İSİM TAMLAMALARI
En az iki adın ya da zamirin aitlik ilgisiyle bir araya gelip oluşturduğu kelime gruplarıdır.
Masanın ayağı
Benim kızım
Öğrencilerden üçü
İlgi (Tamlayan) Ekleri: -ın, -in, -un, -ün, -im, -nın, -nin, -nun, -nün
İyelik (Aitlik, Tamlanan) Ekleri: -ım, -ın, -(s)ı, -miz, -niz, -leri
TAMLAMA TÜRLERİ
İSİM TAMLAMASINDA “NE – NEYİN – KİMİN” SORULARI TAMLANANA SORULUR
SIFAT TAMLAMASINDA “HANGİ – NASIL” SORULARI TAMLANANA SORULUR
1-BELİRTİLİ İSİM TAMLAMASI: Tamlayan da tamlanan da tamlama eklerini alır.
Apartmanın bahçesi dün temizlendi.
Şairin sözleri çok güzeldi.
2-BELİRTİSİZ İSİM TAMLAMASI: Tamlayan durumundaki sözcük ek almaz.
Eve kömür sobası almıştık.
Trafik polisi sürücüyü durdurdu.
3-ZİNCİRLEME İSİM TAMLAMASI: En az üç adın oluşturduğu tamlamalardır.
Okul müdürünün arabası X Y’nin Z’si
Okulun bahçe duvarı X’in Y Z’si
Kapının kolunun rengi X’in Y’sinin Z’si
Önder’in kızının diploma notu X’in Y’sinin Z Q’su
KARMA TAMLAMALAR: İsim tamlamalarında tamlayan, tamlanan ya da her ikisi sıfatla nitelenebilir.
Küçük kızın oyuncakları küçük, burada sıfat
Annemin eski komşusu eski, burada sıfat
İthal makyaj malzemesi ithal, burada sıfat
TAMLAMALARIN ÖZELLİKLERİ
***Belirtili isim tamlamalarında “-in/-i” ekleri dışında tamlayan ya da tamlanan ekleri de örneklenebilir.
Bizim sözümüzü dinlemezsen olacağı buydu işte!
İşçilerden ikisi iskelede çalışıyor.
***Belirtili isim tamlamalarında tamlayan ile tamlanan yer değiştirebilir.
Sana çirkin dediler düşmanı oldum güzelin. (güzelin düşmanı)
Sırtına Sakarya’nın, Türk tarihi vurulur. (Sakarya’nın sırtı)
***Belirtili isim tamlamalarında tamlayanla tamlanan arasına sözcükler girebilir.
Ahmet’in bu hafta sınavı var okulda.
Yolun kör noktasında bu çukur vardı.
***Belirtili isim tamlamalarında tamlayan düşebilir.
Ellerimi dolasalar saçlarına, adımı kalbine kazısalar…
Benim ellerimi senin saçlarına benim adımı senin kalbine
İstanbul’u dinliyorum gözlerim kapalı. (Benim gözlerim)
***Belirtili isim tamlamalarında tamlanan düşebilir.
Masadaki eşyalar kimin? (eşyaları)
Sanırım annemin. (eşyaları)
Bu araba Ali’nin değil mi? (Ali’nin arabası)
***Belirtili ve belirtisiz isim tamlamaların tamlanan eki düşebilir.
Bizim evde kararları birlikte alıyoruz. (bizim evin)
Kuzu pirzola ile adana kebap yemek için buradayız. (Kuzu pirzolası)
***Belirtili ve belirtisiz isim tamlamalarında tamlayan ve tamlanan yapım ve çekim ekleri alabilir.
Sende seyrediyorum denizlerin en mavisini.
Deneme sınavına girdiğimiz sınıfta karşılaştık onunla.
***Zamirler isim tamlamalarında görev alabilir.
Senin yanında kendimi iyi hissediyorum.
Arkadaşlarımın çoğu
Aşağıdakilerden hangisi
Bunlardan biri
***Belirtili isim tamlamalarında tamlanan ortaklığı olabilir.
Öğretmenlerin, öğrencilerin ve velilerin fikirlerini aldık.
Odanın ve salonun rengini değiştirme vakti geldi.
***Belirtili isim tamlamalarında tamlayan ortak olabilir.
Aynur’un annesi ve babası köyde kalıyor.
Sınavın sonuçları ve soruları gazetede yayımlandı.
***Belirtili isim tamlamalarında sıfat kullanılabilir.
Yaşlı kadının yüzü (yaşlı sıfat)
Kadının yorgun yüzü (yorgun sıfat)
Yaşlı kadının yorgun yüzü (yaşlı ve yorgun sıfat)
***İsim tamlamalarında tamlayan ve tamlanan arsında farklı anlam ilişkileri kurulabilir.
Tür bildirir: Pazardan bir kilo çalı fasulyesi aldık.
İşlev bildirir: Dayım çay bardağıyla içmek istedi.
Bir şeyin sebebini bildirir:
Deprem felaketi herkesi üzdü.
Diş ağrısı yüzünden sabaha kadar uyuyamamış.
Yer, kurum, kuruluş adı yapar:
Ankara Kalesi yeniden restore edilecekmiş.
Konya Ovası ülkemizin tahıl ambarıdır.
Bir şeyin nerede üretildiğini, nereden çıktığını bildirir:
Pazardan Amasya elması aldık.
Zonguldak kömürü kalori yönünden çok zengindir.
Araç bildirir: Fayton gezisini çok beğendik.
3-TAKISIZ İSİM TAMLAMASI: Tamlama eklerinin kullanılmadığı eklerdir. Takısız isim tamlamaları son dönemde sıfat tamlaması olarak kabul edilmektedir. Ancak soruda şıklar arasında varsa takısız isim tamlaması olarak değerlendirilir.
Bu tamlamalarda tamlayan, tamlananın neyden, hangi maddeden yapıldığını gösterir. Kimi zaman bu iki ad, benzerlik ilgisiyle de kullanılır.
Tahta kaşık kepçe kulak
Altın saat kalem kaşlar
Sıfat Tamlaması: Tamlayan ve tamlanan ek almadan oluşur. Sıfat, ardından gelen ismi niteler ya da belirtir.
Büyük kaşık
Pahalı saat
Ağaçlık bölge