İKİNCİ YENİ SONRASI TOPLUMCU ŞİİR

İKİNCİ YENİ SONRASI TOPLUMCU ŞİİR (1960-1980)

• Toplumcu gerçekçi şairler, Marksist felsefeyi benimsemişler; halkın sorunlarını, acıları, sıkıntıları anlatan; karamsarlık yerine halka umudu, yaşama direncini aşılayan şiirler yazmışlardır.

• “Yeni Gerçek”, “And”, “Halkın Dostları”, “Militan” gibi dergiler etrafında toplanan şairler şiir anlayışlarını ve ideolojilerini bu dergilerde açıklamaya çalıştılar. Başlangıçta kendileri de etkilenmekle birlikte, kapalı, soyut, imgeli İkinci Yeni şiirini eleştirmişlerdir.

• Marksist felsefeyi benimseyen, toplumcu gerçekçi (sosyalist gerçekçi) bir bakış açısıyla şiirler yazan şairlerden Ataol Behramoğlu, İsmet Özel, Süreyya Berfe ve Özkan Mert, 1969’da Ant dergisinde “Toplumcu Genç Şairler Savaş Açıyor” başlıklı söyleşiyle İkinci Yeni Şiirine karşı çıkmış ve toplumcu bir şiir anlayışını savunmuşlardır.

• Umut ve yarına inanç, direnme ve isyan” konuları şiire hâkimdir.

•  Açık anlatım tercih edilmiştir.

• Şiirde şekil unsurlarından çok içeriği, anlamı önemsemişlerdir.

• Sosyal temaları daha etkileyici hale getirmek için “slogan” üslubundan yararlanılmıştır.

• Şiir, toplum bilincini uyaran ve toplumu dönüştüren bireysel bilincin sesidir.

• Şiir, sosyal ve politik sorunlar karşısında bireyin eleştirel duruşunu ve özgürlük arayışını yansıtmalıdır.

İSMET ÖZEL (1944)

Edebi Kişiliği

• İkinci Yeni sonrası toplumcu şiirin öncü kişilerindendir.

• İlk dönem şiirlerinde “Marksist” düşünceden beslenir. Devrimci duygularla emekçi sınıfın mücadelesini, haksızlıkları, halkın sorunlarını ve haksızlıkları işler. “Evet İsyan”, “Geceleyin Bir Koşu”, “Cinayetler Kitabı” isimli eserleri bu dönemin ürünleridir. Bu eserler, toplumcu şiir çizgisinde yazılmış şiirlerinin toplandığı kitaplardır.

• İkinci dönem sanat anlayışında (1970’den sonra) toplumcu çizgiden ayrılıp mistisizm ve dini duyarlılığa yönelir. İnsanın varoluş sorunlarını irdeler. “Erbain” ve “Celladıma Gülümserken” bu dönemin eserleri olarak ön plana çıkar.

• Gizemli, özgün, imgeli, güçlü şiirler yazmaya çalışır. Mısralarını özenle seçer.

• Sanatının her iki döneminde de isyan, öfke ve başkaldırı görülür. Şiirlerindeki bazı dizeleri slogan şeklinde kaleme alır.

• İsmet Özel, T.S. Eliot, Ezra Pound gibi Batılı şairleri okuyarak kendisini geliştirir.

• İmgede radikalleşen İsmet Özel, sözcük seçimi ve kullanımında da son derece titiz davranır. Şiirleri yoğun bir şiir işçiliği gerektiren zekâ ve kurguya dayanır.

• Kafiye, redif gibi şiirin ahenk unsurlarından yararlanan İsmet Özel, şiirlerinde kelime oyunlarına başvurur.

• Türkçeye hâkimiyetiyle de ön plana çıkar.

• Fikir yazıları kaleme alan İsmet Özel, yazın hayatında 22 deneme, mektup, söyleşi, 9 şiir ve 5 çeviri kitabına imza atar.

Eserleri

Şiir

Erbain

Bir Yusuf Masalı

Cinayetler Kitabı

Evet İsyan

Geceleyin Bir Koşu

Celladıma Gülümserken

Deneme

Şiir Okuma Kılavuzu

Taşları Yemek Yasak

Zor Zamanda Konuşmak

Bakanlar ve Görenler

Şairin Devriye Nöbeti

Tavşanın Randevusu

Surat Asmak Hakkımız

 ATAOL BEHRAMOĞLU (1942)

Edebi Kişiliği

• 1960 Sonrası toplumcu şiirin önde gelen şairlerindendir.

• Rusçayı mükemmel derecede bilir. Rus dili ve edebiyatı alanında profesör unvanına sahiptir.

• İlk dönem yani gençlik döneminde yazdığı şiirlerinde Garipçiler, İkinci Yeni akımı ve Atilla İlhan’ın etkisinde kalır. Sonraları toplumcu şiir anlayışını benimser. İşçi sınıfı, siyasi mücadele veren insanların duygu dünyaları, sosyal sorunları anlatır.

• Şiirlerinde günlük konuşma dilini kullanır ve yalın anlatımı esas alır.

