İSLAMİ DÖNEMDE İLK DİL VE EDEBİYAT ÜRÜNLERİ
GEÇİŞ DÖNEMİ ÖZELLİKLERİ:
İslamiyet öncesi ve sonrası kültür iç içedir.
Bu dönem eserleri daha çok İslam dinini öğretme amacı gütmüştür.
Arap ve Fars edebiyatlarından yeni nazım biçimleri alınmaya başlanmıştır.
Hece ve aruz iç içe kullanılmıştır.
Arapça ve Farsça kelimeler edebiyat diline girmeye başlamıştır.
11.yüzyılda yazılan eserlerde, Uygur ve Arap harfleri yazılmıştır.
1) Kutadgu Bilig:
*11. yy da (1069-1070) Yusuf Has Hacip
*Karahanlı Hükümdarı Tabgaç Buğra Han
*“Saadet veren bilgi, ilim” anlamına gelmektedir.
*Didaktik bir eserdir.
*Mesnevi türündedir, aruzla yazılmıştır, 6645 beyitten ve
173 dörtlükten oluşur.
*Hükümdara öğütler vardır.
*Dünya ve ahret mutluluğunun yolunu göstermek amacıyla
yazılmıştır.
*Dört sembolik şahsiyet vardır.
KünTogdı :Gün doğdu (Hükümdar) Adalet (hukuk, kanun)
Ay Toldı Dolunay Vezir Mutluluk (saadet)
Ögdülmüş Övülmüş Bilge (vezirin oğlu) Akıl ve anlayış(zeka)
Odgurmuş Uyanmış Derviş (zahit bir kişi) Akıbet (hayatın sonu), kanaat
*İlk mesnevi
*Hakaniye lehçesiyle yazılmıştır.
*İlk siyasetname(eser olarak)
*Aruz ölçüsü ilk kez kullanılmış.
*İslami dönemin ilk edebi ürünü
2)Divan-ı Lügati’t Türk
*11. Yy (1072-1074) Kaşgarlı Mahmut
*Türk Dili Divanı
*Ebul Kasım Abdullah’a sunulmuştur.
*İlk sözlük ve dilbilgisi
*7500 Türkçe kelimenin Arapça karşılığı verilmiştir.
*Türk dilini Araplara öğretmek amaçlanmıştır.
*Arap harfleriyle kaleme alınmıştır.
*Türk boyları ve coğrafyası ile Türklerin örf ve gelenekleri verilir.
*Türklerin yaşadığı bir harita çizilidir.
*Hakaniye lehçesiyle yazılmıştır.
*Sav, sagu, koşuk örneklerini ilk kez bu eserde yazılı görmekteyiz.
3) Atabet’ül Hakayık
*12.yy. da “Edip Ahmet Yükneki” tarafından yazılmıştır.
*Mutlu ve erdemli bir insan olmak için gerekli olan özellikleri verir
*Sipehsalar Mehmet Bey’e sunulmuştur.
* “Hakikatlerin Eşiği”
*Aruz-Mesnevi *Didaktik
*Cömertlik, doğruluk, ilim gibi konular ele almıştır.
*46 beyit ve 101 dörtlük (hece)
*Dörtlükler aaxa şeklinde kafiyelemiştir.
*Hakaniye lehçesi
4)Divan-ı Hikmet
*12. yy da Hoca Ahmet Yesevi
*Hikmet: Ahmet Yesevi’nin şiirleri
*Dil sade
*Halka İslamiyet’i öğretmek
*Dörtlüklerle ve hece vezniyle yazmıştır.
*Hakaniye lehçesi
*Dini Tasavvufi Halk şiiri onunla başlar.
*İlk mutasavvıf olarak “Yesevi” tarikatını kurmuştur.
5)Dede Korkut Hikâyeleri
*Anonimdir
*Oğuzların düşmanları ve kendi aralarındaki mücadelelerini anlatır.
*Destansı hikâyelerdir.
* “Kitab-ı Dedem Korkut Ala Taife-i Oğuzhan”
*Eser 12 hikâye ve bir önsözden oluşur.
*Destandan halk hikâyeciliğine geçiş ilk ürün.
*Dede korkut ortak kahraman bilge kişi
*Nazım-nesir