SERBEST NAZIM VE TOPLUMCU ŞİİRİN ÖZELLİKLERİ
(1920-1960)
Serbest Nazım: Ölçü ve kafiye yok
“Toplumcu şiir” anlayışında olan şairler halk ve halkın sorunlarını işlemişlerdir.
Şiirlerde kavga ve mücadele vardır.
İşçi-patron, ağa-köylü, köylü-şehirli, ordu-halk, polis-vatandaş çatışması işlenmiştir.
Kitleleri harekete geçirmek istemişlerdir.
Toplumsal konular ele alınmıştır.
Günlük dil kullanılmıştır.
İdeolojik şiirler yazılmıştır.
Söylev üslubu vardır.
Çirkin kelimeler şiirlerde karşımıza çıkar.
Geleneksel bağlara, törelere ve dini inançlara mesafeli durulmuştur.
Toplum için sanat anlayışındadırlar.
Materyalist dünya görüşü içindedirler.
Marksist ideoloji şiirlerde kendini hissettirir.
Pragmatik bir edebiyat özelliği vardır.
Şiirlerde bir tez savunulur.
Dize kırılmalarına, paralel ve simetrik akışa yer verilir
Biçimsel ögelere önem verilmez.
Şiirlerde sosyal fayda amacı güdülmüştür.
NAZIM HİKMET (1902-1963)
Toplumcu gerçekçi edebiyatın öncüsüdür.
İlk şiirlerini hece ölçüsüyle yazmış sonradan serbest ölçüye yönelmiştir.
Siyasi bir ideolojinin, bir kavganın şairi olarak bilinir.
Şiirlerinin çoğunda sosyalist bakış açısıyla ezilen, aç, yoksul insanların sıkıntılarını anlatmıştır.
Fütürist şair Mayakovski’den etkilenmiştir.
SSCB’den döndükten sonra toplumcu şiirin ilk örneklerini vermiştir.
Hapishaneden çıkınca SSCB’ye gitmiştir.
“Putları Yıkıyoruz” kampanyasıyla önce Abdülhak Hamit’i sonra Mehmet Emin Yurdakul’u eleştirmiştir.
“Memleketimden İnsan Manzaraları”
“Kuvayı Milliye Destanı”
“Resimli Ay” dergisi
Lakabı “Mavi Gözlü Dev”dir, “Güzel Yüzlü Şair” olarak da bilinir.
Mezarı Moskova’dadır.
2002 yılı UNESCO tarafından “Nazım Hikmet Yılı” ilan edilmiştir.
Bakanlar kurulunca 2009’da tekrar Türk vatandaşlığına alınmıştır.
Fütürizm: (gelecekçilik)
Sanayi çağının dinamizmini, hızı ve değişimini sanata taşıyarak sanat ile hayat arasındaki kopukluğu ortadan kaldırmak isteyen ve şiirde duygunun yerine makine, çark ve fabrika gürültülerini koyan bir sanat ve edebiyat akımıdır.
İlk temsilcisi İtalyan şair ve tiyatro yazarı: Filippo Tommaso Marinetti
Eserleri:
Oyun: Kafatası, Bir Ölü Evi, Unutulan Adam, Yusuf İle Monefis
Roman: Kan Konuşmaz, Yeşil Elmalar, Yaşamak Güzel Şey Be Kardeşim
Masal: Sevdalı Bulut
Şiir: Sesini Kaybeden Şehir, Gece Gelen Telgraf, Benerci Kendini Niçin Öldürdü, Portreler, 1+1=1, Jokont ile Sİ-YA-U, Taranta Babu’ya Mektuplar, 835 Satır, Varan 3, Şeyh Bedrettin Destanı,Memleketimden İnsan Manzaraları, Güneşi İçenlerin Türküsü, Saat 21-22 Şiirleri, Rubailer, Kuvayı Milliye Destanı, Kurtuluş Savaşı Destanı
La Fontaine’den Masallar (İlk Şiirler, Nâzım Hikmet’in çocukluk şiirleriyle hece şiirlerini içeriyor.)
Mektup: Kemal Tahir’e Mahpushaneden Mektuplar, Nazım ile Piraye
835 Satır: Gelecekçilik akımının etkisiyle serbest nazımla yazdığı ilk şiirlerdir.
Taranta Babu’ya Mektuplar: İtalya’ya resim öğrenmek amacıyla giden ancak faşist olduğu için tutuklanan birinin karısına yazdığı mektuplardan oluşur.
