Stara Rudna

HISTORIA

Wieś położona 2 km na południowy wschód od Rudnej. Na terenie miejscowości oraz w jej najbliższej okolicy zlokalizowano kilka stanowisk archeologicznych. Najstarszym z nich jest cmentarzysko ciałopalne związane z tzw. kulturą łużycką. Na obszarze dzisiejszej Polski rozwijała się ona przez mniej więcej tysiąc lat (XIII – IV wiek p.n.e.), aż do czasu najazdów plemion scytyjskich. Najwięcej jednak śladów osadnictwa na tym terenie pochodzi z wczesnego średniowiecza (od VII wieku n.e.). Jedno z nich, wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe, było poddane pracom wykopaliskowym o charakterze ratowniczym w pierwszych latach XX wieku. Nazwa osady wywodzi się od złóż rudy darniowej, którą eksploatowano i przetapiano w okolicy już w II wieku p.n.e. Wieś została lokowana na prawie niemieckim (magdeburskim) w 1261 roku przez księcia głogowskiego Konrada II. Swoje znaczenie zaczęła stopniowo tracić u schyłku XIII wieku, kiedy to w jej sąsiedztwie, około 1280 roku, lokowano nową osadę o tej samej nazwie. Od tej pory starszą, niejako macierzystą miejscowość określano przymiotnikiem Stara – Antiqua Rudna (1376, 1399) i Alten Rauden (1520). Według podań i przekazów ustnych osadę targową założono na wzgórzu w miejscu przedchrześcijańskiego centrum kultowego. Już w pierwszej połowie XII wieku wzniesiono tu romański kościółek z fundacji Piotra Włostowica, który dość wcześnie nabył uprawnienia diecezjalne i do około 1330 roku skupiał wiernych ze znacznego obszaru obecnego powiatu lubińskiego. W 1442 roku niemal cała osada została strawiona przez pożar. Ze zniszczeń odbudowała ją rodzina von Luttwitz, którzy byli jej właścicielami do roku 1654. W tym też roku nowym włodarzem miejscowości został Abraham von Prittwitz.

ZABYTKI

Z zabytków kultury materialnej niewiele zachowało się do naszych czasów. W centrum wsi, na wzgórzu, znajdują się ruiny kościoła z XIV wieku, oraz w Parku ruiny barokowego pałacu, który wzniesiono tu około 1710 roku dla rodziny von Nostitz.

RUINY KOŚCIOŁA

Według podań ludowych w miejscu przedchrześcijańskiego centrum kultowego na obecnym wzgórzu kościelnym już w pierwszej połowie XII wieku wzniesiono niewielki kościółek z fundacji Piotra Włostowica.

Kościół ten dość wcześnie nabył uprawnienia diecezjalne i do około 1330 roku skupiał wiernych ze znacznego obszaru obecnego powiatu lubińskiego. W 1442 roku niemal cała osada została strawiona przez pożar. Pastwą płomieni padła wówczas także miejscowa świątynia. Ze zniszczeń odbudowała ją rodzina von Luttwitz, która była właścicielem wsi do roku 1654. W tym też roku nowym włodarzem miejscowości i patronem miejscowego kościoła został Abraham von Prittwitz. Ruiny kościoła z XIV wieku, przebudowywanego w wieku XVIII znajdują się na wzgórzu w centrum wsi. Obiekt wzniesiono na wcześniejszych XII –XIII wiecznych założeniach. Od około połowy XVI wieku do roku 1945 świątynia była wykorzystywana przez miejscową społeczność ewangelicką. Po zakończeniu działań wojennych opuszczony kościół popadł w ruinę. Obecnie jest to budowla jednonawowa, zorientowana, murowana z cegły i otynkowana. Posiada asymetrycznie wydzielone i trójbocznie zamknięte prezbiterium. Do części nawowej od południa przylega kruchta, a od strony północnej zakrystia. Fasada zachodnia wzmocniona jest przyporami. Okna świątyni są o wykroju półpełnym lub pełnym. Elewacje zdobione były szerokimi, płaskimi pilastrami. Całość przykryta mocno dziś zniszczonym dachem ceramicznym. W wewnętrznych murach zachowały się figuralne płyty nagrobne i liczne epitafia. Wokół kościółka zachował się stary XIV wieczny cmentarz, otoczony zabytkowym, rozpadającym się kamiennym murem.

RUINY BAROKOWEGO PAŁACU

Ciekawym obiektem są ruiny barokowego pałacu, który wzniesiono tu około 1710 roku dla rodziny von Nostitz. Wcześniej znajdował się w tym miejscu dwór należący do Abrahama von Prittwitz, po którym całą posiadłość przejął Georg Abraham von Langenau.

Kiedy w 1679 roku kolejnym właścicielem majątku i okolicznych włości został Johann Ludwig von Nostitz, postanowiono przebudować dotychczasowy dwór w okazałą rezydencję. Niedługo po wybudowaniu nowego pałacu, bo już w 1729 roku majątek przejęła rodzina Minkwitzów, by z kolei odsprzedać całą posiadłość staroście okręgowemu Georgowi Heinrichowi von Sack. Z jego to inicjatywy na przypałacowym terenie założono okazały ogród ozdobny w stylu francuskim. W 1777 roku pałac przeszedł w ręce rodziny von Schweinitz. Wówczas całe założenie pałacowo - parkowe zostało znacznie rozbudowane i pieczołowicie pielęgnowane przez nowych właścicieli, wzbudzając tym podziw i zachwyt u odwiedzających. Niestety w wyniku działań wojennych w 1945 roku rodzina von Schweinitz zmuszona została do opuszczenia posiadłości, a pałac i otaczający go park doznały poważnych uszkodzeń. Zniszczone zostały dawne urządzenia parkowo – ogrodowe, m.in. barokowe rzeźby, pawilon w formie świątyni Sybilli oraz kamienna wysepka z fontanną. W czasach największej świetności pałac był budowlą trójskrzydłową, dwukondygnacyjną, na rzucie zbliżonym do litery C. Całość przykryta była ceramicznymi dachami. Na szczególną uwagę zasługuje, zachowany do dziś, zachodni portal wejściowy do pałacu, nad którym umieszczono pięknie wykonany kartusz herbowy. Obecnie, pozbawione jakiejkolwiek opieki założenie, popada w ruinę.