พิธีศพของชาวไทยเชื้อสายเขมร

พิธีศพของบรรพชน

 โดย คุณพักตร์วิไล สหุนาฬุ

   เรียบเรียง และจัดทำโดย ว่าที่ ร.ต.ชัชวาลย์ คำงาม

ข้อมูลนี้ได้จากการสัมภาษณ์ป้าไก่ พักตร์วิไล สหุนาฬุ ผู้ซึ่งเป็นบุตรสาวของอาจารย์สัมฤทธิ์ สหุนาฬุ ปราชญ์ศีขรภูมิ จากประสบการณ์ที่พบเห็นและได้ศึกษามา ได้ความว่าลักษณะโลงศพ เป็นโลงที่ทำขึ้นจากไม้มะม่วง แกะสลักลวดลายงดงาม ฝาโลงปิดด้วยกระดาษเงินกระดาษทอง แกะเป็นลวดลายโดยลูกหลานของอำแดงตลับ คนสมัยก่อนเมื่อเสียชีวิตลง จะไม่เผาศพในทันที แต่จะเก็บศพไว้ให้เนื้อหนังแห้งเป็นเวลา 3 ปี

วิธีเก็บศพ คือ การทำอุโมงค์ (ภาษาเขมรเรียกว่า "อุงมุง") ครอบโลงศพสด โลงศพทำจากไม้มะม่วง เมื่อบรรจุศพลงไป จะหั่นใบน้อยหน่า ใบยาสูบ โรยที่ศพ เพื่อป้องกันกลิ่นเหม็น และช่วยให้ศพแห้ง

วิธีการทำ อุงมุง เอาดินเหนียวคลุกผสมด้วยมูลวัว มูลควาย ผสมด้วยใบน้อยหน่า ใบยาสูบหั่น กันกลิ่นเหม็นของศพ ก่อขึ้นครอบ ปิดโลงศพ (ถ้ามีกลิ่นเหม็น พวกสัตว์ต่างๆ จะมากัดเซาะ ทำลายอุงมุง ทำลายศพ) เก็บศพไว้ 3 ปี เพื่อให้ศพแห้ง หลังจากนั้น จึงนำศพมาบรรจุโลงใหม่ ที่มีการสลักลวดลายสวยงามด้วยฝีมือลูกหลาน ตั้งศพบำเพ็ญกุศล ๗ วันก่อนเผา

ในภาพ ศพอำแดงตลับตั้งอยู่บนเมรุที่สร้างขึ้น มีการแกะสลักเชิงเมรุ แทงหยวกกาบกล้วยประดับประดาทั้งเมรุ (เผาทั้งศพและเมรุ) หลังเผาแล้ว 3 วันจึงเก็บกระดูกมาทำบุญกระดูก แล้วบรรจุในไหฝังดิน

กระดูกอำแดงตลับถูกฝังไว้ใต้ต้นโพธิ์ (และต้นโพธิ์นี้ต่อมามีการฝังกระดูกคนอื่นๆด้วย) ปัจจุบันต้นโพธิ์ (อยู่สี่แยกบ้านยาง) ถูกทำลายไปแล้ว เพราะทำถนน ขยายถนน

ในภาพ คือ ลูกหลานเหลนของพระสีมาฯ(ดวง) กับอำแดงอำไพ อดีตนายกองนอกบ้านยาง-อนันต์(สมัยขึ้นตรงต่อเมืองขุขันธ์) พระนรินทร์ภักดี(สวาย) พระสท้านธรณี(มี) หลวงทิพย์โอสถ(น้อม) หลวงทรงวิชัย(คำ คำงาม) ขุนสวรรค์พิทักษ์(โป๊ะ สหุนาฬุ) ขุนภักดีนุรักษ์(กลัด รัมพณีนิล) ขุนวิจิตรอักษร(เสาะ ทรงศรี) ต้นสกุล สหุนาฬุ รัมพณีนิล ศิริมาก โถเล็ก คำงาม พวงประยงค์ บุตรเงิน ทรงศรี ฯลฯ

บุคคลที่ปรากฎในภาพมีทั้งที่มีชีวิตอยู่ และเสียชีวิตแล้ว ประกอบด้วย คุณย่าทวดยิ้ม รัมพณีนิล คุณปู่ทวดอุ่น รัมพณีนิล คุณปู่ทวดโป๊ะ(ขุนสวรรค์พิทักษ์) - คุณย่าทวดภู่ สหุนาฬุ คุณตาทวดพรม คุณตาทวดเขมา สหุนาฬุ คุณย่าทวดรีก คำงาม คุณตาทวดกิจ - คุณยายทวดทองมาก จิตรหาญ คุณยายทวดปวง จันทร์ไทย คุณปู่สัมฤทธิ์(บิดาคุณป้าไก่ พักตร์วิไล สหุนาฬุ-สวมแว่นตาดำ) - คุณย่าชัยเงิน สหุนาฬุ(มารดาคุณป้าไก่ พักตร์วิไล สหุนาฬุ-คนถือพาน/ขณะนั้นยังไม่แต่งงานกับคุณปู่สัมฤทธิ์ ท่านเป็นนางงามฉลองพระธรรมนูญ) คุณย่าชัยกิม คำงาม คุณย่าลำดวน ชูศรี คุณย่าประไพ คำงาม คุณปู่เพชร จิตรหาญ คุณย่าพิกุล รัมพณีนิล คุณย่าพยอม คำงาม คุณย่าเพ็ญศรี จิตรหาญ และท่านอื่นๆอีกมากมายที่จำชื่อไม่ได้ทั้งหมด....

อำแดงตลับผู้นี้สมรสครั้งแรกกับพระประเทศพานิช(พฤนท์) บุตรชายนายบ้านปราสาท(ระแงง) มีบุตรด้วยกัน 3 คน หนึ่งในนั้นคือ คุณทวดโป๊ะ สหุนาฬุ(ขุนสวรรค์พิทักษ์) ซึ่งเป็นบิดาของคุณปู่สัมฤทธิ์ สหุนาฬุ ปราชญ์ศีขรภูมิ ผู้บันทึกประวัติของตระกูล นักคิด นักเขียน อดีต สจ.จังหวัดสุรินทร์ คุณปู่สัมฤทธิ์ผู้นี้ คือบิดาของป้าไก่ พักตร์วิไล สหุนาฬุ นั่นเอง ท่านสมรสครั้งที่ 2 กับ อาจารย์ทิม บุตรหลวงชัยอาสา(แซร็ย) มีบุตรอีก 5 คน หลังจากที่พระประเทศถูกผู้ร้ายยิงเสียชีวิตขณะคุมกองคาราวานกระบือไปเมืองกบินทร์บุรี