Wielowieś

HISTORIA

Pierwsza wzmianka o osadzie Velvez pochodzi z 1209 roku. Następne dokumenty wymieniają miejscowość jako: Beleweze – 1376, Billwise – 1384, Belewese, Bielwiese – 1418. W 2 połowie XVI i na początku XVII wieku Wielowieś wraz z sąsiednim Jurczem należała do rodziny von Schlichting. Pierwszym znanym z imienia właścicielem Wielowsi był Otto von Schlichting. Był on posiadaczem jednej z dwóch części podzielonego majątku. Właścicielem drugiej części, zwanej Oberhof, był jego brat Assmann. Około 1630 roku wieś wraz z dobrami przeszła w ręce rodziny von Kreckwitz. Następnymi posiadaczami miejscowych dóbr była rodzina von Czettritz, a po roku 1784 rodzina von Unruh. Po ustanowieniu majoratu w 1830 roku majątek przejęła rodzina von Frankenberg. Ostatni właściciel z tego rodu żył samotnie i przed śmiercią przekazał cały majątek swojemu przyjacielowi pochodzącemu z rodziny von Luttwitz. Odtąd nowi posiadacze Wielowsi przyjęli nazwisko von Frankenberg – Luttwitz. Beztroski I hulaszczy tryb życia tej rodziny doprowadził do upadku majątku, który w końcu został przejęty przez Komisję Parcelacyjną. Dwaj bracia von Frankenberg – Luttwitz, Balthasar i Peter wyjechali do Afryki, natomiast Bogeslaus zamieszkał w domu gminnym, gdzie w bardzo skromnych warunkach spędził resztę swojego życia.

ZABYTKI

Do czasów współczesnych zachowały dwa obiekty zabytkowe: kościół parafialny pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Marii Panny oraz ruiny osiemnastowiecznego pałacu.

RUINY PAŁACU

Fundatorem pałacu, którego budowę ukończono w 1727 roku był ówczesny właściciel wsi, Christoph Gotthard von Kreckwitz. Dwukondygnacyjny pałac zaprojektowano na rzucie prostokątnym z mocno zaakcentowanym ryzalitem, nad którym góruje półkolisty szczyt z herbami późniejszych właścicieli. Główne wejście do budynku prowadziło przez piękny barokowy portal połączony z balkonem na pierwszym piętrze. Portal wyróżniał się obfitością dekoracji i nie ustępował swą świetnością najwspanialszym tego typu dziełom w największych rezydencjach Dolnego Śląska. Pałac szczęśliwie przetrwał okres wojny i dopiero powojenne, polskie realia doprowadziły go do ruiny. Niestety, pozbawiony jakiejkolwiek opieki konserwatorskiej obiekt jest w stanie totalnej ruiny i grozi mu rozbiórka, ponieważ ruiny stanowią realne zagrożenie dla mieszkających tuż obok mieszkańców wsi.

KOŚCIÓŁ PARAFIALNY NARODZENIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY

Kościół jest posadowiony na okazałym pagórku, stanowiącym dominantę nad rozciągającą się u jego podnóża osadą. Pierwszy, znany zapis o tutejszej świątyni pochodzi dopiero z 1376 roku. Podobnie jak zdecydowana większość śląskich kościołów, od czasów reformacji pełnił on funkcję świątyni ewangelickiej. Obecna bryła kościoła pochodzi z okresu jego gruntownej przebudowy w 1721 roku przez rodzinę von Kreckwitz. Jest to budowla zorientowana, jednonawowa, z prostokątnym prezbiterium, które wzmocnione jest przyporami od strony wschodniej. Do części nawowej, od południa dobudowana jest masywna, czworoboczna wieża. Cała świątynia kryta jest dwuspadowymi dachami blaszanymi. Okna są o wykroju półpełnym. Z elementów wyposażenia na uwagę zasługuje barokowy ołtarz z XVIII wieku, który został tu sprowadzony po wojnie z opuszczonego kościoła ewangelickiego w Prochowicach. Godne uwagi są także: barokowy prospekt organowy oraz okazała balustrada loży kolatorskiej. Jednak najcenniejszymi zabytkami tutejszej świątyni jest 13 płyt nagrobnych byłych właścicieli Wielowsi i sąsiednich Redlic z lat 1584 - 1666. Nagrobki z całopostaciowymi wyobrażeniami zmarłych w strojach z epoki są wkomponowane w południową ścianę kościoła. Od strony zachodniej świątyni, tuż przy murze okalającym przykościelny cmentarz, znajduje się kaplica grzebalna rodziny von Scholz, którą wzniesiono w 1856 roku. W bezpośrednim otoczeniu kaplicy stoi średniowieczny kamienny krzyż pokutny, który pochodzi z okolic Zaborowa. Niestety nieznana jest data i okoliczności jego powstania.