Ezaart

HISTORISCH:

Toen in Ezaart in 1593 de huizen van Miehiel Philips, Pauwel Ooms, Wilm Hansens, Kerstiaen Diels, Gheert Moors en Jan Moens waren afgebrand, vervallen, verwoest en afgebroken en niet meer heropgebouwd werden, bleek ook hier een schans meer dan noodzakelijk te zijn voor de inwoners (S.A.A. VG., nr 5 fO 72, 14 september 1593).

De Ezaartenaren richtten hun versterking op ver van hun woongebied dat lag aan de toen zogenoemde Oostenstraat. Huizen waren immers een te groot aantrekkingspunt voor rovende bendes. Zij kozen voor het moerasgebied aan de Molse Nete dat later op het kadaster als Koeybeemden zou aangeduid worden. Het opbreken van de vonder (brug) aan Beldervoort in het begin van de 16de eeuw "om bevrijd te zijn van doortrekkende legers" zal ook wel verband hebben gehouden met de ligging van de schans aan deze weg van Ezaart naar Bel.

In een vonnis van de Raad van Brabant van 1614 lezen we het volgende:

" Inden eersten dat eenen pael der voors. Vrij heit was de plaetse geheeten de halmeyde zuytwaart. Ende den tweeden Lill op den haechdoren den derden pael der voors. Vrij heit Gele was immediate volgende ende corresponderende opten voorgaenden pael sekere straete gaende van Belle naer de Nete genoemd de Beldervoort loopende neffens eene opgegraven schanse liggende ten eynde vande heyde ende voor aende weyden dat deselve Beldervoortstraete van daer voorts, was streekende tusschen verscheyden bempden ende weyden deur doude riviere vande Nethe ende eyndende aen de gemeynte van Moll aen een straete leydende te Mollewaerts enne ... " (Peeters F, VerBruggen M en Vos P - 1990 - "Grenzen en Palen

in de Voogdij Mol, Balen, Dessel" blz 23).

We mogen dus met zekerheid stellen dat reeds in 1614 een schans aan de BeIdervoort aanwezig was, die als grenspaal tussen Mol en Geel duidelijk werd gesitueerd als inlichtingsbron in het werk "Grenzen en Palen ... ''.

Tussen 1622-1729 (M.5, fO 49 en 50) vinden we "tussen Ezaartdijk (nu Slagmolenstraat) en de Belsqe Voort (nu Weversstraat) boven de Nete". Verder lezen we dat in 1622 Jan Cnaps de eigenaar was van 100 roeden heide. In 1729 vermeldt men dan op dezelfde plaats voor dit perceel "de schans van Ezaart". Tussen 1656 en 1727 verkopen Jan Cnaps en Bertel Baten 100 roeden aan Savel van Ezaart (M.5, fO 316 en 322).

Een ander meetboek geeft als achtereenvolgende eigenaars van de schans: 1) Bertel Baten, Savel van Ezaart en 2) Vanderveken en Breugelmans. (V258, fo 388)

Tussen 1778 en 1780 vinden we Jozef en Cornelis Breugelmans die "hun paart" in de schans verkopen aan J. Putmans.(V263, fO 78). De opeenvolgende eigenaars nogmaals op een rij gezet:

1. Jan Cnaps
2. Bertel Baten
3. Vanderveken
4. Breugelmans.
5. Putmans

Deze eigenaars vinden we terug in de grondliggers van 1749 (V. 225, fO 19, 103), van 1727-1766 (V.252, f 96, 103 - Markt), van 1766 - 1814 (V.25 1, f045, 46, 97 - Markt) met de vermeldingen "aan", "nabij", "tegenover" en "achter" de schans.

Het vonnis van 1614 leert ons dus dat de sterkte in Ezaart te zoeken is nabij het Mols-Geelse grenspunt Beldervoort. Deze oude grenspaal werd in 1994 teruggeplaatst door de Molse Kamer voor Heemkunde en het Geels Geschiedkundig Genootschap. Door de aanleg van de Molse Zuiderring is het landschap op deze plaats zodanig veranderd dat een deel van deze versterking voor altijd onder deze weg verdween.

Ook het Molse Goedenisboek 1762-1790 (V.230, fO 97, 113) geeft uitsluitsel over deze versterking en noteert twee verkopen door Breugelmans aan Putmans met als regenoten: ten oosten Geert Hannes, ten zuiden de straat, ten westen de straat, en ten noorden Breugelmans.

De vermeldingen "ten zuiden en ten westen de straat" wijzen op het perceel grenzend aan de huidige Wevers straat (vroeger ook Voortdijk) en de Broekkant zoals toen de huidige laterale weg aan de Zuiderring werd genoemd. In 1834 was het ganse perceel het bezit van Philip Verbraeken die in Mol huwde op 26 april 1797 met Anna Catharina Willocx die zelf een dochter was van Jan Baptist Willocx en Maria Catharina Vanderveken.

KARTOGRAFISCH: (Google+)

• Uittreksel uit de Atlas der Buurtwegen.
• Overname van het kadasterplan met omlijning van de schans.
• Satellietbeeld : de schanssite in haar huidig voorkomen
• Uittreksel uit het digitaal kadasterplan (2012). De voormalige schans bevond zich op perceel 1107b. De Zuiderring heeft een stuk afgesneden van het vroegere perceel. Op deze kaart zijn er geen verdere verwijzingen naar de voormalige schans.