Από τη στιγμή που γεννιόμαστε, προσπαθούμε να βρούμε αποτελεσματικούς τρόπους προσαρμογής και επικοινωνίας με το περιβάλλον μας και κυρίως με το πρόσωπο που μας φροντίζει. Μέσα από αυτή την πρώιμη αλληλεπίδραση προκύπτουν κάποιοι υποτυπώδεις ρόλοι, οι οποίοι στην πορεία της παιδικής μας ηλικίας αναπτύσσονται, ώσπου εν τέλει παγιώνονται στην ενήλικη ζωή.
Oι ρόλοι αποτελούν προϊόν μάθησης, της παιδική ηλικία, όμως στην πορεία προσδιορίζουν τον τρόπο που αλληλεπιδρούμε με τους άλλους. Με άλλα λόγια ο όρος “ρόλος” περιγράφει από το πως βλέπουμε, ερμηνεύουμε, αισθανόμαστε, ενεργούμε σε σχέση με τους ανθρώπους γύρω μας, μέχρι και τον τρόπο που απαντάμε στον εσωτερικό διάλογο με τον εαυτό μας. Ταυτόχρονα εμπεριέχουν βαθιές πεποιθήσεις για το ποιοι είμαστε και πως μας βλέπουν οι άλλοι.
Και κάπου εδώ προκύπτουν οι αμοιβαίοι ρόλοι. Οι αμοιβαίοι ρόλοι είναι οι συμπληρωματικοί στον δικό μας ρόλο, που καλούνται ή έχουν την πρόθεση να παίξουν οι άλλοι προκειμένου να δημιουργηθεί μια μεταξύ μας σχέση.
Κάποιος που είχε το ρόλο του “μωρού”, στην πατρική του οικογένεια, διαδραματίζει αυτόν τον ρόλο και στις ενήλικες σχέσεις του. Δηλαδή “παίζει” το μικρό, χαριτωμένο, αδύναμο, αβοήθητο παιδάκι. Έτσι επιζητά και βρίσκει άτομα που σχετίζονται μαζί του με το συμπληρωματικό αμοιβαίο ρόλο, του γονιού που του συμπεριφέρεται σαν ανήλικο.
Με τον ίδιο τρόπο, κάποιος που κατείχε στην πατρική του οικογένεια, το ρόλο του υπάκουου καλού παιδιού, το οποίο προκειμένου να κερδίσει την αγάπη και την προσοχή των γονιών του, ήταν συνεπής στις προσδοκίες τους, τους έκανε περήφανους και χαρούμενους με τα επιτεύγματα του, αναζητά άτομα με πολλές απαιτήσεις στα οποία προσπαθεί συνεχώς να σταθεί αντάξιος των προσδοκιών τους όσο υψηλές ή παράλογες αυτές μπορεί να είναι.
Επίσης, κάποιος ο οποίος κατείχε σαν παιδάκι το ρόλο του “φροντιστή” στους γονείς του, προσελκύει και σχετίζεται, συνήθως με άτομα που χρειάζονται μόνιμα φροντίδα και βοήθεια.
Όπως είπαμε τους ρόλους αυτούς ή τους υιοθετούμε μόνοι μας προκειμένου να προσαρμοστούμε και να γίνουμε αποδεκτοί ή με κάποιο τρόπο μας τους επιβάλουν οι γονείς, προκειμένου να διατηρηθούν οι υποτιθέμενες ισορροπίες ή οι ανάγκες της οικογένειας.
Στη διάρκεια της ζωής μας διαπιστώνουμε πολλές φορές πως οι ίδιοι αυτοί ρόλοι που κάποτε μπορεί να μας βοηθούσαν, σήμερα μπορεί να είναι επιβαρυντικοί για τη ζωή μας, την πρόοδο μας καθώς και την ψυχική μας υγεία. Διότι, το μοτίβο τελικά που μας παρέχουν όσο διευκολυντικό και γνώριμο κι αν είναι, ταυτόχρονα μπορεί να είναι και εξαιρετικά περιοριστικό μια και μας οδηγεί σε μια επανάληψη σχέσεων που ουσιαστικά, ούτε μας πληρούν ούτε μας ικανοποιούν.
Τις περισσότερες φορές τα άτομα συνειδητοποιούν αυτούς τους ρόλους, μέσα από προσωπική θεραπεία όμως είναι δύσκολο να τους αποχωριστούν. Αυτό συμβαίνει γιατί αποτελούν μια ασφαλή και καλά μαθημένη οδό σύναψης σχέσεων, καθώς και αλληλεπίδρασης με τους γύρω.
Στην Γνωστική Αναλυτική Ψυχοθεραπεία δουλεύουμε πολύ με τους αμοιβαίους ρόλους στις σχέσεις μας και πως αυτοί δημιουργούν έναν φαύλο κύκλο που επηρεάζει τον τρόπο που ζούμε και τον τρόπο που θα θέλαμε τελικά να ζήσουμε.