Gestel - Dorpsschans

HISTORISCH:

Deze schans werd ook wel dorpsschans genoemd, omdat ze opgetrokken was in het midden van de wijk Gestel. Een uitzonderlijke situatie. Meestal lag de schans immers goed verscholen en even buiten de bewoonde kern. Deze plaats werd dan ook zeker niet gekozen omwille van de aanwezigheid van natuurlijke beschermende elementen, als grachten. Gedeeltelijk werd de schans aan het oog onttrokken door omringende boomgaarden.

De schans zelf had de vorm van een onregelmatige vierhoek. Ze was volledig omringd door een vest, die door grachten in verbinding stond met de Oversteense loop om ze bij droogte te voorzien van water. De ingang was gelegen aan de zuidzijde. Tijdens het Ancien Régime was de grond openbaar bezit. Thans behoort het perceel toe aan de kerkfabriek van O.-L.-Vrouw van Gestel. De oudste vermelding van de Gestelse schans dateert uit 1702.

In 1722 werd er geruzied over het gebruik van de schuur op de schans. Sinds 1299 had de abdis van Maagdendaal het tienderecht gekregen in Meerhout. Om deze tienden te innen had ze hier ter plaatse tiendepachters aangesteld. Ze hadden deze graantienden verzameld in een schuur op de schans. Dit was blijkbaar niet naar de zin van de zavelmeesters van Gestel, want in hun naam riep de vorster "publiekelijk ten puyen" dat "niemand van de tiendepachters van Gestel soude hebben te voeren tiendegranen over de brugge der schansse".

Naast schuilplaats voor de Gestelaren in tijden van onrust en oorlog, werd de schans op andere tijdstippen ook gebruikt als centrale ontmoetingsplaats. Binnen de schans stonden de kapel, het kapelaanshuis en de school. Ook de schepenkamer of het genechtshuis, de voorloper van het gemeentehuis, was opgetrokken op de schans en voor het jaargeding kwamen de vooraanstaanden van het dorp hier samen.

De huidige pastorie van Gestel werd in 1888 gebouwd midden in de vroegere schans. Deze pastorie is gelegen te midden een oase van groen en wordt van de noordoost- tot de zuidwestzijde nog omringd door een vest.

KARTOGRAFISCH: (Google+)

• Uittreksel uit de Atlas van De Ferraris waarop de schans mooi is weergegeven.
• Uittreksel uit de Atlas der Buurtwegen
• Uittreksel uit de militaire kaart Vandermaelen (1851)
• Toestand 1935 volgens L.Grietens
• Kadastrale toestand in 1994.
• Satellietbeeld: spreekt voor zich: de omtrek blijft door het resterende grachtdeel en de begroeiing herkenbaar in het landschap.
• Uittreksel uit het digitaal kadasterplan (2012). De voormalige schans bevond zich op de percelen 784h, 791a en 790e. Het nog bestaande grachtdeel is nog steeds weergegeven als een apart perceel.