Schans van Heultje

HISTORISCH: (Navolgende gegevens werden mij bezorgd door Johan Verduyckt, Heemkring Ansfried Westerlo.)

Waren eigenaar van de schans:

• 1648: Geert Verstappen (Meetboek Heultje)

• 1700: Geeraert Mertens (Meetboek Heultje)

• voor 25 augustus 1739 Maria Siongens bij scheiding en deling

• 25.08.1739: Adriaen Van Kerckhoven (Schepenakten Westerlo)

• 21.06.1756: Adriaen Mertens (Schepenakten Westerlo)

• 13.03.1765: Josephus Van Kerckhoven (Schepenakten Westerlo)

• 1797-1798: Item zijn weduwe (Frans contributies boek)

• 1833: Franciscus Matthijs (Kadaster Westerlo)

• 1841: Joseph Matthijs pastoor (Buurtwegen Westerlo)

Mede gezien het eerder privé-karakter van de schans blijft de vraag of deze schrans effectief werd gebruikt als verschansing voor de omwonenden nog steeds open... Ze was in ieder geval bereikbaar voor de inwoners van Hoog Heultje op de plaats Olcken.

KARTOGRAFISCH: (Google+)

• Uittreksel uit de kaartenatlas van Tongerlo (begin 18de eeuw, naar kaart van 1658). Op de rood omcirkelde site is een mooie schans weergegeven met enkele huisjes. De schans is blijkbaar geen eigendom van de abdij maar lag wel vlak bij diverse andere eigendommen.

• Kaart : detail.

• Uittreksel uit de Atlas der Buurtwegen met weergave van de vermoedelijke schanssite. Er zijn nog grachten ingekleurd aan drie zijden.

• Uittreksel uit de Atlas der Buurtwegen met detailweergave.

• Satellietbeelden: weergave van de schanssite in haar grotere omgeving + detail van de schanssite.

• Uittreksel uit het digitaal kadasterplan (2012) met weergave van de vermoedelijke schansligging. Het betreft het perceel 692e. In streeplijn is nog de vroegere omgrachting (deels) weer gegeven.

Meetboek Heultje 1648

• Eigenaar: Geert Verstappen. Aard: “den brandt” daar de schans op ligt.

Meetboek Heultje februari 1700

• Nr. 225: Eigenaar Geeraert Mertens, De schrans. Palende, oost Adriaen Van Kerckhoven, zuid een straat, west de plein, noord een loop, groot 398 roeden.

25-08-1739. (Heultje onder Westerlo)

• Maria Siongens meerderjarige geestelijke dochter bekend verkocht en met uitgaande van de brandende kaars aan Adrianus Van Kerckhoven Adriaenszoon.

• Zeker huis, schans en huisveld gelegen binnen Heultje groot 400 roeden, palende, oost kopers erve, zuid een straat, west de gemijne pleijne, noord een loop.

• Item een plek land genaamd “het terwe veldeken” groot 50 roeden, palende, oost en zuid een straat, west Dielis Hanegreefs, noord de plein.

• Item zeker perceel land genaamd “de heijde” groot 250 roeden, palende, oost en west Peeter Heyns, zuid en noord een straat.

• Item zeker beemd genaamd “den vosdonck” groot ½ bunder, palende, oost het gemeijnebroeck, zuid en west de lake, noord een loop, alle insgelijks gelegen onder Heultje.

• Hetzelfde heeft de verkoopster ten deel bevallen bij scheiding en deling met haar condividenten gepasseerd voor de wethouders van Wiekevorts op 31 oktober 1735 ondertekend Fr. Van Dijck secretaris. Verkocht voor 443 gulden.

Blz. 108v/21-06-1756: Akte van verkoping van een huis en aanhoren. (Heultje onder Westerlo)

• Op heden deze 21 januari 1756 voor de heer drossaard en schepenen naar te noemen is compareert Adriaen Mertens vertoond zeker procuratie onder signatuur op datum deze op hem verleden door Adriaen Van Kerckhoven waarbij blijkt dat in verleden had verkocht aan hem comparant en echtgenote.

• Zeker huis, stal, schuur en hof gelegen in de watergrachten tot Heultien met binnengeleg daaraan annex, aanpalende eigenaars, oost en west Peeter Heyns, zuid en noord een straat.

• Item omtrent een ½ sille genaamd “het sloorblocxtien” aanpalende eigenaars, Peeter Vleugels, zuid een straat, west Sebastiaen Van Kerckhoven en noord het plein.

• Item een plek hooiwas groot een ½ bunder salvo genaamd “den ijken donck” zuid de laeck, west Jan De Kinder en noord Bertel Tubbecx. Alle gegarandeerd voor los en vrij benauwelijk op zijn gerechtigden s’Heeren cijns en servituten ingevallen blijvende de verkoping tot 175 guldens op de voorgeschreven panden geaffecteerd waarvan koper gelooft voor interest te betalen a rate van 4 guldens percent en jaarlijks 7 guldens los en vrij van alle 10e 20e 30e meerdere of mindere penningen kwijt baar met gelijke som kapitaal en verschenen interesten naar rate de tijd en nadat koper had verklaart dit transport niet gedaan te zijn in faveur van dode handen ingevolge van de 15 artikel van de plakkaart van 15 september 1753 is de voornoemde Adriaen Mertens met zijn kinderen behouden van Adriana Wagemans zijn gewezen huisvrouw naar voorgaande opdracht daarin gegoed en geeft prout in toi et debita forma gelovende schot lot actum Coram de voornoemde heer drossaard F. M. Schellens, Marten Douwen, Jan Thoelen schepenen.

• Koop 473=0. Pontgeld 33-8. Door Jan Van den Brande Peeterszoon.

