Ecsenius bicolor – "dwubarwna babka"

Kontrastowy zjadacz glonów z Indo-Pacyfiku

1. Nazewnictwo i klasyfikacja

• Nazwa naukowa: Ecsenius bicolor (Day, 1888)

• Nazwy zwyczajowe: Bicolor blenny (ang.), Blennie bicolore (fr.), Zweifarbiger Schleimfisch (niem.), バイカラー・ブレニー (jap.)

• Systematyka:

  • Królestwo: Animalia

  • Typ: Chordata

  • Gromada: Actinopterygii

  • Rząd: Blenniiformes

  • Rodzina: Blenniidae

  • Rodzaj: Ecsenius
    
    

Opisany szczegółowo przez Springera (1988), gatunek ten jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych przedstawicieli rodzaju Ecsenius i cieszy się ogromną popularnością w akwarystyce morskiej.

2. Morfologia

Ecsenius bicolor dorasta zwykle do 10–12 cm długości. Ciało jest wydłużone, bocznie spłaszczone, zakończone dużą głową i szerokimi ustami wyposażonymi w szczotkowate zęby przystosowane do skrobania glonów. Oczy są duże, osadzone wysoko.

Najbardziej charakterystyczną cechą jest kontrastowe, dwubarwne ubarwienie:

• przednia część ciała, od pyska do połowy długości, jest ciemnobrązowa do czarnej,

• tylna połowa wraz z płetwą ogonową – pomarańczowa lub żółtopomarańczowa.

Płetwa grzbietowa biegnie niemal przez całą długość ciała, co jest typowe dla rodziny Blenniidae.

3. Występowanie i siedlisko

Gatunek szeroko rozpowszechniony w Indo-Pacyfiku: od Malediwów i Sri Lanki, przez Indonezję i Filipiny, aż po Wielką Rafę Koralową i Vanuatu. Zamieszkuje rafy przybrzeżne i laguny, najczęściej na głębokości 1–25 m. Spotykany jest w pobliżu skał i koralowców, gdzie znajduje kryjówki w szczelinach i niewielkich jaskiniach.

4. Zachowanie i interakcje

Ecsenius bicolor prowadzi osiadły tryb życia, broniąc niewielkiego terytorium. Samce bywają terytorialne wobec innych "babkowatych", ale w akwarium zwykle nie wykazują dużej agresji wobec innych gatunków.

Często obserwuje się go siedzącego w kryjówkach z wysuniętą głową. Jest ciekawski, łatwo oswaja się z opiekunem. Zdarza się jednak, że przy niedoborze pokarmu roślinnego podskubuje tkanki niektórych koralowców.

5. Dymorfizm płciowy

Różnice płciowe są subtelne. Samce bywają nieco większe i barwniejsze. W okresie godowym promienie płetwy grzbietowej mogą być u nich wydłużone. Rozpoznanie płci w akwarium jest trudne.

6. Dieta

Gatunek typowo roślinożerny – zeskrobuje glony nitkowate i okrzemki z podłoża rafowego.

W akwarium chętnie zjada:

• glony porastające skałę żywą,

• pokarmy roślinne w formie płatków i granulatów,

• mrożonki z dodatkiem spiruliny.

Niedobór pokarmu roślinnego może skutkować chudnięciem i podskubywaniem polipów korali.

7. Warunki akwariowe 

Ecsenius bicolor jest uważany za gatunek stosunkowo odporny, jednak reaguje wyraźnie na wahania parametrów. Stabilne warunki to klucz do jego długowieczności.

Wpływ poszczególnych parametrów na zdrowie i zachowanie:

• Temperatura: Optimum 24–27 °C. Spadki poniżej 23 °C spowalniają metabolizm, powodując ospałość i zmniejszenie apetytu. Z kolei dłuższe utrzymywanie temperatur powyżej 28–29 °C skutkuje przyspieszeniem metabolizmu i zwiększonym zapotrzebowaniem na tlen. Może to prowadzić do stresu i podatności na choroby pasożytnicze.

• Zasolenie: Prawidłowy zakres to 33–35‰ (1.022–1.025 SG). Szybkie zmiany zasolenia powodują stres osmotyczny, objawiający się przyspieszonym oddechem i blednięciem barw.

