สายสกุล โถเล็ก

ประวัติสายสกุล โถเล็ก

โดย อาจารย์สัมฤทธิ์ สหุนาฬุ ปราชญ์ศีขรภูมิ

รวบรวมโดย ศาสตราจารย์ ดร.พงษ์ศักดิ์ สหุนาฬุ 

  เรียบเรียง และจัดทำโดย ว่าที่ ร.ต.ชัชวาลย์ คำงาม 

สกุลโถเล็ก กับ สกุลศิริมาก เป็นสกุลที่มีความเกี่ยวข้องกันมีบรรพบุรุษร่วมกัน ดังนี้ นายแซร็ยผู้นี้เป็นผู้มีความสามารถกล่าวคือ เมื่อประมาณปี พ.ศ. 2437 เกิดศึกรุกรานชายอาณาเขตประเทศสยามทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือในแคว้นลาวกาว โดยมีพวกโจรจีนฮ่อยกกองทัพเข้าปล้นสดมภ์ และยึดหัวเมืองต่างๆ ในแคว้นลาวกาวซึ่งอยู่ในความปกครองของไทย เรียกว่า ศึก “จีนฮ่อ” ฮ่อยึดได้หลายหัวเมือง ฝ่ายไทยจึงระดมทัพยกไปปราบฮ่อ ผู้คนในบ้านยางอนันต์ที่ขึ้นอยู่ในความปกครองของเมืองขุขันธ์ ได้ถูกเกณฑ์เข้ากองทัพยกไปปราบฮ่อด้วย ทางบ้านยางอนันต์ จึงได้นายสะแร็ยกับพรรคพวกเข้าร่วมในกองทัพเมืองขุขันธ์ ยกไปรบกับฮ่อด้วย การรบฮ่อครั้งนั้นประสบชัยชนะ ขับไล่โจรฮ่อแตกทัพกลับเข้าไปในจีน กองทัพไทยได้ชัยชนะ เมื่อยกทัพกลับเมืองนายแซร็ยกับพวกจึงได้ปูนบำเหน็จความชอบ นายสะแร็ยหัวหน้าหมู่ได้รับบำเหน็จจากพระยาขุขันธ์ให้มีศักดิ์เป็น “หลวงชัยอาสา” นายแซร็ยถูกเรียกว่า หลวงชัยกรมการเมือง หัวเมืองตะวันตกบ้านยาง-อนันต์ ในสมัยพระสีมาฯ (ตาเปรี๊ยะสีมา) เป็นเจ้าบ้านฝ่ายตะวันตกนี้ (เจ้าบ้านเล็กกว่าเจ้าเมืองนิดหน่อย) หลวงชัยอาสา (แซร็ย) มีภรรยาชื่อ นางกะเจา นางกะเจาเป็นบุตรของผู้มีอันจะกินในบ้านยาง-อนันต์ นางกะเจา ให้กำเนิดบุตร คือ

บุตรหลวงชัยอาสาคนที่ 1.นายทิม สหุนาฬุ (นายทิมใช้นามสกุล สหุนาฬุ ร่วมด้วยกับนายนึม ผู้ใหญ่บ้านอนันต์ ผู้จดทะเบียน เพราะนายนึมเป็นพี่ชายของอำแดงตลับภรรยา นายทิมน้องเขยจึงใช้นามสกุลสหุนาฬุตามพี่ชายภรรยา นายทิมลูกหลวงชัยอาสาจึงแยกใช้นามสกุลต่างหากดังนี้) อดีตสมภารวัดบ้านยางคนแรก ที่ตั้งสำนักสงฆ์บ้านยาง แยกจากวัดบ้านอนันต์มาตั้งตรงที่ธรณีสงฆ์ สี่แยกบ้านยางปัจจุบัน

อาจารย์ทิมสมรสกับอำแดงตลับแม่หม้ายมีบุตรด้วยกัน 5 คน คือ

1. นางปวง จันทร์ไทย 

2. นางเปียน ระดมบุญ 

3. นายเขมา สหุนาฬุ

4. นางรีก แซ่เตีย (แม่ยายของผู้เขียนคืออาจารย์สัมฤทธิ์ สหุนาฬุ)

