Lybia tessellata

Lybia tessellata – krab pomponowy
Miniaturowy mistrz symbiozy z ukwiałami w roli broni i sztućców

1. Nazewnictwo i klasyfikacja

• Nazwa naukowa: Lybia tessellata (Latreille in Milbert, 1812)

• Nazwy zwyczajowe: krab pomponowy, krab bokser
  Boxer crab, Pom-pom crab (ang.); Crabe boxeur (fr.); Boxerkrabbe (niem.); ポンポンクラブ (jap.)

• Rodzina: Xanthidae

• Rząd: Decapoda

• Typ: Arthropoda
  
  

Lybia tessellata to niezwykle charakterystyczny, drobny krab tropikalny znany z unikalnej relacji z ukwiałami. Zawsze trzyma po jednym osobniku w każdej z silnie zmodyfikowanych szczypiec, co przypomina miniaturowe pompony, stąd jego potoczne nazwy.

2. Morfologia

Krab ten jest niewielki – dorosłe osobniki rzadko przekraczają 2 cm długości karapaksu. Ciało ma kształt szeroko owalny i jest grzbietowo spłaszczone.

• Karapaks: kremowy, z regularnym wzorem mozaikowym z ciemniejszych plamek – charakterystyczna tessellacja”.

• Szczypce: skrócone i cienkie, zbudowane bardziej do chwytania niż do ściskania – stanowią uchwyt dla symbiotycznych ukwiałów.

• Oczy: duże, ruchome, osadzone na szypułkach – umożliwiają panoramiczne widzenie.

• Nogi kroczne: smukłe i stosunkowo długie, często z paskowanym wzorem; zakończone pazurkami zapewniającymi dobrą przyczepność.
  
  

3. Występowanie i siedlisko

Gatunek szeroko rozpowszechniony w regionie Indo-Pacyfiku: od wybrzeży Afryki Wschodniej (w tym Morze Czerwone), przez Malediwy, Indonezję, Filipiny, po Polinezję i północną Australię.

• Preferowane środowisko: płytkowodna część raf koralowych, zwykle do 20–25 m głębokości.

• Siedlisko: szczeliny skalne, spękania w martwych koralach, fragmenty gruzu koralowego. Preferuje zacienione zakamarki i mikrosiedliska.
  
  

4. Zachowanie i interakcje

Najbardziej charakterystyczną cechą Lybia tessellata jest jej ścisła symbioza z drobnymi ukwiałami. Każdy osobnik nieustannie trzyma jeden ukwiał w każdej szczypie.

• Ukwiały zwykle należą do rodzaju Triactis lub Bunodeopsis.

• Krab korzysta z ich parzydełek jako obrony, wymachując nimi w obliczu zagrożenia.

• Pomagają również w zdobywaniu pożywienia – parzydełka wychwytują plankton i resztki z wody.
  

• W razie utraty jednego ukwiała krab może:
  • podzielić pozostałego przez rozciąganie go do podziału,
  • lub ukraść symbionta innemu krabowi.
  
  

5. Dymorfizm płciowy

Różnice między samcami a samicami są subtelne i widoczne głównie przy bezpośredniej obserwacji spodu ciała.

• Płyta brzuszna (sternum): u samców – wąska, trójkątna; u samic – szeroka, zaokrąglona, służąca do noszenia jaj.

• Ubarwienie i wielkość: brak wyraźnego dymorfizmu poza odwłokiem.

• Samice mogą nosić jaja przez kilka dni do tygodni – przyklejone są one pod odwłokiem, trudne do dostrzeżenia bez chwytania osobnika.
  
  

6. Dieta

Krab pomponowy to oportunistyczny zbieracz – nie poluje, lecz korzysta z tego, co „złapią” jego ukwiały.

• W naturze: plankton, drobiny detrytusu, resztki organiczne, fragmenty martwych organizmów.

• W akwarium: pokarmy pyłowe dla filtratorów, mrożone larwy oczlików, drobna artemia, rozkruszony pokarm dla krewetek.

• Krab nie wymaga karmienia indywidualnego – zbiera pokarm z toni i powierzchni skał.
  
  

7. Warunki akwariowe

Ze względu na małe rozmiary i spokojne usposobienie krab ten jest idealnym mieszkańcem mikroraf i nanoakwarium.

• Minimalna objętość: 30 litrów

• Temperatura: 24–27 °C

• Zasolenie: 1.023–1.026

• pH: 8.1–8.4

• KH: 7–10

• Zalecenia: liczne kryjówki, spokojne ryby, niska cyrkulacja

• Unikać: ryb drapieżnych (np. skrzydlic, wargaczy), krabów o agresywnym usposobieniu
  
  

8. Rozmnażanie i larwy

Choć samice mogą nosić jaja w niewoli, pełny rozwój larw nie został jak dotąd udokumentowany w warunkach hobbystycznych.

• Larwy: typowe dla Xanthidae zoeae – mikroskopijne, unoszące się w toni, planktoniczne.

• Rozwój: obejmuje 4–5 stadiów zoei; czas trwania: około 2–3 tygodnie.

• Wymagania żywieniowe: rotifery, mikroalgi, nanocząstki pokarmowe

• Brak doniesień o skutecznym odchowie w akwariach domowych – wyłącznie w kontrolowanych warunkach badawczych.
  
  

9. Ciekawostki

• Lybia tessellata wykorzystuje symbiotyczne ukwiały nie tylko do obrony, ale i do karmienia – parzydełka działają jak miniaturowe sieci planktonowe.

• Zdolność do podziału symbionta (fizyczne rozciągnięcie i rozszczepienie ukwiała) została po raz pierwszy zaobserwowana w badaniach laboratoryjnych.

• Oczy kraba umożliwiają mu rozpoznawanie światła spolaryzowanego, co może pomagać w orientacji w rafowym środowisku.

• Gatunek ten często bywa błędnie określany jako „miniaturowy” tylko ze względu na rozmiar – w rzeczywistości jego złożona symbioza czyni go unikalnym przypadkiem ewolucji zachowania.

• W kulturze japońskiej bywa przedstawiany jako symbol „zwinnej elegancji” i harmonii z naturą.
  
  

10. Bibliografia

• Guinot, D., & Wicksten, M. K. (1995). Review of symbiotic crabs of the genus Lybia. Journal of Crustacean Biology, 15(3), 569–579.

• Vannini, M., & Innocenti, G. (2000). Symbiosis in boxer crabs: behavior and ecology. Ethology Ecology & Evolution, 12(3), 237–256.

• Fautin, D. G., et al. (2007). Coevolution of boxer crabs and their anemone symbionts. Marine Biology, 151(2), 509–517.

• 三村 文夫 (Mimura, F.) (2011). ポンポンクラブと共生イソギンチャクの行動観察. 月刊海水魚, 45(6), 26–29.

• Calado, R. (2008). Marine Ornamental Species Aquaculture. Wiley-Blackwell.

• Knop, D. (2005). Korallenriff-Aquaristik heute. Natur und Tier Verlag.

• Debelius, H. (2001). Crustacea: Guide of the World. IKAN – Unterwasserarchiv.

• Tinnes, H. (2009). Wirbellose für das Meerwasseraquarium. Ulmer Verlag.