MİLLİ EDEBİYAT DÖNEMİNİN GENEL ÖZELLİLERİ
Batıcılık, Osmanlıcılık ve İslamcılık, Türkçülük
Milli edebiyat sanatçıları birçok yeniliğe imza atmışlardır.
1911 Genç Kalemler dergisi 1923 Cumhuriyetin ilanına kadar
Cumhuriyet Dönemi’nde yerini bu dönem edebiyatına bıraksa da “Milli Edebiyat zevk ve anlayışını sürdüren sanatçılar” Cumhuriyet Edebiyatı içinde devamlı yer almıştır.
Batıyı körü körüne taklit etmeye karşı çıkmışlardır.
“Yeni Lisan” dilde başarılamayan dilde sadeleşme hareketini başarmışlardır.
Milli mücadele konu edinilmiştir.
O dönemde yaşanan sosyal sorunlar ele alınmıştır.
Daha önceki dönemlerde yüzeysel işlenen Anadolu ve Anadolu halkı bu dönemde merkeze alınmıştır.
Gerçekçi-gözlem bakış açısıyla eserlerini yazmışlardır.
Eserlerde her kesimden insan konu edinmiştir.
Toplumsal özellik gösterir.
Türk kültürü ve tarihi el değmemiş bir hazine olarak kabul edilmiştir.
Dil birliği ulus-devlet Türkçeyi bilim ve sanat dili- milli bilinç- halk kültürüne yönelme ve halkı eğitme dilde sadeleşme
Dilde karşılığı bulunan ve dilimize fazla oturmayan Arapça ve Farsça sözcükler kullanılmamıştır.
“Toplum için sanat” Bireysel konular da işlenmiştir.
Mizahi üslup-mizah ve hiciv türünde eserler verilmiştir.
Milli edebiyatçılar realisttir ama toplum için sanat ilkesine bağlı kalmıştır.
ÖMER SEYFETTİN (1884-1920)
Maupassant tarzı hikâyeciliğin edebiyatımızdaki en önemli temsilcisidir.
Hikâyeciliği meslek olarak gören ilk sanatçıdır.
“Genç Kalemler” dergisinde “Yeni Lisan” makalesini yazarak Milli edebiyatın başlamasında öncülük etmiştir.
“Toplum için sanat” anlayışı ile eserlerini yazmıştır.
Realist bir bakış açısıyla eserlerini yazmıştır.
Hikâyelerinde milli bilinci uyandırma amacı gütmüştür.
Hikâyeleri toplumsal hiciv karakteri taşır.
Hikâyeleri teknik açıdan zayıftır, tasvirlere, psikolojik tahlillere önem vermez, daha çok olayı ön plana çıkarır.
Ömer Seyfettin hikâyelerinde menkıbe, efsane, destan, halk fıkraları ve tarihten yararlanmıştır.
Efruz Bey ve Yalnız Efe adlı eserleri uzun hikâye, “roman” olarak da değerlendirilmektedir.
Eserleri: Ashab-ı Kehfimiz, İlk Düşen Ak, Yüksek Ökçeler, Bomba, Bahar ve Kelebekler, Forsa, Beyaz Lale, Aşk Dalgası, Gizli Mabet, Tarih Ezeli Bir Tekerrür, Pembe İncili Kaftan, Kaşağı, Falaka, Kızıl Elma Neresi, Başını Vermeyen Şehit, Diyet, And, Teke Tek, Kütük,Primo Türk Çocuğu, Harem, Efruz Bey, Yalnız Efe (uzun hikâye)…
ALİ CANİP YÖNTEM (1887-1967)
Fecriati ’den Genç Kalemler dergisine geçmiştir.
Genç Kalemler dergisinin başyazarlığını yapmıştır.
Hece ve aruzu kullanmıştır.
