3. GAIA: MATERIAREN ANIZTASUNA

Itsasoko ura gazia da, hala ere hodeiek osatzen dute ur tantatxoek ez dute gatzik, zergatik?

Ikasiko dugu, zer diren:

•  Substantzia bakunak edo konposatuak

•  Nahasteak: motak

• Nola bereizi nahaste bat 

6.1 SUBSTANTZIA PURUAK-edo SUBSTANTZIAK, besterik gabe- prozedura fisikoen bidez, ezin dira bereizi beste substantzia batzuetan.

    - Substantzia bakunak: elementu kimiko batez osatuta daude: Adibidez: hidrogenoa, sufre, kobrea.

    - Konposatua:k bi elementu kimiko edo gehiago dituzte, proportzio finko batean konbinatzen dira. Adibidez: ura, carbono dioxido. 

6.2 NAHASTEAK: substantzia batez baino gehiago osatuta dagoen sistema materiala da.

• Homogeneoak : osagaiak ez dira bereizten, mikroskopioarekin ere ez: airea, txanponak...

• Heterogeneoak :  osagaiak begi bistan bereizten dira edo mikroskopioarekin: granitoa, txokolate almendrekin

    - Koloideak: itxura homogeneoko nahaste heterogeneoak dira. Partikulen  tamaina handia da, mikroskopio batekin ikusten dira (beraien tamaina mikra                       ingurukoa da) eta argia sakabanatzen du.  Emultzioak koloide mota bat dira.                        Adibidez: esnea, maionesa, merengea , odola eta gelatina.         

  DISOLUZIOAK: Substantzia puruen nahaste homogeneoak dira. Disoluzio batean gutxienez bi osagai daude:

• Disolbatzailea, kantitate handiagoan dagoen osagaia.

• Solutua , kantitate txikiagoan dagoen osagaia.

Disoluzioak izan daitezke:

•  Kontzentratuak : solutu kantitate handia dutenak

• Diluituak: solutu kantitate txikia dutenak

• Aseak: disolba daitekeen solutu kantitate maximoa dute.

  • Gainaseak: disolba daitekeen solutu kantitate maximoa baino gehiago dute.

Solutuak eta disolbatzaileak edozein egoera fisikotan egon daitezke. Disoluzioak izan daitezke:

Ariketa: Bilatu konposizio kimikoa. Esan zein den solutua eta zein disolbatzailea eta zer disoluzio mota den.

1. latoia 

2. txanponak

3.  altzairua 

4.  airea

5.  gas naturaleko  

PHET SIMULAGAILUA

molekulen forma

konzentrazioa

6.2 NOLA BEREIZI SUBSTANTZIAK ETA NAHASTEAK

Substantzia puruak edo substantzia (bakunak edo konposatuak),  prozedura fisikoaren bidez, ezin dira bereizi (sufrea, H2O, CO2). Konposatu baten elementuak bereizteko metodo kimikoak erabili behar dira, adibidez, elektrolisia, korronte elektrikoaren bidez, ura  hidrogeno eta oxigenoan bereizten da. Substantzia puruek propietate bereizgarriak dituzte, identifikatzeko balio dute. Adibidez: urak 100ºC-tan irakiten da edo 0ºC-tan urtzen da. 

Nahasteak 2 substantzia puru edo gehiago ditu. Nahasteek ez dute propietate bereizgarririk. Adibidez, gurina urtzean, ez dago tenperatura finko bat, non fase aldaketa gertatzsen den biratean tenperatura ez den igotzen.

Ariketak: 70,71 orrian: 10, 11,12,13,17,18

Nahasteak 19,20,21,22,23

23 . ariketa egiteko

73 orrian: Substantziak ala nahasteak: 31, 32, 33, 34,35,36

6.3 NAHASTE BATEN OSAGAIAK BEREIZI

Hurrengo metodoak  fisikoak dira,  ez baitute materiaren izaera aldatzen:

                                                - Baheketa ( harriak eta harea)

Nahaste heterogeneoak     - Bereizketa magnetikoa (burdina eta harea)

                                                - Iragazpena (ura eta harea)

                                                - Dekantazioa , dentsitate desberdineko                        likidoak                            (olioa                                eta                            ura)

                                                - Lurrunketa likidoa lurrundu eta solidoa hondoan geratu (ura                                                   eta gatza)

Nahaste homogeneoak       - kristalizazioa likidoa oso astiro lurruntzen utzi, geldirik                                                                eta  kristalak sortzen dira

                                                  -Destilazioa  tenperatura desberdinetan irakiten                                                                             duten likidoak bereizteko (ura eta alkohola )

                                                  -Kromatografia nahaste baten osagaiak neurtzeko                                                                       eta bereizteko

                                                 - Erauzketa: nahaste baten osagai bat bereizteko erabiltzen                                                      da (kafea eta kafeina). kloroformo eta kafea nahastuta,                                                               kafeina disolbatzen da kloroformon hobeto, uretan baino.                                                         Dekantazioaren bidez, kafea eta kloroformo bereizi eta                                                                lurrunketaren bidez, kafeina. 

72 orrian: osagaiak bereiztea 24,25,26,27,28,29,30

6.4 DISOLUZIOEN KONTZENTRAZIOA

Masa-ehunekoa :   solutuaren masa/disoluzioaren masa  (g) · 100

43 orrian 22,23,24,25 ariketak

Bolumen-ehunekoa : solutuaren bolumena (L) / disoluzioaren bolumena (L) · 100

44 orrian 26,27,28 ariketak

Masa kontzentrazioa C : solutuaren masa (g) / disoluzioaren bolumena (L) 

45 orrian 29,30,31, 32 ariketak