de Carballo a Malpica e levoume catro horas e media. E é impresionante porque iso faríase en dúas horas, como moito. Efectivamente, é predicar co exemplo, pero a xente nova estades xa noutra onda, ou iso espero, e por iso pídovos que teñades moita máis conciencia e que vos espabiledes.