Valencienna puellaris

Valenciennea puellaris 

kopiąca strażniczka rafy

1. Nazewnictwo i klasyfikacja

Nazwa naukowa: Valenciennea puellaris (Tomiyama, 1956)
Nazwy zwyczajowe: Pearl goby (ang.), Gobie perle (fr.), Perlengrundel (niem.), góbik perłowy (pl.)

Systematyka:

• Królestwo: Animalia

• Typ: Chordata

• Gromada: Actinopterygii

• Rząd: Gobiiformes

• Rodzina: Gobiidae

• Rodzaj: Valenciennea

• Gatunek: V. puellaris

Valenciennea puellaris należy do licznej rodziny babkowatych (Gobiidae), obejmującej ponad 2000 gatunków ryb dennnych. Została opisana dopiero w połowie XX wieku przez japońskiego ichtiologa Itiro Tomiyamę. Nazwa rodzajowa upamiętnia Achille’a Valenciennesa – wybitnego francuskiego zoologa i ichtiologa XIX wieku.

2. Morfologia 

Valenciennea puellaris jest średniej wielkości babką o wydłużonym, lekko bocznie spłaszczonym ciele osiągającym 18–20 cm długości całkowitej. Głowa duża, z szerokim pyskiem przystosowanym do pobierania i przesiewania osadów dennych. Oczy są stosunkowo duże i wysoko osadzone, co pozwala na obserwację otoczenia z pozycji blisko dna.

Ubarwienie ciała jest jasne – białe, kremowe lub beżowe – z szeregiem podłużnych pomarańczowych, żółtopomarańczowych lub rdzawych plam i pasków po bokach. Płetwy są przezroczyste, często z błękitnymi lub pomarańczowymi obrzeżeniami.

3. Występowanie i siedlisko

Zasięg występowania obejmuje tropikalny Indo-Pacyfik: od wschodnich wybrzeży Afryki i Morza Czerwonego, przez Malediwy, Indonezję, Filipiny i północną Australię, aż po południową Japonię, Nową Kaledonię i wyspy Polinezji.

Valenciennea puellaris zasiedla przybrzeżne rafy koralowe, laguny i stoki rafowe na głębokości 1–25 m. Preferuje piaszczyste lub drobnokamieniste dna w pobliżu skał i rafowych struktur, gdzie może kopać nory służące jako kryjówki i miejsca składania ikry. Gatunek ten najczęściej obserwuje się w parach lub małych grupach rodzinnych.

4. Zachowanie i interakcje w środowisku

Gatunek prowadzi typowo bentoniczny tryb życia i większość czasu spędza przy dnie. Jego najbardziej charakterystycznym zachowaniem jest przesiewanie piasku – pobiera osady do pyska i filtruje je, usuwając oczyszczony piasek przez skrzela lub usta. Tym samym poprawia natlenienie i strukturę podłoża, co ma istotne znaczenie ekologiczne dla mikrofauny bentosowej.

Ryby te tworzą monogamiczne pary, które wspólnie kopią i utrzymują system nor, często z wieloma wejściami. V. puellaris jest terytorialna wobec innych babek z rodzaju Valenciennea, ale zazwyczaj spokojna wobec innych gatunków.

W środowisku naturalnym babki te mogą wchodzić w relacje mutualistyczne z krewetkami pistoletowymi (Alpheus spp.), korzystając z ich zdolności kopania, podczas gdy same zapewniają czujność przed drapieżnikami.

5. Dymorfizm płciowy

Dymorfizm płciowy jest słabo zaznaczony. Samce są zwykle nieco większe i masywniejsze od samic oraz mogą mieć lekko wydłużone promienie płetw grzbietowych. W okresie godowym u samców często obserwuje się intensyfikację barw, jednak różnice są subtelne i trudne do zauważenia bez doświadczenia.

6. Dieta i sposób odżywiania

Charakterystyczną cechą gatunku jest sposób żerowania: ryba nabiera piasku do pyska i przesiewa go przez skrzela, zatrzymując cząstki organiczne i drobne bezkręgowce. 

Valenciennea puellaris jest mikrofago-bentosowym wszystkożercą. Jej dieta składa się głównie z drobnych skorupiaków (np. widłonogów, kiełży), larw bezkręgowców, wieloszczetów, nicieni oraz detrytusu organicznego. Pobierając piasek, ryba filtruje go w poszukiwaniu pożywienia, co jest kluczową częścią jej ekologicznej roli.

W akwarium chętnie przyjmuje mrożone pokarmy, takie jak artemia, lasonogi, widłonogi, a także drobne granulaty opadające na dno. Najlepszą kondycję osiąga jednak w zbiornikach z dojrzałym piaskowym podłożem, w którym może naturalnie żerować.

7. Warunki akwariowe

Valenciennea puellaris jest gatunkiem wymagającym specyficznych warunków akwariowych, które odwzorowują jej naturalne siedlisko – płytkie, piaszczyste strefy raf tropikalnych. Przestrzeganie tych wymagań jest kluczowe dla zdrowia, aktywności i naturalnego zachowania ryby.

Minimalna wielkość zbiornika i aranżacja:

• Zalecana minimalna objętość akwarium to 200 litrów, przy czym lepiej sprawdzają się zbiorniki 250–300 l i większe.

• Zbiornik powinien być szczelnie przykryty.  

• Konieczne jest głębokie podłoże piaskowe (5–10 cm drobnego piasku aragonitowego lub koralowego o ziarnistości 0,3–1 mm), które umożliwia przesiewanie i naturalne zachowania pokarmowe. Podłoże powinno być luźne, bez zbryleń, aby ryba mogła swobodnie przesiewać piasek i tworzyć nory. Piasek musi być drobny i czysty – grubszy lub zbity piasek uniemożliwia przesiewanie i może powodować urazy pyska.

• Obecność żywej skały i kamieni pozwala rybie wyznaczyć terytorium i korzystać z kryjówek, choć gatunek preferuje otwarte, piaszczyste przestrzenie.

• Nory można wspomóc ukrytymi tunelami w podłożu lub w formie małych grot, które zapewniają rybie poczucie bezpieczeństwa.
  
  

Parametry fizykochemiczne wody:

• Temperatura: 24–27 °C, spadki poniżej 23 °C mogą osłabiać rybę i zmniejszać apetyt.

• Zasolenie: 1.023–1.026, 

• pH: 8.1–8.4

• KH: 7–10 dKH

• NO₃: < 10 mg/l

• PO₄: < 0.05 mg/l

• Ca: 400–450 mg/l

• Mg: 1250–1350 mg/l
  
  

Cyrkulacja i filtracja:

• Valenciennea puellaris wymaga umiarkowanej cyrkulacji – woda nie powinna tworzyć silnych prądów w strefie dna, aby ryba mogła przesiewać piasek.

• Filtracja biologiczna musi być stabilna i wydajna – ryby są wrażliwe na nagłe wzrosty amoniaku i azotynów.

• Odpieniacz i filtracja mechaniczna są wskazane, lecz nie powinny usuwać całkowicie mikrofauny ze zbiornika.
  
  

Oświetlenie:

• Gatunek nie ma specjalnych wymagań świetlnych – umiarkowane lub słabe światło jest wystarczające.

• Naturalny cykl dzienny: 10–12 h światła i 12–14 h ciemności.
  
  

Podłoże i strefy żywieniowe:

• Gatunek potrzebuje stałego dostępu do podłoża bogatego w mikrofaunę – jeśli podłoże jest ubogie w organizmy bentosowe, ryba może odmawiać jedzenia i chudnąć. W akwariach warto tworzyć „stołówki” – fragmenty podłoża regularnie zasiedlane drobnymi skorupiakami, które stymulują naturalne zachowania przesiewania.
  
  

Kompatybilność i obsada towarzysząca:

• Valenciennea puellaris jest gatunkiem pokojowym, toleruje obecność spokojnych gatunków rafowych. Gatunek dobrze współżyje z bezkręgowcami, koralowcami i większością ryb rafowych, pod warunkiem, że mają dostęp do odpowiedniego podłoża.

• Ryba może być agresywna wobec własnego gatunku lub podobnych gatunków kopiących nory w tym samym rejonie piasku – zaleca się trzymanie pary lub pojedynczego osobnika w jednym zbiorniku, aby uniknąć konfliktów terytorialnych.

Uwagi praktyczne:

• Wprowadzanie ryby do akwarium powinno nastąpić dopiero wtedy, gdy podłoże i mikrofauna są dobrze ustabilizowane.

• Regularne obserwacje podłoża pozwalają ocenić aktywność przesiewania i zdrowie ryby – ryba zdrowa przesiewa piasek kilka razy dziennie i nie wykazuje oznak głodu.

• Nagłe zmiany podłoża, filtracji czy parametrów wody mogą prowadzić do stresu i chorób.

8. Rozmnażanie i larwy

W środowisku naturalnym Valenciennea puellaris tworzy monogamiczne pary, które wspólnie budują rozbudowany system nor. Samica składa ikrę w komorze gniazdowej, gdzie jest pilnowana i wentylowana przez samca. Inkubacja trwa zazwyczaj kilka dni, po czym larwy wylęgają się i przechodzą do toni wodnej.

Larwy są planktotroficzne i spędzają kilka tygodni w pelagialu, odżywiając się mikrozooplanktonem. Po tym czasie opadają na dno i przybierają typowy, bentosowy tryb życia.

Rozmnażanie w warunkach akwariowych jest bardzo trudne z powodu wymagań larw oraz trudności z zapewnieniem odpowiedniego pokarmu w fazie planktonowej.

9. Ciekawostki

• Valenciennea puellaris należy do najbardziej skutecznych gatunków w naturalnym „czyszczeniu” podłoża w akwarium rafowym – może w ciągu doby przesiać znaczną część piasku w zbiorniku.

• Dzięki aktywności ryby zapobiega tworzeniu się stref beztlenowych w podłożu.

• Pary tego gatunku utrzymują silne więzi – utrata partnera często skutkuje zmianą zachowania, a nawet opuszczeniem terytorium.

• W naturalnym środowisku współpracuje z krewetkami pistoletowymi (Alpheus spp.), tworząc klasyczny przykład mutualizmu.
  
  

10. Bibliografia

• Allen, G. R., Steene, R., Humann, P., Deloach, N. (2003). Reef Fish Identification: Tropical Pacific. New World Publications.

• Kuiter, R. H., Debelius, H. (2006). World Atlas of Marine Fishes. IKAN.

• Lieske, E., Myers, R. (1994). Collins Pocket Guide to Coral Reef Fishes. HarperCollins.

• Fossa, S. A., Nilsen, A. J. (2002). The Modern Coral Reef Aquarium, Vol. 4. Birgit Schmettkamp Verlag.

• Thresher, R. E. (1984). Reproduction in Reef Fishes. TFH Publications.

• Obserwacje własne