Memleketimden İnsan Manzaraları: Anadolu’daki sıradan insanların öykülerini anlatır.
Piraye’ye Mektuplar: Eşi Piraye için yazdığı mektuplardan oluşur.
Şeyh Bedreddin Destanı: Şiirinde şairin şiiri tam anlamıyla ulusal bir çizgiye ulaşmıştır.
Makinalaşmak istiyorum / Nazım Hikmet- 1923
trrrrum,
trrrrum,
trrrrum!
trak tiki tak!
makinalaşmak istiyorum!
beynimden, etimden, iskeletimden geliyor bu!
her dinamoyu
altıma almak için çıldırıyorum!
tükrüklü dilim bakır telleri yalıyor,
damarlarımda kovalıyor
oto-direzinler lokomotifleri!
trrrrum,
trrrrum,
trak tiki tak
makinalaşmak istiyorum!
mutlak buna bir çare bulacağım
ve ben ancak bahtiyar olacağım
karnıma bir türbin oturtup
kuyruğuma çift uskuru taktığım gün!
trrrrum
trrrrum
trak tiki tak!
makinalaşmak istiyorum!
RIFAT ILGAZ (1911-1993)
“Markopaşa” dergisinde mizahi yazılar
Hababam Sınıfı, başlangıçta tiyatro olarak yayımlanmıştır.
“Alişim” şiiri ünlüdür.
“Sınıf” adlı şiir kitabı toplatılmıştır.
“Her şey açık açık söylenmelidir.” anlayışında şiirler yazmıştır.
Eserleri:
Şiir: Sınıf, Yaşadıkça, Devam, Bütün Şiirleri
Roman: Karartma Geceleri, Sarı Yazma Hababam Sınıfı, Pijamalılar
Mizahi Hikâyeler: Don Kişot İstanbul’da, Radarın Anahtarı
ALİŞİM
Kasnağından fırlayan kayışa
kaptırdın mı kolunu Alişim!
Daha dün öğle paydosundan önce
Zileli’nin gitti ayakları.
Yazıldı onun da raporu:
“İhmalden! ”
Gidenler gitti Alişim,
boş kaldı ceketin sağ kolu…
Hadi köyüne döndün diyelim,
tek elle sabanı kavrasan bile
sarı öküz gün görmüştür,
anlar işin içyüzünü!
Üzülme Alişim, sabana geçmezse hükmün
Ağanın davarlarına geçer…
Kim görecek kepenek altında eksiğini
kapılanırsın boğazı tokluğuna.
Varsın duvarda asılı kalsın bağlaman
beklesin mızrabını.
Sağ yanın yastık ister Alişim,
sol yanın sevdiğini.
Ama kızlar da, emektar sazın gibi,
çifte kol ister saracak!
CEYHUN ATUF KANSU (1919-1978)
Önceleri halk şiirinden etkilenmiş, 1940’lı yıllarda toplumcu gerçekçi şiire geçmiştir.
“Dünyanın Bütün Çiçekleri”, Bağımlık Gülü, Kızamuk Ağıdı” adlı şiirleriyle sevilmiştir.
Eserleri:
Şiir: Sakarya Meydan Savaşı, Yanık Hava, Bağımsızlık Gülü, Bağbozumu Sofrası, Bir Çocuk Bahçesinde, Buğday Kadın Gül ve Gökyüzü…
Dünyanın Bütün Çiçekleri
Dünyanın bütün çiçeklerini diyorum
Bütün çiçeklerini getirin buraya,
Öğrencilerimi getirin, getirin buraya,
Kaya diplerinde açmış çiğdemlere benzer
Bütün köy çocuklarını getirin buraya,
Son bir ders vereceğim onlara,
Son şarkımı söyleyeceğim,
Getirin, getirin…ve sonra öleceğim.
ERCÜMENT BEHZAT LAV (1903-1984)
Edebi Kişiliği
Serbest nazım ve toplumcu gerçekçi anlayışla eserler kaleme aldı.
Toplumcu gerçekçi şiirin öncülerindendir.
Toplumsal hadiseler ve ülke meselelerini irdeleyen şiirler yazdı.
