4. Gaia: sistema periodikoa

4.1.: Gaur egungo taula periodikoa

Ezaugarri nagusienak:

- 118 elementu kimiko ditu, horietatik 27 sintetikoak dira (95-118 bitartekoak).

- Zenbaki atomikoaren arabera ordenaturik daude.

- 7 periodo eta 18 talde ditu.

- Periodo bereko elementuak anteko propietate fisikoak ditu.

- Talde bereko elementuak antzeko propietate kimikoak ditute. 

- 4 elementu mota daude: metalak, ezz-metalak, erdimetalak eta gas nobleak.

- 8 talde berezzko izena dute, hauen dira: 1. ALKALINOAK, 2. LURRALKALINOAK, 13. BOROREN TALDEKOAK, 14. KARBONOIDEOAK, 15. NITROGENOIDEOAK, 16. ANFIGENOAK, 17. HALOGENOAK eta 18. GAS NOBLEAK.

1. Ariketa: Eraiki ure taula periodikoa, 4 kolore erabiliz, elementu motak adierateko. Talde eta periodoen zenbakia jarri, taldeen izenak eta ikasi behar dituzun elementuak.

4. 2. Propietateak

Talde batean: 

• • Zenbat eta beherago -->  erreaktibotasuna , erradioa  eta izaera metalikoa orduan eta handiagoakdira.

Periodo batean:

• • Zenbat eta eskuinago --> erreaktibotasuna,  erradioa eta izaera metalikoa orduan eta  txikiagoak dira. 

Talde bereko atomoek, azken geruzan, elektroi kopuru berdina dute. 

4. 3. Loturak

• • Atomoak elkartzen dira , konposatuak osatuz, egonkortasun handiagoa lortzeko, gas Nobleak izan ezik.

  • Gas Nobleak 8 elektroi dituzte azken geruzan (Helio kenduta, 2 duela).

  • Zortzikotearen arauak dio: atomoak elkartzen dira azken geruzan 8 elektroi izateko.  

Hiru lotura mota daude: ioniko, kobalentea eta metalikoa.

1.Lotura ionikoak

Metal bat eta ez-metal bat elkartzen direnean gertatzen da.Metalak elektroiak ematen ditu eta ez-metalak elektroiak hartzen ditu. Ioiak sortzen dira, zeinu desberdina dutenez, erakartzen dira.Substantzia ionikoak solidoak dira giro-tenperaturan. Adibidez, NaCl, gatz arrunta

2. Lotura kobalentea

 Bi ez-metal elkartzen direnean gertatzen da.  Elektroiak partekatuz lotzen dira. Substantzia kobalenteak gasak edo likidoak izaten  dira askotan giro-tenperaturan. Adibidez, ura, H2O,  metano CH4. 

3. Lotura metalikoa

Metalak elkartzen direnean gertatzen da. Metalek elektroiak ematen dituzte, nukleo positiboen artean elektroi hodeia sarten da. Elektroiek higitu ahal dira , horregatik metalak elektrizitate eroaleak dira. Ia metal guztiak solidoak dira giro-tenperaturan