Gerheide

HISTORISCH:

De schans "Ter Heyden" hoorde toe aan de abdij van Averbode en was gelegen in het zuidelijk gedeelte van het Kerkeneussel, ten noord-westen van de kloosterhoeve. De goederen in "Ter Heyde" of Gerheide waaronder het schansperceel behoorde, kwamen in 1326 in het bezit van de abdij van Averbode. Volgens de aantekeningen van landmeter Lowis (1650) uit het Landboek van Averbode (A.R.A. Brussel, Kerkelijk Archief nr 5007) had het schansperceel (nr. 2), met de grachten, toen een oppervlakte van 1 bunder en 30 roeden of nagenoeg 1,5 ha.

In 1637 verleende prelaat Nikolaas Brolis, abt van Averbode, aan de inwoners van de wijk Balen-Gerheiden de toelating om een schans op te richten.

Kort samengevat lezen we in deze tekst het volgende: Er mag in Gerheide een schans worden opgericht met vesten en grachten en een oppervlakte van 2 zillen. Er diende een ophaalbrug voorzien te worden en elke schansgezel mocht zijn gedeelte betimmeren met een huis, stal en hut. De pachter van Gerheide had recht op een dubbele plaats evenals de prelaat of het Godshuis. De vis bleef eigendom van de abdij evenals het water.

Op het plan van Lowis bemerken we eveneens "leytgracht" die momenteel nog aanwezig is op het terrein en die instond voor de waterafvoer naar de Mol-Nete. Ook hier kan geen enkele waterloop worden gevonden welke zou ingestaan hebben voor de wateraanvoer zodat hier het moerassige grondwater waarschijnlijk voor het grachtwater zal hebben gezorgd.

KARTOGRAFISCH: (Google+)

• Uittreksels uit het kaartenboek van Averbode (1650, Lowis).
• Uittreksels uit de Atlas der Buurtwegen.
• Situering van de schans (grachten in U-vorm nog zichtbaar) tov. het gehucht.
• Detail
• Overname van kadastraal plan van 1811.
• Overname van recent kadasterplan
• Satellietbeeld.
• Uittreksel uit het digitaal kadasterplan (2012). De voormalige schans bevond zich op de percelen 297a en 296c. Er is geen verwijzing meer op dit plan naar de vroegere schans.