Eleştirileri, makaleleri ve edebiyat tarihi araştırmaları
Eserleri:
Şiir: Geçtiğim Yol
Makale: Milli Edebiyat Meselesi, Cenap Bey’le Münakaşalarım
Antoloji: Türk Edebiyatı Antolojisi
ZİYA GÖKALP (1876-1924)
Türkçülük akımını sistemleştirmiştir ve Türk milliyetçiliği fikrini “Türkiyecilik”, “Oğuzculuk ve Türkmencilik”, “Turancılık” devrelerine ayırmıştır.
Emile Durkheim düşünce hayatının şekillenmesinde önemli yere sahiptir.
Türk sosyolojisinin kurucusudur.
İslamiyet öncesi Türk tarihiyle ilgili araştırmalar yapmıştır. Konuşma dilinin aynı zamanda yazı dili olmasını, heceyi kullanmak gerektiğini savunmuştur.
Türkçülük düşüncesini sistematik hale getiren kişidir.
Döneminin ve sonrasının düşünce hayatını etkilemiştir.
Aruz sizin olsun, hece bizimdir,
Halkın söylediği Türkçe bizimdir,
“Leyl” sizin, “şeb” sizin, “gece” bizimdir,
Değildir bir mana üç ad’a muhtaç.
Eserleri:
Dergi: Yeni Mecmua, Küçük Mecmua
Şiir: Kızıl Elma, Yeni Hayat, Altın Işık
Makale: Türkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmak
İnceleme: Türkçülüğün Esasları, Türk Medeniyet Tarihi
Mektup: Malta Mektupları
VATAN
Bir ülke ki camiinde Türkçe ezan okunur,
Köylü anlar mânasını namazdaki duanın…
Bir ülke ki mektebinde Türkçe Kuran okunur
Küçük büyük herkes bilir buyruğunu Huda’nın…
Ey Türkoğlu, işte senin orasıdır vatanın!
Bir ülke ki toprağında başka ilin gözü yok,
Her ferdinde mefkûre bir, lisan, adet, din birdir…
Mebusânı temiz, orda Boşo’ların sözü yok,
Hududunda evlâtları seve seve can verir,
Ey Türkoğlu, işte senin orasıdır vatanın!
Bir ülke ki çarşısında dönen bütün sermâye
Sanatında yol gösteren ilimle fen Türk’ündür
Hirfetleri birbirini dâim eder himâye
Tersâneler, fabrikalar, vapur, tren Türkündür
Ey Türkoğlu işte senin orasıdır vatanın!
Ziya GÖKALP
MEHMET EMİN YURDAKUL (1869-1944)
“Türk Şairi”, “Milli Şair” unvanları vardır.
Cenge Giderken şiiriyle sevilmiştir.
Sade bir dil ve hece ile yazmıştır.
Ben bir Türk’üm dinim, cinsim uludur
Sinem, özüm ateş ile doludur
İnsan olan vatanının kuludur
Türk evladı evde durmaz, giderim
Eserleri:
Şiir: Türkçe Şiirler, Türk Sazı, Ey Türk Uyan, Tan Sesleri, Ordunun Destanı, Aydın Kızları, Zafer Yolunda, Ankara, Turan’a Doğru, İsyan ve Dua…
MEHMET FUAT KÖPRÜLÜ (1890-1966)
Fecriati’den Mili Edebiyat’a katıldı
Türk edebiyat tarihi alanında dünyaca ünlü bir bilim adamıdır.
Ordinaryüs Profesör unvanını almıştır.
Hoca Ahmet Yesevi ve Yunus Emre’yi tanıtmıştır.
Eserleri:
Edebiyat Tarihi ve Makaleleri: Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Türk Edebiyat Tarihi, Türkiye Tarihi, Azeri Edebiyatına Ait İncelemeler, Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları, Türk Saz Şairleri, Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu…
HALİDE EDİP ADIVAR (1884-1964)
Roman, hikâye ve anı
Üsküdar Amerikan Kız Koleji
Salih Zeki Bey ilk eşi olduğundan ilk ismi Halide Salih’tir.
Adnan Adıvar ikinci eşidir ve aile doktorudur. Adıvar ismini ikinci eşinden almıştır.
