Krzeczyn Wielki
HISTORIA
Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1217 roku. Następna, związana jest z bullą kanonizacyjną św. Jadwigi, wystawioną przez papieża Klemensa IV w 1267 roku. Według tego dokumentu osada Krzeczyn (Crechim) miała płacić dziesięcinę na rzecz klasztoru cysterek w Trzebnicy, wraz z takimi okolicznymi miejscowościami jak: Siedlce (Sedlce), Księginice (Gnegninice), Małomice (Malmici), Osiek (Osek), Czerniec (Svarci), Raszowa (Rasova), Kłopotów (Clopotovo), Chróstnik (Chrostnik), Miłoradzice (Miloradici), Miroszowice (Mirosovici), Gogołowice (Gogolevici), Składowice (Skladouici), Ustronie (Villa albi), Lubin (Lubin). Wraz z upływem lat zmieniała się też nazwa miejscowości: Crechim, Crechins, Chrechim, Chrechim Welky, Grosse Creching, Gross Krichen, Krajewo, Krzeczyn Wielki. Przez całe stulecia osada funkcjonowała obok rozwijającego się Lubina. W połowie XVI wieku majątek wraz ze wsią przeszedł w ręce rodziny Brzuchaczy (Brauchitschów) z pobliskiego Chróstnika. Pierwszą budowlę o charakterze rezydencji wzniesiono w Krzeczynie Wielkim w XVII wieku dla rodziny von Schweinitz. Z ich to też inicjatywy założono wówczas wielki ogród gospodarczy, który znajdował się w północno-wschodniej części obecnego założenia. W owym czasie posiadłość w Krzeczynie Wielkim zaliczana była do najbardziej okazałych siedzib szlacheckich na terenie ziemi lubińskiej. W połowie XIX wieku dobra krzeczyńskie przejęła rodzina Nickisch von Rosenegk i to za jej sprawą nastąpiły istotne zmiany na obszarze posiadłości. W latach 1863-1864 w sąsiedztwie istniejącego pałacu rozpoczęto budowę nowego folwarku. Prace te były kontynuowane przez następnego właściciela majątku Eduara Mitschera, który w 1872 roku dokonał także przebudowy i rozbudowy pałacu, poprzedzając go obszernym kolistym gazonem. Rozwiązanie takie umożliwiało swobodny podjazd pod główny fronton pałacu. Wówczas także powiększono ogród i założono park typu krajobrazowego. Kolejnej przebudowy pałacu, w duchu późnego eklektyzmu, dokonał w początkach XX wieku następny właściciel majątku Hans Mitscher (syn Eduara) i w takim stanie obiekt zachował się do chwili obecnej.
ZABYTKI
W miejscowości zachowało się kilka obiektów o charakterze zabytkowym. Do najciekawszych należy zespół pałacowo-parkowy, zabudowania folwarczne oraz kościół p.w. Świętej Marii Dominiki Mazzarello.
KOŚCIÓŁ FILIALNY POD WEZWANIEM ŚWIĘTEJ MARII DOMINIKI MAZZARELLO
Przypuszczalnie obecną świątynię wzniesiono z kamienia jeszcze w XIII w., o czym mogą świadczyć późnoromańskie elementy założenia. Zapis z 1399 roku mówi o istniejącej tu parafii. Późniejsze gotyckie fazy z cegły pochodzą z czasów rozbudowy i przebudowy, które przeprowadzano w wieku XV i XVII. Obiekt jest zorientowany o rzucie prostokątnym z wyodrębnionym i także prostokątnym prezbiterium. Od strony zachodniej znajduje się wzniesiona z kamienia masywna czworoboczna wieża, której strzelisty, kryty gontem hełm uległ poważnym uszkodzeniom w 1945 roku. Po wojnie dokonano jego rozbiórki. Wieża obecnie pokryta jest płaskim, prowizorycznym dachem drewnianym i papą. Po zniszczeniach wojennych kościół był remontowany dopiero w latach 1959-1960. W 1961 roku ksiądz Szafarski sprowadził do świątyni wizerunek i relikwie św. Marii Dominiki z Mazzarello. Dachy kościoła są ceramiczne, dwuspadowe. Do prezbiterium od strony północnej przylega zakrystia, natomiast do wieży od strony południowej – kaplica Hobergów ze sklepieniami krzyżowymi, wspartymi na centralnym słupie. Pod kaplicą znajduję się krypta grzebalna tego rodu ze świetnie zachowanymi sarkofagami. Główny portal wejściowy ma wyraźne cechy gotyckie. Okna w części nawowej są o wykroju półpełnym bez obramień. Okna wieży zaś – prostokątne, ujęte bezprofilowymi, kamiennymi węgarami. We wnętrzach kościoła zachowało się wiele interesujących zabytków, z których wyróżniają się: płaski, dziewiętnastowieczny strop nad prezbiterium o cechach neorenesansowych. Do najcenniejszych elementów wystroju należy również renesansowy ołtarz główny z początków XVII wieku i podobna w wystroju, bogato zdobiona ambona z 1620 roku. Na uwagę zasługują także trzy figuralne nagrobki kamienne, Krzysztofa von Brauchitsch i jego żony Ewy von Bock (1600 r.) oraz Caspara Hoberga (1675 r.). Kościół leży w granicach administracyjnych miasta Lubina.
PAŁAC
Jest to budowla dwukondygnacjowa z użytkowym poddaszem, murowana z cegły, otynkowana, wzniesiona na rzucie prostokąta z dwoma węższymi, parterowymi, skrzydłami bocznymi. Skrzydło zachodnie zwieńczone jest widokowym tarasem na wysokości pierwszego piętra, natomiast skrzydło wschodnie tworzy coś w rodzaju baszty narożnej od strony parku. Wejście główne z szerokimi reprezentacyjnymi schodami jednotraktowymi osłonięte jest czterokolumnowym portykiem zwieńczonym na wysokości pierwszego piętra balkonem wykończonym kamienną balustradą. Trzecią kondygnację stanowią od poziomu poddasza liczne facjaty i lukarny. Na uwagę zasługuje obszerna, czteroosiowa lukarna w partii centralnej z ozdobnym szczytem architektonicznym zwieńczonym łękiem i bocznymi spływami oraz wazonami. Przyziemie pałacu na całej wysokości podpiwniczenia aż do poziomu parteru zdobione jest boniowaniem. Od strony parku na osi centralnej znajduje się otoczony kamienną balustradą niewielki taras, z którego prowadzą jednotraktowe schody do parku. Dachy pałacu są wielopołaciowe, kryte dachówką ceramiczną. Układ pomieszczeń korytarzowo-amfiladowy. Okna o wykroju prostokątnym ujęte w kamienne obramienia. Całości wystroju architektonicznego elewacji dopełniają liczne gzymsy i płaskie pilastry międzyokienne. Po wyzwoleniu Krzeczyna Wielkiego w dniu 8 II 1945 r. majątek przejęli Rosjanie i „gospodarzyli” tutaj do początku 1947 roku, kiedy to przekazano go władzom polskim. Przez całe dziesięciolecia w pałacu mieściło się kierownictwo Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej, a później Państwowego Gospodarstwa Rolnego, które ostatecznie zlikwidowano w latach 1990-1991. Przez pewien okres pałac zamieszkiwany był przez pracowników miejscowego PGR-u. Obecnie całe założenie pałacowo-parkowe oraz zabudowania gospodarcze i znaczny obszar ziemi uprawnej po byłym PGR jest własnością prywatną.