Hymenocera picta / Hymenocera elegans – „krewetka harlekin”

Drapieżna baletnica raf koralowych

1. Nazewnictwo i klasyfikacja

• Nazwa naukowa: Hymenocera picta Dana, 1852 / Hymenocera elegans Heller, 1861

• Nazwy zwyczajowe: Harlequin shrimp (ang.), Crevette arlequin (fr.), Harlekingarnele (niem.), フリソデエビ (Furisode-ebi, jap.)

• Rodzina: Hymenoceridae

• Rząd: Decapoda

• Typ: Arthropoda

Rodzaj Hymenocera obejmuje tylko jeden gatunek w sensie morfologicznym, tradycyjnie dzielony na dwie formy (H. picta – Indo-Pacyfik, H. elegans – Oceania i Hawaje). Różnice ograniczają się głównie do ubarwienia i zasięgu geograficznego, dlatego część autorów uznaje je za odmiany jednego gatunku.

2. Morfologia

• Długość ciała dorosłych: 3–5 cm

• Ubarwienie: kremowo-białe ciało pokryte dużymi plamami barwy różowej, fioletowej, brunatnej lub niebieskiej (zależnie od populacji); plamy otoczone jaśniejszą obwódką przypominają wzory arlekinowe

• