Αβραάμ Ευαγγελία

Χαρακτήρας. Γεννιόμαστε ή γινόμαστε;

Ένα ερώτημα που για χρόνια απασχόλησε το χώρο της Ψυχολογίας. Ειδικά απασχόλησε τους Αναπτυξιακούς Ψυχολόγους, μέσα από το ερώτημα αν: “Tα παιδιά γεννιούνται με έναν χαρακτήρα και μια προσωπικότητα ή αυτή διαμορφώνεται από τους γονείς και από το περιβάλλον όπου αυτά μεγαλώνουν”.

Το ίδιο ερώτημα απασχολεί συχνά και τους νέους γονείς, οι οποίοι στην προσπάθεια τους να ερμηνεύσουν κυρίως τις αρνητικές συμπεριφορές των παιδιών τους, τις οποίες δεν κατανοούν τις αναγάγουν σε κληρονομούμενες από έναν από τους δύο γονείς. Ταυτόχρονα όμως έρχονται και αντιμέτωποι με σχόλια και παρατηρήσεις των γύρω τους, ακόμη και με αντιπαραθέσεις μεταξύ τους, όπου υπονοείται, πως πώς η συμπεριφορά των παιδιών οφείλεται στον τρόπο ή στην έλλειψη ανατροφής και εκπαίδευσης των παιδιών από τους ίδιους.. « Δεν έχεις μάθει τα παιδιά σου να κάνουν αυτό..», «Τα έχεις κακομάθει..» και άλλες παρόμοιες φράσεις.

Τελικά που βρίσκεται η αλήθεια; Κατά πόσο οι άνθρωποι είναι δέσμιοι των γονιδίων και του DNA που κουβαλάνε από τους προγόνους τους, το οποίο ορίζει αδιαπραγμάτευτα τον χαρακτήρα τους ή κατά πόσο είναι υποκείμενα υπό διαμόρφωση σ όλη τη διάρκεια της ζωής τους;

Πολλά πειράματα στον χώρο της Ψυχολογίας και της Μάθησης της Συμπεριφοράς αποδεικνύουν πως μεγάλο κομμάτι της συμπεριφοράς όντως μαθαίνεται. Ίσως εδώ θα μπορούσαμε να πούμε πως μαθαίνεται με διαφορετικό τρόπο και σε διαφορετικό βαθμό, από τα διαφορετικά άτομα που έχουν έναν διαφορετικό χαρακτήρα. Και χαρακτήρα ονομάζουμε το γενετικό κομμάτι που τα άτομα πιθανά κληρονομούν από τους προγόνους τους.

Αδιαμφισβήτητα, ο ρόλος του οικογενειακού περιβάλλοντος στη διαμόρφωση της συμπεριφοράς του παιδιού είναι πολύ σημαντικός. Ο τρόπος που τα παιδιά αντιμετωπίζουν τον κόσμο ακόμη και αργότερα σαν ενήλικες, ο τρόπος που κρίνουν, επικρίνουν, κατακρίνουν, δικαιολογούν, αιτιολογούν, εμπιστεύονται είναι ένα κομμάτι που το «κληρονομούν» (με άλλα λόγια το μαθαίνουν) μέσα από τη σχέση τους με τους γονείς τους.

Άρα το ερώτημα είναι μάλλον σύνθετο και εν τέλει ο χαρακτήρας να μην αλλάζει, παρά μόνο στην περίπτωση που το άτομο βιώσει ένα οξύ δραματικό περιστατικό στη ζωή του. Όμως αυτό που μπορεί να αλλάξει είναι η συμπεριφορά, ώστε να γίνεται βοηθητική και λειτουργική σύμφωνα με τον χαρακτήρα που ο καθένας διαθέτει και αυτό γιατί η συμπεριφορά μαθαίνεται. Κι όταν λέμε συμπεριφορά εννοούμε τον τρόπο που στεκόμαστε στα πράγματα, που λειαίνουμε τις γωνίες μας, που προσαρμοζόμαστε, ο τρόπος που νοηματοδοτούμε όλα όσα μας συμβαίνουν και ο τρόπος που αξιολογούμε τη ζωή, την καθημερινότητα τις σχέσεις μας, τον εαυτό μας.