Slit og moro ved Skodalsåa

Å bera og køyre vatn frå elva

Ei viktig oppgåve på ein gard var å hente vatn frå elva til folk og dyr, og det var for det meste kvinnene som sleit og bar. Karane bruke gjerne hest og slede og fylte opp trekara med større mengder vatn. Om vinteren "resa" elva (kjøva) og isen vart svært tjukk. Dei hogg steg i isen for å lage ei form for trapp ned til det rennande vatnet. Ein lem og ein forsekk hindra at dette vassholet fraus att.

Å kjøle og levere mjølka

Astrid Baukhol (1915 - 2015) fortalde at det var vanleg med både ku og geit, og mjølka trong sommarstid å bli kjøla ned i mjølkeavkjølingskasser i elva. I Baukholsgrenda henta mjølkebilen mjølka annankvar dag. Astrid måtte allereie som ungjente bera spanna ned til Vabrua ein godt stykke nedanfor garden. Ho brukte vassela og kunne bera opptil 30 liter om gongen. Geitmjølka var gjerne fylt i10 og 15 liters spann. Spanna vart levert i retur på den store mjølkerampa på Saga Landhandleri. For å komme dit gjekk dei Krokgeilen og brukte vassela for å få med seg spanna. Om vinteren hende det ofte at Gålåvegen bles att slik at mjølkebilen ikkje kom fram. Da var det å frakte mjølka den lange vegen ned til Saga Landhandleri.

Å vaske og skylje kleda

Mang ei kvinne har frose på hendene i møte med det kalde vatnet i Skodalsåa. Så seint som på 1950-talet var elva fortsatt viktig for vasking og skyljing av klede. Gardkjerringa i Nordre Oppigard Skurdal, Magnhild Skurdal (1916 - 2009) brukte å skylje kleda på svaberget nedanfor Holumsbrua. Astrid Baukhol fortel at dei vaska kleda heime, skylte dei i elva, tok så dei stivtela kleda med heim og varma dei opp att i ystepanna. Dei vrei så opp kledsvasken og tørka han inne.

Fisk

Småkjøe var det godt av i Skodalsåa, og var ein heldig kunne ein få aure opp til halvkiloen på kroken. Det var særleg fiskeklekkeriet i Baukholsbekken, eigd av Gålå Høifjellshotell, som førte med seg yngel nedetter elva. Arve Skurdal (1927 - 2015) kan hugse småkjøe sprella i gulrotsengene i gartneriet på Saga når dei slepte inn vatnet frå elva.Andre folk fanga fisken i ei fiskesleo, slik som Marte Skudal (1853 - 1943) i Nordre Oppigard Skurdal. Ho hadde ei enkel fiskesleo av tre oppe i berget ovanfor Holumsbrua. Dette kom godt med for ein stor barnefamilie.

Å lute turrfisk

På Saga Landhandleri brukte kjøpmann M.M. Skurdal (1885 - 1978) å vatne turrfisk til lutefisk i elva. Ein gong heldt ein stor bunt fisk på å forsvinne nedover elva. Dette var 1. april og kona ropte om hjelp. "Du lure itte me", sa M.M. Skurdal og all den gode fiske forsvann i vårvatnet.

Elva som leikeplass

Elva er farleg og tiltrekkjande på same tid. Ungane som voks opp ved Skodalsåa fekk fortald om "Brunntore" sin fanga ungane, dersom dei ikkje passa seg for elva. Trass i åtvaringane har elva alltid vore ein spennande leikaplass særleg når det gjeld bading om sommaren og skliing og renning på isen om vinteren. Nokre brukte til og med spark. Dei vågale segla kanskje for langt og datt utfor fossen ved Skurdalshaugen, men som regel gjekk det bra.

Elva som avfallsplass

Før i tida brukte folk elva som renovasjonsvesen. Alt som folk ville kvitte seg med av søppel og skrot vart kasta i elva. Heldigvis har vi i dag meir kunnskap og gode system for å ta hand om avfall. Tek vi eit tak med jamne mellomrom for å halde elva fri for brask, vil elva vera til nytte og glede både for folk og dyr langt inn i framtida!