Cryptocentrus cinctus

Cryptocentrus cinctus – „żółty stróż”

Miniaturowy wartownik raf koralowych

1. Nazewnictwo i klasyfikacja

• Nazwa naukowa: Cryptocentrus cinctus (Herre, 1936)

• Nazwy zwyczajowe: Yellow Watchman Goby (ang.), Gobie gardien jaune (fr.), Gelber Wächtergrundel (niem.), イエローウォッチマンゴビー (jap.)

• Rodzina: Gobiidae

• Rząd: Perciformes

• Typ: Chordata
  
  

Cryptocentrus cinctus jest jedną z najczęściej spotykanych babek symbiotycznych w akwarystyce morskiej. Ceniony za żywy kolor i interesujące zachowania obronne, szczególnie w relacji z krewetkami pistoletowymi (Alpheus sp.).

2. Morfologia

• Długość ciała dorosłych osobników: 8–10 cm

• Ciało wydłużone, mocne, typowe dla babek dennech

• Ubarwienie: od jaskrawożółtego po oliwkowo-szare, często z niebieskimi plamkami na głowie i bokach

• Głowa duża, oczy wysoko osadzone, zapewniające szerokie pole widzenia

• Płetwa grzbietowa długa, podzielona na część kolcową i miękką

• Płetwy piersiowe szerokie, używane do podpierania się na podłożu

• Duży otwór gębowy, uzębienie drobne, przystosowane do chwytania drobnych bezkręgowców

• Charakterystyczne spoczywanie przy wejściu do nory i obserwacja otoczenia
  
  

3. Występowanie i siedlisko

• Zasięg geograficzny: zachodni Pacyfik – Indonezja, Filipiny, Papua-Nowa Gwinea, Wyspy Salomona, Mikronezja, Japonia

• Środowisko naturalne: rafy koralowe, strefy przybrzeżne, laguny, głębokość zwykle 1–25 m

• Preferowane podłoże: piaszczyste lub z gruzem koralowym, zawsze w pobliżu kryjówek

• Typowe siedlisko: nory wykopane przez krewetki pistoletowe Alpheus, z którymi tworzy symbiozę
  
  

4. Zachowanie i interakcje

• Prowadzi przydenny tryb życia, większość czasu spędza w pobliżu kryjówki

• Gatunek symbiotyczny – współżyje z krewetkami pistoletowymi (Alpheus), pełniąc rolę „strażnika”. Ustawia się przy wejściu do nory, ostrzega krewetkę sygnałami ruchowymi ogona i ciała przed zbliżającymi się zagrożeniami

• Nieagresywny wobec innych gatunków, choć może być terytorialny wobec innych babek

• Żeruje metodą „skubania” z podłoża, chwytając drobne bezkręgowce i resztki organiczne
  
  

5. Dymorfizm płciowy

• Dymorfizm płciowy słabo zaznaczony

• Samce często są nieco większe, o masywniejszej głowie i szerszym pysku

• Samice mogą mieć nieco smuklejszy kształt ciała i zaokrąglony brzuch w okresie dojrzewania ikry

• W praktyce akwarystycznej rozróżnienie płci na podstawie cech zewnętrznych jest trudne
  
  

6. Dieta

Cryptocentrus cinctus jest wszystkożerny, z przewagą pokarmu zwierzęcego:

• W naturze: drobne skorupiaki denne, widłonogi, larwy zwierząt morskich, nicienie, detrytus

• W akwarium: mrożone artemie, mysis, drobno siekane krewetki, suchy pokarm dla ryb dennech, granulaty, czasem również pokarm roślinny (algi)

• Żeruje głównie przy dnie, przesiewając piasek i wyłapując z niego drobne organizmy
  
  

7. Warunki akwariowe 

• Temperatura: 24–27 °C (najstabilniej 25–26 °C) – ryba źle znosi nagłe wahania.

• Zasolenie: 1,023–1,026 SG (34–35 ppt). Wskazane utrzymywanie stabilnego poziomu, bo babki są wrażliwe na skoki gęstości.

• pH: 8,0–8,4 – wahania poniżej 7,9 powodują stres i blednięcie ubarwienia.

• KH (twardość węglanowa): 7–12 dKH.

• Ca: 380–450 mg/l (szczególnie ważne, gdy w akwarium są koralowce).

• NO₃ i PO₄: powinny być niskie (<10 ppm NO₃; <0,05 ppm PO₄), ale nie zerowe, ponieważ babki żerują m.in. na drobnym bentosie związanym z materią organiczną.
  
  

Zbiornik:

• Minimalna pojemność: 50 litrów dla pojedynczej sztuki; optymalnie 100–200 litrów przy parze lub symbiozie z krewetką.

• Podłoże: drobny piasek aragonitowy o grubości 3–6 cm – niezbędny do kopania norek.

• Dekoracje: żywa skała tworząca kryjówki, rurki z otworem z jednej strony lub groty dla "glonojadów".

• Cyrkulacja: umiarkowana – ryba preferuje spokojniejsze rejony przy dnie, z dala od silnych strumieni wody.

• Oświetlenie: standardowe dla akwarium rafowego – ryba nie ma szczególnych wymagań świetlnych, ale lepiej prezentuje się w jasnym świetle dziennym.
  
  

Zachowania w akwarium:

• Wskazane wprowadzenie krewetki pistoletowej Alpheus sp. – wspólne kopanie i życie w jednej norze znacząco wzbogaca obserwację ich zachowań.