Mandacılığa karşıdır. Sivas Kongresi’ne katılmıştır.
İzmir’in İşgali üzerine Sultanahmet Mitinginde konulma yapmıştır.
AA’nın kurucularındandır.
Kızılay’da hastabakıcılık yapmıştır.
Halide Onbaşı rütbesi Sakarya Savaşı’nda verilmiştir.
İstiklal Madalyası vardır.
14 yıl yurtdışı yaşamıştır.
Eserinin tekniği zayıf tasvir ve tahliller güçlüdür.
Süssüz, kısa cümleler ile yazmıştır.
Güçlü kadın kahramanlar çizmiştir.
Handan- Seviye Talip (kadın ve aşk konularında yazılmıştır.)
Ateşten Gömlek- Vurun Kahpeye (kurtuluş Savaşını anlattığı romanlardır.)
Sinekli Bakkal (sosyal çevre)
Realizmden etkilenmiştir.
Eserleri:
Roman: Seviye Talip, Handan, Son Eseri, Yeni Turan, Ateşten Gömlek, Kalp Ağrısı, Vurun Kahpeye, Sinekli Bakkal, Tatarcık, Yol Palas Cinayeti, Raik’in Annesi, Heyula, Mev’ud Hüküm, Zeyno’nun Oğlu, Sonsuz Panayır, Döner Ayna, Akile Hanım Sokağı, Kerim Usta’nın Oğlu, Sevda Sokağı Komedyası, Çaresiz, Hayat Parçaları
Hikâye: Dağa Çıkan Kurt, Harap Mabetler, İzmir’den Bursa’ya, Kubbede Kalan Hoş Seda
Anı:Türk’ün Ateşle İmtihanı, Mor Salkımlı Ev
Tiyatro: Kenan Çobanları, Maske ve Ruh
YAKUP KADRİ KARAOSMANOĞLU (1889-1974)
Eserlerinde Tanzimat’tan Cumhuriyet’e toplumun geçirmiş olduğu değişimleri anlatmıştır.
TDK’nin kurucularındandır.
Fecriati’den Milli Edebiyat’a geçmiştir.
I. Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı Yıllarını, Türk toplumunun yaşamını ve sorunlarını işlemiştir.
Toplum için sanat anlayışındadır.
Realizmden (milli edebiyatçılar realisttir ama toplum için sanat ilkesine bağlı kalmıştır.)
Kiralı Konak: Tanzimat’tan I. Dünya Savaşı’nın Sonu (nesiller arası ilişki)
Nur Baba: Tarikatlar-Yasak Aşk
Yaban: Ahmet Celal-Kurtuluş Savaşı-Anadolu- Aydın –Halk (1942) 2. olmuştur
Hüküm Gecesi: İttihat ve Terakki Cemiyeti- Muhalefet Çekişmeler
Sodom ve Gomore: İstanbul’un Mütareke Yılları
Panorama: Cumhuriyet’in İlk Yılları- Atatürk’ün Ölümünden Sonraki Yıllar
Bir Sürgün: Jön Türkler
Ankara: Yeni Kurulan Ankara
Eserleri:
Roman: Kiralı Konak,Nur Baba,Yaban,Hüküm Gecesi,Sodom ve Gomore, Panorama, Bir Sürgün, Ankara, Hep O şarkı
Hikaye: Bir Serencam, Milli Savaş Hikayeleri, Rahmet
Mensur Şiir: Erenlerin Bağından, Okun Ucundan
Anı: Zoraki Diplomat, Anamın Kitabı, Gençlik ve Edebiyat Hatıraları, Vatan Yolunda, Politikada 45 Yıl
Ulus gazetesinde Kurtuluş Savaşı’yla ilgili yazdığı makaleler: Ergenekon
Biyografi : Atatürk
REFİK HALİT KARAY (1888-1965)
Deneme, fıkra, mizah, hiciv, roman ve hikâye
Beyrut ve Halep’te 15 yıl sürgün hayatı
Zengin, sanatlı bir anlatımı vardır.
