พระพุทธศาสนากับการแก้ปัญหาและการพัฒนาที่ยั่งยืน_11

>>> หน่วยที่ 11 พระพุทธศาสนากับการแก้ปัญหาและการพัฒนา

สาระเรียนรู้

เรื่อง พระพุทธศาสนากับการแก้ปัญหาและการพัฒนาที่ยั่งยืน

ภาพที่ 11.1 การฟังพระธรรมเทศนาเพื่อนำความรู้ไปประยุกต์ใช้ในการแก้ปัญหา

ที่มา : จิตราภรณ์ บัวจำรัส. 2550.

สภาพปัญหาสังคม (ผลกระทบที่เกิดจากการพัฒนาที่ขาดคุณธรรม)

               การพัฒนาสังคมไทยทีผ่านมา จะเห็นว่าการพัฒนานั้นจะมุ่งเน้นการแข่งขันเพื่อสร้างความมั่นคงทางด้านรายได้เป็นหลัก ทำให้ผู้คนและสังคมไทยที่เรียกกันว่า เป็นสังคมชาวพุทธ มีความเป็นวัตถุนิยมมากขึ้น ซึ่งมีผลกระทบก่อให้เกิดปัญหาต่าง ๆ เช่นปัญหาสังคม ปัญหาสิ่งเสพติด ปัญหาอาชญากรรม ปัญหาทางจิต ปัญหาสภาพแวดล้อมเสื่อมโทรม ปัญหาเหล่านี้ส่วนใหญ่ล้วนแล้วเกิดมาจากปัญหาความเสื่อมโทรมทางศีลธรรม โดยเฉพาะด้านพฤติกรรมของคนในสังคม เช่นการหย่อนยานในศีลธรรม จริยธรรม ละเลยหลักธรรมคำสอนของพระพุทธองค์ ขาดระเบียบวินัย มีการเอารัดเอาเปรียบกันมากขึ้น ส่งผลให้วิถีชีวิตและค่านิยมดั้งเดิมที่ดีงามของไทยค่อย ๆ จางหายไป พร้อมกันนั้น ก็มีปัญหาการล่มสลายของสถาบันครอบครัว ชุมชน วัฒนธรรม ท้องถิ่นและค่านิยมแบบวิถีพุทธ ซึ่งปัญหาดังกล่าวนี้นับเป็นปัญหาที่ร้ายแรงที่ต้องรีบแก้ไขโดยเร็ว และจะต้องแก้ไขหรือพัฒนาแบบยั่งยืน และสมบูรณ์แบบ ปัญหาจึงจะไม่กลับมาอีก

การพัฒนาแบบยั่งยืน

              ความหมายของการพัฒนา

             พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2542 ได้ให้ความหมายของ “พัฒนา” ว่าคือ “ทำให้เจรญ” ดังนั้นการพัฒนาจึงหมายถึง การทำให้เจริญ

            “การพัฒนา” หมายถึง ความเจริญก้าวหน้าโดยทั่ว ๆ ไป เช่น การพัฒนาชุมชน พัฒนาประเทศ คือการทำสิ่งเหล่านั้นให้ดีขึ้น เจริญขึ้นสนองความต้องการของประชาชนส่วนใหญ่ให้ได้ดียิ่งขึ้น หรืออาจกล่าวได้ว่า “การพัฒนา”เป็นกระบวนการของการเคลื่อนไหวจากสภาพที่ไม่น่าพอใจไปสู่สภาพที่น่าพอใจ การพัฒนาเป็นกระบวนการที่เปลี่ยนแปลงอยู่เสมอ ไม่หยุดนิ่ง

            การพัฒนามีความสัมพันธ์โดยตรงกับความเปลี่ยนแปลง กล่าวคือ การพัฒนา หมายถึง กระบวนการของการเปลี่ยนแปลงที่มีการวางแผนไว้แล้ว คือการทำให้ลักษณะเดิมเปลี่ยน

ไปโดยมุ่งหมายว่า ลักษณะใหม่ที่เข้ามาแทนที่นั้นจะดีกว่าลักษณะเก่า สภาพเก่า แต่โดยธรรมชาติแล้วการเปลี่ยนแปลงย่อมเกิดปัญหาในตัวมันเอง เพียงแต่ว่าจะมีปัญหามาก หรือปัญหาน้อย

            ถ้าหากตีความหมายการพัฒนา จะสามารถตีความหมายได้ 2 นัย คือ

1. “การพัฒนา” ในความเข้าใจแบบสมัยใหม่ หมายถึงการทำให้เจริญในด้านวัตถุ รูปแบบ และในเชิงปริมาณ เช่น ถนนหนทาง ตึกรามบ้านช่อง ดัชนีชี้วัดทางเศรษฐกิจ เป็นต้น