• Ryba silnie przywiązuje się do wybranego miejsca, często przez długi czas nie opuszcza swojej nory.

• Może przysypywać koralowce piaskiem podczas kopania – zaleca się sadzenie delikatnych gatunków z dala od jej kryjówki.

• Nie powinna być trzymana z bardzo agresywnymi gatunkami (np. z niektórymi wargaczami czy dużymi krabami).
  
  

Akwarium towarzyskie:

• Cryptocentrus cinctus jest pokojowo nastawiony wobec innych ryb, ale bywa terytorialny wobec innych babek o podobnym trybie życia.

• Najlepiej łączyć go z pokojowymi rybami rafowymi (błazenkami, bassletami, małymi pokolcami, wrasse’ami).

• Z innymi babkami z rodzaju Cryptocentrus lepiej unikać zestawiania – mogą dochodzić do przepychanek.
  
  

Pokarm:

• Wymaga zbiornika z ustabilizowaną fauną denną (mikroskopijne skorupiaki, widłonogi, nicienie), ale przyjmuje również mrożonki i suchy pokarm.

• Karmienie 1–2 razy dziennie: artemia, widłonogi, lasonogi, drobno siekane owoce morza, dobre granulaty i płatki.

8. Rozmnażanie i rozwój larw

Cryptocentrus cinctus rozmnaża się w norach, często współdzielonych z krewetkami pistoletowymi (Alpheus sp.). Gatunek tworzy pary monogamiczne, a samiec i samica współpracują przy opiece nad potomstwem.

Składanie jaj

• Samica składa ikrę na ścianach kryjówki lub w muszlach, które pełnią rolę komory lęgowej.

• Jaja są lepkie, przylegają do podłoża, tworząc zwarte złoża.
  
  

Rozwój embrionalny

• Średnica jaja wynosi ok. 1,66 mm.

• Przy temperaturze 27–29 °C i zasoleniu 33–35 ‰ rozwój trwa średnio ok. 4,5 dnia.

• Wyróżnia się siedem etapów rozwoju: zygota, bruzdkowanie, blastula, gastrula, segmentacja, faza pharyngula i wyklucie.
  
  

Larwy i wylęg

• Larwy tuż po wykluciu osiągają długość standardową ~2,3 mm.

• Wylęg następuje nocą; larwy są planktotroficzne i wymagają pokarmu planktonowego.

• W pierwszych godzinach życia widoczny jest niewielki woreczek żółtkowy.
  
  

Odchów larw

• W warunkach akwariowych stosuje się temperaturę 24–27 °C, zasolenie 1,024 sg oraz pH ~8,3.

• Metamorfoza i osiadanie następują po 20–25 dniach, kiedy młode przechodzą do bentosowego trybu życia i zaczynają wykazywać zachowania typowe dla dorosłych.
  
  

9. Ciekawostki

• Cryptocentrus cinctus to jeden z najpopularniejszych gatunków babek w akwarystyce morskiej, szczególnie w zbiornikach rafowych średniej wielkości

• Symbioza z krewetką pistoletową Alpheus jest modelowym przykładem współpracy gatunków – krewetka kopie i utrzymuje norę, a babka pełni funkcję strażnika

• Gatunek potrafi zmieniać barwę w zależności od stresu, otoczenia i nastroju – od intensywnie żółtej po szarooliwkową

• Babki mogą „przesiewać” piasek pyskiem, przyczyniając się do napowietrzania podłoża i poprawy jego jakości biologicznej

• W akwarium często przywiązują się do jednego miejsca i rzadko się z niego oddalają

• Bywają mylone z innymi gatunkami Cryptocentrus (np. C. aurora czy C. leptocephalus)
  
  

10. Bibliografia

• Herre, A.W.C.T. (1936). Notes on fishes in the Zoological Museum of Stanford University. Philippine Journal of Science, 59, 275–287.

• Randall, J.E., Allen, G.R., & Steene, R.C. (1990). Fishes of the Great Barrier Reef and Coral Sea. University of Hawaii Press.

• Debelius, H. (2001). Crustacea and Fishes of the World. IKAN Unterwasserarchiv.

• Kuiter, R.H., & Debelius, H. (2006). World Atlas of Marine Fishes. IKAN.

• Allen, G.R., & Erdmann, M.V. (2012). Reef Fishes of the East Indies. University of Hawai'i Press.

• Karplus, I. (1987). The association between gobiid fishes and burrowing alpheid shrimps. Oceanography and Marine Biology: An Annual Review, 25, 507–562.

• Thacker, C.E., & Roje, D.M. (2011). Phylogeny of Gobiidae and identification of gobiid lineages. Zootaxa, 3080, 1–36.

• Yanagisawa, Y. (1984). Studies on the interspecific relationship between gobiid fishes and snapping shrimps. Galaxea, 3, 59–74.

• Doungtip-Oungern, Pichikul, Wudtisin & Muthuwan. Embryonic Development of Yellow Prawn-Goby, Cryptocentrus cinctus (Herre, 1936) in the Hatchery. Burapha Science Journal.

• Breeders Registry. Cryptocentrus cinctus – Spawning Report (1995). breedersregistry.org

• Cid Ruiz, J. M. Cryptocentrus cinctus. Practical experience in maintenance and reproduction. Aquatic Notes (2016).

•  FishBase. Cryptocentrus cinctus summary page. fishbase.se