Memleket Hikâyeleri ile tanındı.
Memleket edebiyatının asıl temsilcisidir.
Aydede isimli mizah dergisini çıkarmıştır.
“Kirpi” takma adıyla mizahi hicivler yazmıştır.
Realizmden etkilenmiştir.
Eserleri:
Roman: Yezidin Kızı, Sürgün, Bugünün Saraylısı, Kadınlar Tekkesi, Yeraltında Dünya Var, İstanbul’un İçyüzü, Çete, Nilgün
Hikâye: Memleket Hikâyeleri, Gurbet Hikâyeleri
Mizah: Kirpinin Dedikleri
Tiyatro:Deli
REŞAT NURİ GÜNTEKİN (1889-1956)
Roman, öykü, gezi, eleştiri ve tiyatro
Sade bir dil
İstanbullu idealist bir genç kızın, Feride’nin, öğretmen olarak gittiği Anadolu’da yaşadıklarını anlattığı Çalıkuşu’yla sevilmiştir. Çalıkuşu köyü ve taşra insanının yaşayışını anlatan ilk başarılı eserlerdendir.
Yaprak Dökümü’nde Batılılaşmanın Türk aile yapısı üzerindeki olumsuz etkisini,
Yeşil Gece’de Kurtuluş Savaşı yılları ve sonrasında dini istismar eden kişilerin eleştirisini romanlaştırmıştır.
Öğretmendir- Anadolu’yu gözlemci yönüyle yansıtmıştır.
Romantizm ve realizmden etkilenmiştir.
Anadolu Notları
Eserleri:
Roman: Çalıkuşu, Gizli El, Acımak, Damga, Kan Davası, Dudaktan Kalbe, Akşam Güneşi, Bir Kadın Düşmanı, Yeşil Gece, Miskinler Tekkesi, Yaprak Dökümü, Kızılcık Dalları, Eski Hastalık, Değirmen, Harabelerin Çiçeği, Kavak Yelleri, Son Sığınak
Hikâye: Olağan İşler, Leyla ile Mecnun, Sönmüş Yıldızlar, Tanrı Misafiri,
Gezi Kitabı: Anadolu Notları
Tiyatro: Hançer, Balıkesir Muhasebecisi, Tanrıdağı Ziyafeti, Hülleci, Ümidin Güneşi, “Yaprak Dökümü”nü tiyatroya uyarlamıştır.
FALİH RIFKI ATAY (1884-1971)
Gazeteci-yazar-milletvekili
Fıkra, anı, makale ve gezi yazısı
Kurtuluş Savaşı yıllarını, Batılılaşmayı, cumhuriyeti
Atatürk’le ilgili anı-gezi
Eserleri:
Anı: Ateş ve Güneş, Zeytin Dağı, Çankaya, Atatürk’ün Hatıraları, Babanız Atatürk, Atatürk Ne İdi, Atatürk’ün Bana Anlattıkları, Mustafa Kemal’in Mütareke Defteri, Batış Yılları
Gezi Yazısı: Deniz Aşırı, Taymis Kıyıları, Tuna Kıyıları, Hind, Bizim Akdeniz, Yolcu Defteri, Yeni Rusya, Gezerek Gördüklerim, Faşist Roma, Kemalist Tiran ve Kaybolmuş Makedonya, Moskova-Roma
HAMDULLAH SUPHİ TANRIÖVER (1885-1966)
Fecriati- Milli Edebiyat
Türkçülük-Türk Ocakları
Milli Hatip ve Cumhuriyet Hatibi milletvekili-büyükelçi
“Hitabet” ve “Nutuk”
İstiklal Marşı
Eserleri:
Hitabet: Dağ Yolu
Makale: Günebakan
YUSUF AKÇURA (1876-1935)
Türk Tarih Kurumu başkanlığını yapmıştır. TTK
ESERİ: Üç Tarz-ı Siyaset (Osmanlıcılık- Panİslamizm- Türkçülük)