Fisika nuklearra
Fisio-prozesuetan neutroiak igortzen dira eta uranioaren fisioa gertatzen denean neutroi kopurua ugaritzen da eta honek kate-erreakzioa sortzen du, ondorioz energia asko askatzen da.
Manhattan proiektu barruan eraiki zen lehen bonba atomikoa. Estatu Batuak, Britain Handia eta Kanada herriak proietuan zeuden, Enrico Fermiren ardurapean. Erreaktore bat eraiki nahi zuten, modu kontrolatuak kate erreakzio bat sortu eta azkatzen den energia eskuratzeko.
Uranio fisioan 2 edo 3 neutroi askatzen dira, eta lortu behar zuten batek talka egitea beste unanio atomo batekin, ez bik erreakzioak kontrola gal ez dezan eta ez zero, erreakzioa ez gelditzeko. Kadmio xafla batzuekin lortzen zen neutroiak xurgatzea.
1942.urtean, 28 minutu jarraian erreakzioak iraun zuen eta Kadmio xafla batzuekin eten zuten.
Zentral nuklearretan, kate erreakzioren bidez bero energia lortzen da , turbina mugitzeko eta energia elektrikoa lortzeko.
ERRADIOAKTIBITATEA
Erradioaktibitatea substantzia erreaktiboko ezaugarri bat da, intentsitate handiko erradiazioa igortzeko ahalmena dute. Erradiazio hauen gorputz opakuak zeharkatzeko, airea ionizatzeko, plaka fotografikoak inpresionatzekoeta zenbait substantziaren fluoreszentzia kitzikatzeko gai dira. Zenbaki atomiko handia duten nukleoak ezegonkorrak diraeta berez desintegratzen dira, energia eta partikula azpiatomikoak askatzen
XX.mendearen hasieran Marie eta Pierre Curie erradioa eta polonioa aurkitu eta haien propietate erradioaktiboak ikertu zituzten.
Alfa, beta eta gamma erradiazioak
Erradioaktibitatearen jatorria nukleoan dago. hainbat formatan egin daiteke:
Alfa partikulak: helioko nukleoak dira, hau da, 2 protoiz eta 2 neutroiz osatutako partikula bat. Karga elektriko dute, Q = +2e eta masa 2· mp. Protoi asko duten nukleoetatik datoz, ezegonkorrak dira eta alfa partikula kanpora daiteke.
Beta partikulak: Elektroi bizkorrak dira, nukleoko neutroiak desintegratzen direnean , neutroi bakoitza protoi eta elektroi (B-) bat bihurtzen da. Beta partikularen karga Q = - 1,6·10-19 C eta me= 9.1·10-31kg. Alderantziz gerta daiteke: protoi bat neutroi eta positroi bihurtzea (B+) . Kasu honetan beta partikulak karga positiboa du
Gamma partikulak: erradiazio elektromagnetikoa dira fotoiz osatuta dago. Partikula hauek oso maiztasun eta energia handia dute , X izpiak baina handiagoak. Ez du kargarik ezta masarik ere.
Fisioan sortutako produktuek aktibitate erradioaktibo oso handia dute, horregatik bidoietan lurrazpian sartzen dira.