• Hayattan soyutlanmış pasif sanat anlayışının karşısında pozisyon alır.

• 1965-1971 yılları arasındaki şiirlerinde toplumcu, etkin bir edebiyat anlayışının örnekleri yer alır.

• Şair kimliğinin yanı sıra çevirmen kimliğiyle de öne çıkar. Puşkin, Gorki, Çehov gibi ünlü kişilerin eserlerini Türkçeye çevirir.

• “Yaşadıklarımdan Öğrendiğim Bir Şey Var” şiiriyle geniş topluluklarca sevilir.

• Kardeşi Nihat Behram ile “Militan” dergisini, İsmet Özel ile de “Halkın Dostları” dergisini çıkarır.

• Şiirleri, İngilizce, Yunanca, Sırpça, Macarca, Bulgarca gibi birçok dilde yayımlanır.

• Ataol Behramoğlu, ayrıca Asya-Afrika Yazarlar Birliği’nin Uluslararası Lotus Edebiyat Büyük Ödülü’nün de sahibidir.

Eserleri

Şiir

Bir Ermeni General

Bir Gün Mutlaka

Yolculuk Özlem ve Kavga Şiirleri

Ne Yağmur Ne Şiirler

Eski Nisan

Kuşatmada

Bebeklerin Ulusu Yok

Yaşadıklarımdan Öğrendiğim Bir Şey Var 

Gezi

Başka Gökler Altında

Yurdu Teninde Duymak

Deneme

Yaşayan Bir Şiir

Mekanik Gözyaşları

Kardeş Türküleri

REFİK DURBAŞ (1944)

Edebi Kişiliği

• 1960 Sonrası toplumcu şairlerindendir.

• Şiir yaşamına İkinci Yeni çizgisinde başlar. Sonraki zamanlarda toplumcu şiire yönelir.

• Anlama da biçime de önem veren Refik Durbaş, kendine has bir dille eserlerini oluşturur. Benzetmeleriyle de dikkat çeker.

• Eserlerin başından itibaren tavrını ortaya koyar.

• İşçi kızların, çarşıların, pazar yerlerinin, memleketinden ayrılıp gurbette ekmek kavgası veren kişilerle çay evlerinin yaşam serüvenini şiire yansıtan kişi olarak bilinir.

• Şiirlerinde günlük konuşma dilinin içine ustaca yerleştirilen eski sözcükler kullanır.

• Çocuk şiirleri yazar.

• “Çırak Aranıyor” şiiriyle 1979 Yeditepe Şiir Armağanı’nı, “Nereye Uçar Gökyüzü” ile 1983 Behçet Necatigil Şiir Ödülü’nü, “Menzil” şiiriyle de 1993 Halil Kocagöz Şiir Ödülü’nü alır.

Eserleri

Şiir

Kuş Tufanı

Çaylar Şirketten

Hücremde Ayışığı

Denizler Sincabı

Kırmızı Kanatlı Kartal

Nereye Uçar Gökyüzü

Geçti mi Geçen Günler

Menzil

Tilki Tilki Saat Kaç

İki Sevda Arasında Kara Sevda

Düşler Şairi

İstanbul Hatırası
Adresi Uçurum

NİHAT BEHRAM (1946)

Edebi Kişiliği

• İkinci Yeni sonrası toplumcu gerçekçi şairlerden olan Nihat Behram, toplumcu şiirin ustaları arasında yer alır.

• Şiirlerinde toplumcu içerikle kavgacı üslup ön plandadır.

• Siyasi içerikli yazılarıyla bilinir.

• Toplum ve doğayı şiirlerinde bolca işler.

• Sözcük dağarcığının genişliğiyle dikkat çeker.

• Ağabeyi Ataol Behramoğlu ile “Militan” dergisini çıkarır.

• “Özlemin Kadar” şiiri ile büyük ses getirir.

• Günümüze kadar 12 şiir yayımlanmış olan Nihat Behram’ın 12 Mart’ı yansıtan şiirleri de dikkat çekicidir.

Eserleri

Şiir

Hayatımızı Üstüne Şiirler

Fırtınayla Borayla Denenmiş Arkadaşlıklar

Hayatı Tutuşturan Acılar

Dövüşü Dövüşe Yürünecek

Savrulmuş Bir Ömrün Günlerinden

Kundak

Yalın Yürek

Roman

Gurbet

Kız Ali

Anı

Darağacında Üç Fidan
Ses Verip Sır Vermeyen Bir Yiğit

SÜREYYA BERFE (1943)

Edebi Kişiliği

• İkinci Yeni hareketi sonrası toplumcu gerçekçi şairlerdendir.

• Edebiyat dünyasına İkinci Yeni akımına yakın şiirlerle adım atıp sonraları sosyal içerikli, duygulu ve buram buram Anadolu kokan şiirler yazar.

• İlk şiirlerinde İkinci Yeni hareketinin etkisinde kalarak soyutlamalara başvurur.

