ในปัจจุบันพระพุทธเจ้าทรงมีฐานะเป็นบุคคลสำคัญของโลก 2 ประการ คือ ทรงเป็นบุคคลสำคัญทางประวัติศาสตร์ของโลกและทรงเป็นศาสดาเอกของโลก ซึ่งได้ผ่านการฝึกฝนพัฒนาตนเองอย่างสูงสุดมาแล้ว ซึ่งมนุษย์ทั่วไปควรถือเป็นแบบอย่างในการพัฒนาตนเองดังกล่าว โดยอาศัยความเพียรและสติปัญญาของตนเป็นที่ตั้ง ไม่รอคอยการดลบันดาลจากสิ่งศักดิ์สิทธิใด ๆ สรุปได้
ดังนี้
1. การบำเพ็ญบารมีเมื่อครั้งเสวยชาติเป็นพระโพธิสัตว์ ก่อนตรัสรู้เป็นพระพุทธเจ้า ได้ทรงบำเพ็ญคุณธรรม 10 ประการ ปรากฏในทศชาติชาดก เช่น เป็นพระเตมีย์ใบ้ บำเพ็ญเนกขัมมบารมี เป็นพระมหาชนก บำเพ็ญวิริยบารมี จนถึงชาติที่ 10 ทรงเป็นพระเวสสันดร บำเพ็ญทานบารมี เป็นต้น
2. การฝึกฝนพัฒนาตนเองด้วยความอดทนและความเพียรพยายามอย่างสูงสุดเท่าที่มนุษย์จะสามารถทำได้จนตรัสรู้เป็นพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ทรงทดลองกระทำหลาย ๆ วิธี สรุปได้
ดังนี้
1) ศึกษาและฝึกปฏิบัติด้านโยคะกับสำนักดาบส 2 ท่าน คือ อาฬารดาบส และ อุททกดาบส จนบรรลุญานสมาบัติขั้นที่ 8 ซึ่งเป็นขั้นสูงสุด แต่ทรงรู้ว่ามิใช่หนทางแห่งการตรัสรู้เป็นพระสัมมาสัมโพธิญาณจึงเปลี่ยนไปใช้วิธีอื่น
2) ประพฤติปฏิบัติตามแนวทางของพวกเดียรถีย์ เพื่อให้หลุดพ้นจากความทุกข์ตามความเชื่อของคนในสมัยนั้น เช่น เปลือยกาย นอนบนหนามแหลม บริโภคมูลโค เอาขี้เถ้าทาตัว ฯลฯ
3) ทรงบำเพ็ญทุกรกิริยา หรือทรมานร่างกายอย่างเข้มงวด เช่นกัดฟัน กลั้นลมหายใจ อดอาหาร ฯลฯ แต่เมื่อทรงแน่ใจว่าไม่ใช่หนทางแห่งการตรัสรู้เช่นเดียวกับวิธีต่าง ๆ ที่ผ่านมาจึงทรงยกเลิกเสีย
4) ทรงบำเพ็ญเพียรทางจิต โดยใช้สติปัญญาใคร่ครวญเพื่อค้นหาหนทางดับทุกข์ ทรงปฏิบัติแต่พอดีไม่ตึงปละไม่หย่อนจนเกินไปที่เรียกว่า "ทางสายกลาง" (มัชฌิมาปฏิปทา) จนในที่สุดทรงบรรลุสัมมาสัมโพธิญาณตรัสรู้เป็นพระสัมมาสัมพุทธเจ้า
แหล่งที่มา
วัดหนองไทร. พระพุทธเจ้า. 7 มิถุนายน 2550. ที่มา:<http://nongsai.igetweb.com/index.php?mo=3&art=34770>. 21 ธันวาคม 2551.
วิทยา ปานะบุตร. คู่มือเสริมการเรียนรู้ด้วยตนเอง ช่วงชั้นที่ 4 สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 6. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์เพิ่มทรัพย์การพิมพ์, 2548
เหม เวชกร. " สมุดภาพพระพุทธประวัติ," ฉบับอนุรักษ์ภาพเขียนทางพระพุทธศาสนา. 28 ตุลาคม 2545. ที่มา : <http://www.rta.mi.th/23102u/narit/20050928- 0835/tipitaka/picture/f01-f80.htm> 27 กรกฎาคม 2550.
ศึกษาในสำนักดาบท
ภาพที่2.22 พระพุทธเจ้าศึกษาในสำนักดาบส
ที่มา: เหม เวชกร.<http://www.rta.mi.th>.
ทรงบำเพ็ญทุกรกิริยา
ภาพที่ 2.23 พระพุทธเจ้าทรงบำเพ็ญทุกกรกิริยา
ที่มา: เหม เวชกร. <http://www.rta.mi.th>.
ภาพที่ 2.24 พระพุทธเจ้าทรงบำเพ็ญเพียรทางจิต
ที่มา:<http://nongsai.igetweb.com/index.php?mo=3&art=34770>.