Αβραάμ Ευαγγελία

Γνωστικά λάθη

Τα γνωστικά λάθη, είναι διαστρεβλωμένοι, δυσλειτουργικοί και μη αντικειμενικοί τρόποι σκέψης που χρησιμοποιούμε οι άνθρωποι στην προσπάθεια μας να ερμηνεύσουμε και να νοηματοδοτήσουμε την πραγματικότητα μας. Η σκέψη του όλα ή τίποτα, η υπεργενίκευση, η απόρριψη του θετικού είναι κάποια από αυτά τα γνωστικά λάθη που συνήθως οι άνθρωποι κάνουμε.

Τα Γνωστικά Σφάλματα είναι συνυφασμένα με τη σκέψη μας και παρόντα στον εσωτερικό διάλογο που κάνουμε καθημερνά με τον εαυτό μας. Θεωρούμε πως οργανώνουν και δρουν βοηθητικά στην κρίση μας, ακόμη κι ότι μας προστατεύουν, από ατοπήματα και λάθη, στην πραγματικότητα όμως μας οδηγούν σε αυθαίρετα συμπεράσματα, τα οποία ενισχύουν τα αρνητικά συναισθήματα μας, κλειδώνουν τη ζωή και τη σκέψη μας, περιορίζουν τους ορίζοντες μας.

Ας δούμε κάποια από τα πιο γνωστά γνωστικά σφάλματα που κάνουμε:

Σκέψη του Όλα ή Τίποτα:

Αυτός είναι ένας διπολικός τρόπος σκέψης ο οποίος μας ωθεί να βλέπουμε τα πράγματα μόνο σαν άσπρα ή μαύρα. Αγνοούμε τις ενδιάμεσες αποχρώσεις του γκρι και εστιάζουμε στα άκρα. Τα πράγματα είναι είτε εξαιρετικά ή χάλια. Είμαστε ή επιτυχημένοι ή αποτυχημένοι. Ότι δεν είναι τέλειο όπως το είχαμε φανταστεί είναι απαράδεκτο.

Υπεργενίκευση:

Η στάση αυτή θυμίζει μια σταγόνα μελάνι που χρωματίζει όλο το νερό του ποτηριού. Βλέπουμε μια “αποτυχία” μας επικεντρωνόμαστε αποκλειστικά σ αυτή και καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι όλη η ζωή μας είναι αποτυχημένη.

Απόρριψη του Θετικού:.

Απορρίπτουμε ή υποτιμάμε τα θετικά πράγματα που μας έχουν συμβεί ή μας συμβαίνουν. Θεωρούμε πως δεν μετράνε τόσο, πως έγιναν τυχαία ή πως δεν είναι τελικά τόσο σημαντικά. Επιμένουμε να εστιάζουμε στην έλλειψη και στο αρνητικό.

Βγάζουμε Αυθαίρετα Συμπεράσματα:

Σπεύδουμε να εξάγουμε αυθαίρετα αρνητικά συμπεράσματα χωρίς περαιτέρω διερεύνηση. Αυτό γίνεται με πολλούς τρόπους. “Διαβάζουμε» τις σκέψεις των άλλων, χωρίς να ρωτήσουμε ή να εστιάσουμε σε επιμέρους λεπτομέρειες. “Προβλέπουμε” συμπεριφορές και γεγονότα που θα αντιμετωπίσουμε χωρίς να διερευνήσουμε περισσότερο τις καταστάσεις. Έτσι οδηγούμαστε από μόνοι μας σ αυτό που ονομάζουμε αυτοεκπληρούμενες προφητείες. Προλέγουμε τι θα συμβεί και με τον τρόπο μας τελικά το προκαλούμε.

Μεγεθύνουμε τα πάντα ή σμικρύνουμε τα πάντα με τρόπο πάλι πολωτικό:

Οι επιτυχίες και τα επιτεύγματα των άλλων τα παρουσιάζουμε τεράστια εν αντιθέσει με τα δικά μας που είναι μηδενικής σημασίας.

Χρησιμοποιούμε τη Συναισθηματική Λογική:

Πιστεύουμε πως η πραγματικότητα είναι ακριβώς έτσι όπως νιώθουμε εμείς εκείνη τη στιγμή. Εφόσον αισθανόμαστε άσχημα , τα πράγματα είναι όντως άσχημα . Μπορεί τα συναισθήματα μας να είναι απόλυτα σεβαστά όμως δεν αντικατοπτρίζουν πάντοτε και με απόλυτο τρόπο την πραγματικότητα.

Τα γνωστικά σφάλματα έχουν την τιμητική τους, κυρίως όταν περνάμε συναισθηματικές δυσκολίες, όταν η καθημερινότητα μας είναι επιβαρυντική ή μας ζορίζει, επίσης όταν είναι απαραίτητο να πάρουμε αποφάσεις για τη ζωή μας. Τότε, τα γνωστικά σφάλματα είναι αυτά που ανακόπτουν την πορεία μας και μας κρατούν δέσμιους στην ίδια κατάσταση ενισχύοντας τις ανασφάλειες και τα αρνητικά μας συναισθήματα.

Η ψυχοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει στην αναγνώριση και συνειδητοποίηση της λάθος ερμηνείας που κάνουμε, λόγω των γνωστικών λαθών η οποία οδηγεί σε αρνητικές σκέψεις. Στόχος είναι η αντικατάσταση των αρνητικών σκέψεων από κάποιες πιο θετικές καθώς επίσης και η υιοθέτηση ενός πιο ρεαλιστικού τρόπου επεξεργασίας τους. Τα οποία τελικά μπορούν να βοηθήσουν στη συναισθηματική ανακούφιση και ισορροπία.