• 1965’ten sonra toplumcu ve halkçı şiirler yazar. Bu devirde düzyazıya yönelen şiirler kaleme alır. Bu şiirlerinde insanlarla dertleşmeyi amaçlar.

• İlk şiir kitabı olan “Gün Ola”, Anadolu’ya yönelişin ürünü olup eserde köy ve kasabalardaki halkın türkü ve deyişleri önemli oranda yer alır.

• Halk şiirinin olanaklarından faydalanarak gerçekçi temaları samimi ve sıcak bir ortam içinde vermeyi başarır.

• Şiirlerinde nükteli söyleyiş ve kısa cümleler dikkat çeker.

• Çocuk kitapları da kaleme almış olan Süreyya Berfe metin yazarlığı da yapar.

• “Gün Ola” şiirinde Anadolu’nun bir köyündeki durum ve koşulları anlatır. Eserde Nazım Hikmet’in de etkisi görülür.

• “Hepsi O Kadar” şiiri Ece Ülker tarafından bestelenir.

• Süreyya Berfe,  1966’da TMTF Kültür Yarışması Şiir Dalı Birincilik Ödülü’nü; 1991’de  Cemal Süreya Şiir Ödülü’nü; 2002’de Behçet Necatigil Şiir Ödülü ile Orhan Murat Arıburnu Şiir Ödülü’nü 2011 yılında da Melih Cevdet Anday Şiir Ödülü’nü kazandı.

Eserleri

Şiir

Gün Ola

Nabiga

Hayat ile Şiir

Savrulan

Ufkun Dışında

Şiir Çalışmaları

Foklar Söyledi Ben Yazdım

Seni Seviyorum

Çıkrık

HASAN HÜSEYİN KORKMAZGİL (1927-1984)

Edebi Kişiliği

• Toplumcu gerçekçi şiir anlayışının önde gelen temsilcilerindendir.

• Kırsal kesimde yaşayan kişilerin sorunlarıyla işçilerin sorunlarını eserlerinde işler. Bunları dile getirirken halk edebiyatı öğelerinden yararlanır.

• “Kavel, Kızılırmak, Temmuz Bildirisi” adlı şiir kitaplarıyla toplumcu şiire yeni örnekler vermiştir.

• Kendine özgü şiir anlayışıyla çağdaş bir Pir Sultan Abdal olmayı arzulamış, halk şiirinin yergi ve mizah ögelerini başarıyla kullanmıştır.

• Çocuklar için eserler oluşturur.

• Hikâyeleri mizahi özellikler taşır. Mizah dergilerinde yayımlanmış mizah hikâyelerinden bazıları Hüseyin Korkmazgil ismiyle bazılarını yalnızca Korkmazgil soyadını kullanarak üç kitapta topladı.

• “Kavel” adlı kitabıyla 1964 Yeditepe Şiir Armağanı’nı; “Kızılkuğu” eseriyle TRT’nin 1970 Sanat Başarı Ödülü’nü; “Filizkıran Fırtınası” eseriyle Ömer Faruk Toprak Şiir Ödülü’nü ve Nevzat Üstün Şiir Ödülü’nü kazandı.

Eserleri

Şiir

Temmuz Bildirisi

Kavel

Kızılırmak

Acıyı Bal Eyledik

Haziranda Ölmek Zor

Acılara Tutunmak

Filizkıran Fırtınası

Işıklarla Oynamayan

Tohumlar Tuz İçinde

Mizahi Hikâye

Made in Türkey

Bıyıklar Konuşuyor

Öhhöö!

Gezi
Bağdat Basra Yollarında

AHMET ARİF (1927-1991)

Edebi Kişiliği

• Nazım Hikmet çizgisinde toplumcu gerçekçi şiirler yazar.

• Şiirlerinde hep ezilen insanı ve ezilenlerin kardeşliğine vurgu yapar.

• Türkçeyi en iyi kullanan şairlerin başında gelir.

• Şiirlerinin birçoğunu türkülere dayandırır.

• “İmge Ustası” olarak tanınır. Bu konuda genç şairlere örnek olur.

• Özgün, ezgili, çağdaş şiirler kaleme alır.

• Doğu Anadolu Bölgesi’nde yaşayan insanları duygusal ve acıklı bir şekilde anlatır.

• Lirik, epik ve koçaklama tarzını kusursuz bir kurguyla kullanarak özgün, tutkulu ve bir o kadar da ezgili şiirler yazar.

• En çok hapishane atmosferi, özgürlük, dayanışma, özlem, umut, korkusuzluk, çaresizlik, halkın çilesi, baskılar, yiğitlik, sevda, özgürlük, başkaldırı gibi konuları işlemiştir.

• Toplumcu şiirlerden oluşan “Hasretinden Prangalar Eskittim” tek kitabı olarak bilinir.

• Günümüz şiiri üzerinde büyük etki oluşturur.

• Şiirlerinin çoğu bestelenir.

Eserleri

Şiir

Hasretinden Prangalar Eskittim

Yurdum Benim Şahdamarım: Daha önceki eserinde yer almayan şiirleri 2003’te yayımlanmıştır.