Niemstów

HISTORIA

Wieś położona około 8 km na południowy wschód od Lubina przy drodze krajowej 344 do Wrocławia. Najstarszy ślad związany z pobytem ludzi na tym terenie stanowi pojedyncze znalezisko w postaci kamiennej buławy (maczugi?) datowane na młodszy okres epoki kamiennej – neolit. Odkrycia tego dokonano w 1936 roku w okolicy dzisiejszego przysiółka Zwierzyniec, który obecnie znajduje się w granicach administracyjnych Niemstowa. Z tych samych okolic pochodzą także liczne, zlokalizowane stanowiska archeologiczne z wszystkich pięciu okresów epoki brązu, wczesnego okresu epoki żelaza (tzw. okres halsztacki), okresu wpływów rzymskich i wczesnego średniowiecza. Mamy więc zachowany ciąg osadniczy od około 4500 roku p.n.e. poprzez średniowiecze aż do czasów nam współczesnych.

Pierwszy zapis dotyczący miejscowości pochodzi z 1316 roku i nie jest dokładnie znane pochodzenie nazwy osady, która pierwotnie brzmiała Nezireche. Dokument księcia Ludwika I z 1359 roku, dotyczący nadania lenna w Niemstowie wymienia osadę jako Hertwigswalde. Jej późniejsza, zniemczona forma Herzogswaldau może być swobodnie tłumaczona jako Książęcy Las lub Książęce Uroczysko. Jeszcze do okresu międzywojennego obecną wieś tworzyły aż trzy samodzielnie istniejące osady: Oberhof – Podgórze, Dietersbach (Dittersbach) – Zwierzyniec i Herzogswalde lub Herzogswaldau). Taki też podział był utrzymany przez pewien czas po wyzwoleniu. Następne dokumenty z lat 1364 i 1376 wzmiankują miejscową świątynię.

Wśród posiadaczy majątku i zamku Dietersbach wymieniani są: zmarły w 1461 roku Sigismund von Bock – radca na dworze książąt legnickich, Hans von Bock i jego syn Wolfgang I von Bock – kanclerz na dworze księcia legnickiego Fryderyka II. Po śmierci Wolfganga, w 1550 roku majątek przejęła rodzina von Unruh. W 1654 roku właścicielem tutejszych dóbr był Hans von Unruh, a w 1675 Christoph von Unruh. W listopadzie 1748 roku zamek wraz z majątkiem kupił książę Ferdynand von Brauschweig und Lüneberg. W 1785 roku właścicielem był baron Wilhelm Ludwig von Richthofen, który w czerwcu 1795 roku odsprzedał posiadłość szambelanowi królewskiemu Hansowi Gottliebowi von Stosch. Następnie posiadłość należała do Emanuela von Woikowsky, od którego odkupiła go na początku roku 1806 hrabina Maria Juliana Fryderyka von Luckner (z domu von Czettritz und Neuhaus). Po jej śmierci w 1849 roku i śmierci jej syna hrabiego Eduara von Luckner w 1850 roku, majątek przejął w czerwcu 1851 roku Ludwig Rudolph von Decker. Rodzina ta była ostatnimi prywatnymi właścicielami dóbr i zamku Dietersbach. Ostatnim jej przedstawicielem był Richard von Decker. Zamek prawdopodobnie istniał od wojny trzydziestoletniej i zapewne miał imponujący wygląd. Po zmianach wprowadzonych przez hrabinę von Luckner zniknął dach mansardowy oraz wykusz ozdobiony bogato dekorowanym obramieniem, a powstało niskie trzecie piętro z płaskim dachem, który nie bardzo pasował do całości. W 1931 r. w zamku umieszczono oddział męskiej służby pracy (Reichsarbeitsdienst). Później obiekt przejęła gmina i urządzono w nim szkołę oraz mieszkania dla nauczycieli. Była to zaiste najładniejsza szkoła w całym powiecie. Po wojennych grabieżach i zniszczeniach ten wspaniały zamek rozebrano w połowie lat 50. wieku, a z równie wspaniałego niegdyś parku krajobrazowego pozostały reszki starodrzewu.