Folio 195v-196r/13-03-1765: Akte van verkoping van een huis en toebehoren (Heultje onder Westerlo)

• Op heden deze 13 maart 1765 voor drossaard J.B. Pansuis en schepenen naar te noemen zijn gecompareerd Anna Catharina Mertens geassisteerd met Hendrick Verlooy haar man en voogd, Jan Mertens zo voor zijn zelf als in kwaliteit als voogd over zijn minderjarige broer Adriaen Mertens ten effect naar beschreven gebruikende het consent en autorisatie van de heer drossaard en schepenen alhier als oppervoogden aan hun vergunt bij marginale apostille op zijn representerende rekwest op datum deze, en eindelijk Anna Elisabeth Mertens geassisteerd met Peeter Verlegh haar man en voogd alle erfgenamen van wijlen hun vader Adriaen Mertens daar moeder van was Adriana Wagemans welke comparanten bekenden alzo verkocht gecedeerd en met uitgang van de brandde kaars in wettige koop overgegeven te hebben zo en gelijk zij zijn doen bij en mits deze aan en ten behoeve van Josephus Van Kerckhoven en Maria Anna Sijmens gehuisden en inwoners van Zoerle-Parwijs.

• Voor eerst zeker huis, stal, schuur en binnengeleg daaraan annex groot met quachte daaraan gelegen 1 boender salvo justo, aanpalende eigenaars, oost erfgenamen Adriaen Van Kerckhoven, zuid een straat, west een plein en noord Sebastian Van Kerckhoven.

• Item zeker plek land genaamd “het flesken of veldeken” groot een ½ sille salvo justo, aanpalende eigenaars, oost en zuid een straat, west Sebastiaen Van Kerckhoven en noord een plein.

• Item een plek land genaamd “de heijde” groot omtrent twee derde, aanpalende eigenaars, oost en west Peeter Heyns, zuid en noord een straat.

• Item een perceel weide genaamd “de vosdoncken” groot 240 roeden salvo, aanpalende eigenaars, oost Maria S’jongers, zuid cleijn laeke, west Jan Frans Snyers en noord een loop alle gelegen tot Heultien onder deze jurisdictie.

• Gegarandeerd voor los en vrij salvo s’Heeren cijns en servituten ingevallen en voort op de last van 175 guldens kapitaal daarop uitgaande volgens constitutie alhier geregistreerd op datum? zonder meerder en voort volgens conditie daarvan gepasseerd voor de secretaris van Zoerle-Parwijs en getuigen op heden alhier gesloten en naar gedane eed dat dit transport niet en is geschiet in faveur van enige dode hand volgens het 15de artikel van de plakkaart van 15 september 1753 is opgedragen en daarvan wettelijk vertegen ten profijt de kopers die gelovende schot loth en ieder zijn gebeurlijk recht zijn daarin met manisse en schepenen wijsdom gegoed gevest en geërfd als in de algemene vorm, actum de voorschreven heer drossaard, M. N. Van Schoubroeck, Peeter Verboven en Peeter Douwen schepenen.

• Koop boven de rente 363-0. St. pontgeld 29=5 ¼.

Kadaster Westerlo 1833

• Bulletin N° 356: Eigendom van Franciscus Matthijs landbouwer wonende te Zoerle-Parwijs, Opmeting 1 augustus 1833:

• Kadasternummer 691 wijk D Huijltje bouwland, nieuwe maat 51 roeden 20 Ellen, oude maat 155 roeden 0.

• Kadasternummer 692 wijk D Huijltje hof, nieuwe maat 35 roeden 45 ellen, oude maat 107 roeden 3.

• Kadasternummer 693 wijk D Huijltje huis, gebouw en plaats, nieuwe maat 5 roeden 40 ellen, oude maat 16 roeden 4.

• Buurtwegen Westerlo ca. 1841

• De schrans van Heultje met daarrond een watergracht, rond 1841, Eigendom van Petrus Josephus Matthijs wonende in Meise :

• Nr. 14 land wijk D Het Huijltje kadaster nr. 691

• Nr. 15 hof wijk D Het Huijltje kadaster nr. 692

• Nr. 16 huis en plaats wijk D Het Huijltje kadaster nr. 693

• Aanvulling: bron: Kris De Winter. Peuzze-Jaan, de brandstichter van Zoerle-Parwijs, terechtgesteld op de brandstapel in 1755, in Jaarboek Heemkring Ansfried Westerlo 1988-'89, p.49.

• Het was hoogstwaarschijnlijk inderdaad van Adriaan Van Kerckhoven, die met Maria De Winter gehuwd was, een kapitaalkrachtige landbouwer die ook schepen-president van Zoerle-Parwijs was... Want die man was een zoon van Adriaan Van Kerckhoven en Catharina (Katelijn) Verstappen. En volgens uw document ging het om een Adriaan Van Kerckhoven, Adriaanszoon...

• Die Jozef Van Kerckhoven is zijn zoon, die het goed zal terugkopen in 1765, ongeveer 10 jaar later...

• Alles wijst er op dat zijn vader Adriaan Van Kerckhoven in 1756 of iets ervoor, het goed aan Mertens verkocht heeft omwille van puur financiële redenen! Het huis van Adriaan Van Kerckhoven was in de brand van Peuzze-Jaan in 1755 immers afgebrand! Op dat moment kon zijn zoon Josephus Van Kerckhoven hem ook niet depanneren, want het huis van Josephus Van Kerckhoven was immers ook afgebrand! De schade aan het huis van de hoogbejaarde Adriaan Van Kerckhoven was 800 gulden (niet alles was verloren blijkbaar), maar Jozef Van Kerckhoven verloor zijn huis, bakhuis en inboedel, op ruim 2000 gulden geraamd!