5. นางบุญมาก จิตรหาญ 

บุตรหลวงชัยอาสาคนที่ 2. นางอิว สมรสกับนายมึล 

บุตรหลวงชัยอาสาคนที่ 3. นางอน สมรสกับนาย----- หมายชัย มีลูกด้วยกัน 5 คน คือ

1. นายสราบ โถเล็ก นายสราบ ใช้นามสกุล โถเล็ก ตามตามิ่ง ผู้เป็นน้าชาย น้องของแม่อน จึงได้นามสกุล “โถเล็ก” ไปสมรสกับ นางคลิม ลูกสาวคนโตของตาคอม ยายแม็ย บ้านกะลัน อยู่ใกล้กับตามิ่งผู้เป็นน้า เมื่อจดทะเบียนนามสกุลจึงใช้ตามตามิ่ง ส่วนนางคลิมเป็นหญิง พ่อแม่ไม่ได้ จดทะเบียน นายคอม ซึ่งเป็นพ่อจึงไม่ได้นามสกุล นายสราบ นางคลิม มีลูก 5 คน คือ นางเพียย สมรสกับ นายพึบ ไม่มีบุตร

2. นางเพ็ญ สมรสกับ นายโชค ชื่นชม บ้านโดนตึบ 

3. นางคำฟู ศิลาชัย สมรสกับ ครูไข ศิลาชัย คู่นี้เป็นบิดา มารดาของนายพลขันธ์ ศิลาชัย ผู้ใหญ่บ้านกะลันคนปัจจุบัน และครูสินณรงค์ ศิลาชัย ครูโรงเรียนบ้านสว่างปัจจุบัน

4. นางพาย สหุนาลุ ภรรยา นายปรับ สหุนาลุ อดีตสารวัตรกำนันกระแสร์ ตำบลยาง และดำรงตำแหน่งผู้ใหญ่บ้านจนเกษียณอายุ ไม่มีบุตรสืบสกุล

5. นางคำบุ สมรสกับ นายพรหม พวงประยงค์ มีบุตรหญิง 2 คน นางคำบุ ถึงแก่กรรม

ลูกหลวงชัยคนที่ 4 คือ นายกุน ชาวบ้านเรียกอาจารย์กุน ต่อมาเป็นผู้ใหญ่บ้านยางคนที่ 2 ต่อจากผู้ใหญ่ดอก ลุละกนสันต์ เมื่อนายกุน บุตรชายของนายแซร็ย จดทะเบียนชื่อสกุลจึงนำเอาชื่อ นายแซร็ย (สะรีย์) บิดา กับนายมากปู่ รวมกันเป็น “ศิริมาก” ดังนั้นนายกุนจึงเป็นต้นสกุลศิริมาก 

ลูกหลวงชัยคนที่ 5 คือนายมิ่ง โถเล็ก ผู้ใหญ่บ้านคนแรกของหมู่บ้านกะลัน และเป็นพ่อตาของกำนันกระแสร์ จันทร์ประเสริฐ ผู้ให้กำเนิดหมู่บ้านกระแสร์อุดม และผู้ก่อตั้ง ร.ร.บ้านกะลันกระแสร์วิทยานุเคราะห์ ตำบลยาง ตามิ่ง สมรสกับยายสิม แล้วพาสมัครพรรคพวกไปก่อตั้งหมู่บ้านกะลัน ดำรงตำแหน่งเฒ่าแก่บ้านขึ้นตรงต่อหมู่บ้านยาง ต่อมายกฐานะเป็นหมู่บ้านก็ได้เป็นผู้ใหญ่บ้านคนแรกของบ้านกะลัน มีบุตรด้วยกัน 6 คน คือ 

1. นายพิม โถเล็ก

2. นายเพม โถเล็ก

3. นางประยูร จันทร์ประเสริฐ ภรรยากำนันกระแสร์

4. นางปราณี นพเก้า มารดาของนางอัครา นพเก้า เศรษฐินีบ้านกะลัน 

5. พลตำรวจรัน โถเล็ก ถึงแก่กรรมระหว่างรับราชการ 

6. สิบตรีบุญเรือน โถเล็ก อดีตทหารผ่านศึกเวียดนาม และลาว ประสบอุบัติเหตุถึงแก่กรรม

เรื่องหลวงชัยอาสา (แซร็ย) ยายกะเจา ตั้งแต่ต้นจนอวสานต์ อาจารย์สัมฤทธิ์ สหุนาฬุ เป็นผู้เขียนเอง โดยไม่ได้สัมภาษณ์ผู้ใดประกอบข้อเขียน

ที่มา: หนังสือรวมผลงานชุดที่ 2 สายเลือด สายสกุล และอัตชีวประวัติของอาจารย์สัมฤทธิ์ สหุนาฬุ