• pH i KH: Spadki pH poniżej 8,0 lub niestabilność alkaliczności prowadzą do stresu i obniżenia aktywności. W skrajnych przypadkach obserwuje się apatię i brak zainteresowania pokarmem. Stabilna alkaliczność 7–10 dKH pomaga utrzymać odpowiedni poziom pH.

• Azotany (NO₃⁻): Najlepiej utrzymywać 2–10 ppm. Przy wartościach powyżej 20–30 ppm mogą występować objawy stresu: chudnięcie, mniejsza odporność, a także tendencja do podskubywania korali jako dodatkowego źródła energii.

• Fosforany (PO₄³⁻): Minimalne ilości (<0,1 ppm) są pożądane, ponieważ wspierają wzrost glonów nitkowatych – podstawowego pokarmu. Przy długotrwale podwyższonych wartościach (>0,3 ppm) dochodzi jednak do nadmiernego rozrostu glonów i cyjanobakterii, co zaburza równowagę ekologiczną akwarium.

• Amoniak i azotyny: Nawet śladowe ilości NH₃/NH₄⁺ i NO₂⁻ są silnie toksyczne. Objawy zatrucia to przyspieszony oddech, utrata równowagi i apatia.

• Tlen rozpuszczony: Spadki stężenia O₂ poniżej 6 mg/l (np. przy zbyt słabej cyrkulacji w nocy) skutkują nerwowym pływaniem i częstym „ziewaniem”.

Praktyczne wskazówki:

• Zalecane są niewielkie, regularne podmiany wody (10–15% tygodniowo), które stabilizują poziom azotanów i fosforanów oraz pozwalają utrzymać odpowiednie stężenie mikroelementów.

• Warto stosować skałę żywą i refugium z makroglonami, które pomagają utrzymać równowagę biologiczną i jednocześnie stanowią dodatkowe źródło pokarmu.

• Unikać gwałtownych zmian parametrów – E. bicolor źle reaguje na nagłe zmiany pH i zasolenia.

8. Rozmnażanie i larwy

Samiec opiekuje się ikrą złożoną przez samicę w szczelinach skalnych. Jaja przyklejane są do podłoża i pilnowane aż do wyklucia (Springer 1988).

Larwy po wylęgu unoszą się w toni wodnej i przechodzą pelagiczny etap rozwojowy. W akwariach rozród jest bardzo rzadki – larwy wymagają mikroskopijnego planktonu (np. wrotki) i odpowiedniej filtracji.

9. Ciekawostki

• Jeden z najczęściej importowanych gatunków z rodziny Blenniidae do akwarystyki morskiej.

• Kontrastowe ubarwienie sprawia, że jest ikoną rodziny Blenniidae.

• Pełni ważną funkcję ekologiczną na rafach – ogranicza rozrost glonów.

• W Japonii nazywany „wariantem pół na pół” z uwagi na linię podziału barw.

10. Bibliografia

1. Springer, V. G. (1988). The Indo-Pacific blenniid fish genus Ecsenius. Smithsonian Contributions to Zoology, 465: 1–134.

2. Randall, J. E. (2005). Reef and Shore Fishes of the South Pacific. University of Hawaii Press.

3. Lieske, E., & Myers, R. (1994). Collins Pocket Guide to Coral Reef Fishes. HarperCollins.

4. Debelius, H., & Kuiter, R. H. (2007). World Atlas of Marine Fishes. IKAN, Frankfurt.

5. Allen, G. R., & Erdmann, M. V. (2012). Reef Fishes of the East Indies. University of Hawai'i Press.

6. Fossa, S. A., & Nilsen, A. J. (2002). Korallenriff-Aquarium. Band 4. Birgit Schmettkamp Verlag, Bornheim.

7. Michael, S. W. (2001). Marine Fishes: 500+ Essential-to-Know Aquarium Species. Microcosm Ltd., Shelburne.

8. Delbeek, J. C., & Sprung, J. (1994–2005). The Reef Aquarium, Vols. 1–3. Ricordea Publishing.

9. Kuiter, R. H. (1993). Tropical Reef Fishes of the Western Pacific, Indonesia and Adjacent Waters. Zoonetics, Australia.

10. 中村庸夫 (Nakamura, T.) (2007). 『世界の美しい熱帯魚』 [Beautiful Tropical Fishes of the World]. ピエ・ブックス (Pie Books), Tokyo.