ZABYTKI

KOŚCIÓŁ FILIALNY POD WEZWANIEM  ŚWIĘTEGO ANTONIEGO PADEWSKIEGO

Wzmianki dotyczące istniejącego w osadzie kościoła pochodzą z lat 1364 i 1376. Obecny kościół filialny p.w. Św. Antoniego został prawdopodobnie wzniesiony pod koniec XVI wieku na wcześniejszych założeniach gotyckich.

Obiekt jest zorientowaną budowlą otynkowaną, murowaną z polnego kamienia i cegły. Jest to kościół jednonawowy z wyodrębnionym, dwuprzęsłowym oraz prostokątnym prezbiterium o sklepieniu kolebkowym z lunetami. Całość w narożach wzmocniona jest przyporami. Świątynia była przebudowywana w pierwszej połowie XVIII wieku – wymieniono wówczas sklepienie nawy, oraz w XIX wieku – na osi nawy, od strony zachodniej, dobudowano niewielką, prostokątną kruchtę. Wówczas dobudowano także czworoboczną wieżę usytuowaną w południowym narożniku nawy i prezbiterium. Do prezbiterium od strony północnej przylega zakrystia, przykryta dachem pulpitowym. Dachy części nawowej i prezbiterium są dwuspadowe, ograniczone szczytami architektonicznymi. Wszystkie otwory okienne i portale są o wykroju ostrołukowym lub pełnym. Jedynie okna w zakrystii są prostokątne. Wewnątrz świątyni zachowało się wspaniałe, przyścienne, gotyckie sakramentarium (tabernakulum), wykonane z piaskowca oraz szereg renesansowych i barokowych płyt nagrobnych. Wyróżniają się z nich całopostaciowe nagrobki renesansowe z wyobrażeniami zmarłych w strojach z epoki. Z barokowego wystroju kościoła na uwagę zasługują: wspaniale dekorowany ołtarz główny z początków XVIII w., ambona z II połowy XVII w., prospekt organowy wraz z malowaną emporą z XVIII w. oraz liczne renesansowe i barokowe płyty nagrobne, wśród których wyróżniają się całopostaciowe nagrobki figuralne w zbrojach i ubiorach kobiecych z XVI i XVII w. Najciekawszym zabytkiem jest jednak piaskowcowe sakramentarium wykonane w ścianie prezbiterium na przełomie XV i XVI w.

PAŁAC

Innym ciekawym obiektem jest położone na wschodnim krańcu wsi założenie dworskie, którego początki sięgają XVI wieku. Wówczas to dla rodziny von Axelban wzniesiono, otoczony fosą, okazały dwór, przy którym w XIX wieku założono ogród gospodarczy i niewielki park naturalistyczny. Budynek dworu o dość mocno rozczłonkowanym i nieregularnym rzucie, zwrócony jest fasadą frontową na północ, w stronę obszernego majdanu folwarcznego, przez który prowadził główny trakt wjazdowy. Obecnie, wielokrotnie modernizowany i przebudowywany budynek rezydencji zatracił pierwotne cechy stylowe. Jest to budowla dwukondygnacyjna, kryta nieregularnymi dachami dwuspadowymi. Skromne dekoracje elewacji ograniczają się do płaskich lizen i obramień okiennych. Zachowana częściowo fosa od strony południowej i wschodniej pełni funkcję ozdobnego stawu. Przez cały okres powojenny założenie było użytkowane przez Państwowe Gospodarstwo Rolne i wskutek niewłaściwej pielęgnacji znajduje się w stanie ogólnego zaniedbania. W ostatnim czasie zabezpieczenia i renowacji obiektu podjął się prywatny właściciel. Można, zatem mieć nadzieję, iż zarówno dwór jak i całe założenie odzyskają swoją dawną świetność i charakter.

Przez Niemstów przebiega LUBIŃSKI SZLAK ROWEROWY.