Şiirlerinde genellikle hümanist anlayışı esas alır.
Ölçü ve uyağa karşı olan Ercüment Behzat Lav, aynı zamanda Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı’nda serbest ölçüyü eserlerine uygulayan ilk kişilerden olur.
Şiirlerinde dadaizm, fütürizm, kübizm ve sürrealizmin etkileri görülür.
Son dönem şiirlerinde hümanizmin etkisinde kalarak şiirlerini oluşturur.
Eserleri:
Şiir
Kaos
S.O.S.
Mau Mau
Üç Anadolu
Açıl Kilidim Açıl
HASAN İZETTİN DİNAMO (1909-1989)
Edebi Kişiliği
Serbest nazım ve toplumcu gerçekçi şiir anlayışıyla eser veren sanatçılardandır.
İlk gençlik yıllarında bireysel temalı şiirler kaleme alır. Nazım Hikmet ile tanışması onu toplumcu bir çizgiye kaydırır.
Şiirlerinde zengin bir çağrışım düzeniyle birlikte doğayı ve yaşamın çeşitli kesitlerini vermeyi amaçladı. Hapishane yıllarında yaşam zorluğunun oluşturduğu doğa, renk, çiçek ve ağaç özlemi karşımıza bir Dinamo şiiri çıkardı.
Bazı şiirlerinde toplumsal gerçeği kavratmayı esas aldı. Açlık, yoksulluk, savaş ve faşizme direnmeye çalıştı. Demokrasiyi savundu.
Acıların ve direncin şairi olarak tanındı. Acılara rağmen iyimserliğini hiç yitirmedi.
İlk başta hece ölçüsüyle şiirler yazdı. Aruza geçiş yapıp tekrar hece ölçüsüne döndü sonra da serbest ölçüye yöneldi.
İlk yazdığı şiirlerinde Faruk Nafiz Çamlıbel, Rıza Tevfik Bölükbaşı, Rıfat Ilgaz’ın sonraki şiirlerinde Nazım Hikmet’in etkisi görülür.
Romanlarında genellikle savaş yıllarını işler.
“Özgürlük Türküsü”nde kırgın ama gelecekten umudu kesmemiş insanın hayatın zorlukları karşısında doğayla bütünleştikçe kazandığı güven duygusunu işler. Savaş yılları, yaşayan insanın duyarlılıkları burada ağır basar. Savaştan tiksintisini ve barışa özlemini yansıtan şiirler yazdı.
Yedi ciltlik “Kutsal İsyan ve Kutsal Barış” gibi Kurtuluş Savaşı’nı ele alan önemli tarihi romanlara imza atar. “Savaş ve Açlar, Ateş Yılları” diğer iki romanıdır.
“Kutsal İsyan” ve “Kutsal Barış” romanlarıyla Kurtuluş Savaşı ve sonrasını belgeler.
“Kutsal Barış” romanı ile 1977’de Orhan Kemal Roman Armağanı’nı kazanır.
Eserleri
Şiir
Karacaahmet Senfonosi
Deniz Feneri
Sürgün Şiirleri
Gecekondumdan Şiirler
Özgürlük Türküsü
Roman
Kutsal İsyan
Ateş Yılları
Savaş ve Açlar
Koyun Baba
Kutsal Barış
ÖMER FARUK TOPRAK:
İlk şiir kitabı Servetifünun-Uyanış dergilerinde çıkmıştır.
Sosyal gerçekçiliğe bağlı şairlerdendir.
“Yürüyüş” dergisini çıkarmıştır.
ŞİİR:
İnsanlar (1943)
Hürriyet (1945, Suat Taşer ile birlikte)
Dağda Ateş Yakanlar (1955)
Susan Anadolu (1966)
Ay Işığı (1973)
Tüm Şiirleri (1983, toplu şiirler)
ROMAN:
Tuz ve Ekmek (1973)
Karşı Pencere (1975)
ÖYKÜ:
Gönen Öyküleri (1979)
ANI:
Duman ve Alev (1968)
Bekir Sıtkı Erdoğan: Binbir Gece
Cahit Irgat: Irgatın Türküsü
Enver Gökçe: Köylülerime
Suat Taşer: Merhaba
Abdulkadir Meriçboylu: Beşiktaş Tramvayı