2. “การพัฒนา” ในแง่ของพุทธศาสนา หมายถึง การพัฒนาคนทั้งในด้านร่างกายและจิตใจ โดยเน้นในด้านคุณภาพชีวิตและหลักของความถูกต้องพอดี ซึ่งให้ผลประโยชน์สูงสุด ความกลมกลืน และความเกื้อกูลแก่สรรพชีวิต โดยไม่เบียดเบียน ทำลายธรรมชาติและสภาพแวดล้อม

            การพัฒนาแบบยั่งยืน Sustainable Development หมายถึง การพัฒนาที่ตอบสนองความต้องการของปัจจุบันโดยไม่ทำให้ผู้คนในอนาคตเกิดปัญหาในการตอบสนองความต้องการของตนเอง (นิยามของคณะกรรมการโลก ว่าด้วยสิ่งแวดล้อมและการพัฒนา World Commission on Environment and Development ในรายงาน Our Common Future 1987 หรือ Brundtland Report) ส่วนในหนังสือ Global Ecology Handbook ได้ให้ความหมายที่เข้าใจง่ายว่า “การพัฒนาที่ยั่งยืน คือนโยบายที่สนองความต้องการของประชาชนในปัจจุบัน โดยไม่ต้องทำลายทรัพยากรซึ่งจะเป็นที่ต้องการในอนาคต (พระธรรมปิฎก. 2541 : 65-66)

            การพัฒนาที่ยั่งยืนรวมความถึง 3 ด้าน คือ เศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล้อม ซึ่งเชื่อมโยงและสัมพันธ์กัน โครงการพัฒนาใด ๆต้องคำนึงถึงองค์ประกอบทั้ง3 ด้านนี้การพัฒนาที่ยั่งยืนเป็นอะไรที่ไกลกว่าเพียงการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม เป็นการเปลี่ยนโครงสร้างระบบเศรษฐกิจและสังคมเพื่อลดการบริโภคทรัพยากรและสิ่งแวดล้อมลงไปในระดับที่ยังรักษาความสมดุลที่ดีทำให้คนอยู่ร่วมกับธรรมชาติโดยไม่ทำลายล้างอย่างที่ผ่านมาและยังทำกันอยู่หลายแห่ง ให้อยู่ร่วมกันเป็นชุมชน อยู่ดีกินดี และอยู่เย็นเป็นสุข

               สังคมไทยกับการพัฒนาที่ยั่งยืน

               การพัฒนาที่ยั่งยืนหมายถึง การพัฒนาที่มั่นคง เกิดผลดีทั้งในปัจจุบันและอนาคต เป็นการพัฒนาที่ไม่เกิดผลกระทบต่อคนรุ่นหลัง ๆ ความปรารถนาให้สังคมไทยในอุดมคติเป็นสังคมที่มีการพัฒนาอย่างยั่งยืน ควรมีลักษณะสำคัญ ดังนี้

            1.   เป็นสังคมที่มีความมั่นคงเป็นปึกแผ่น มีความภาคภูมิใจในความเป็นไทย ดำรงไว้ซึ่งเอกลักษณ์ทางด้านศิลปวัฒนธรรมและประเพณีอันดีงามของชาติ

            2.   เป็นสังคมที่มีความมั่นคง สงบสุข มีสันติ ผู้คนอยู่ร่วมกันอย่างมีความสุข ครอบครัวอบอุ่น ชุมชนเข้มแข็ง และเศรษฐกิจเจริญรุ่งเรืองและมั่นคง

            3.   เป็นสังคมที่มีความยุติธรรม มีระเบียบวินัย ผู้คนเคารพกฎหมาย และเคารพในสิทธิซึ่งกันและกัน โดยมีหลักธรรมทางศาสนาของตนเป็นที่พึ่งและยึดเหนี่ยวในการดำเนินชีวิต

แหล่งอ้างอิง

จรัส พยัคฆราชศํกดิ์และกวี อิศริวรรณ. หนังสือเรียนสาระการเรียนรู้พื้นฐาน พระพุทธศาสนา ช่วงชั้นที่ 4 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 6. พิมพ์ครั้งที่ 1. กรุงเทพฯ : วัฒนาพานิช, 2548

พระธรรมปิฎก (ป.อ. ปยุตฺโต). การพัฒนาที่ยั่งยืน. พิมพ์ครั้งที่ 5. กรุงเทพมหานคร : มูลนิธิโกมลคีมทอง, 2541.

ราชบัณฑิตยสถาน. พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2542.  พิมพ์ครั้งที่ 1.  กรุงเทพฯ : นานมีบุ๊คส์พับลิเคชั่นส์,  2546.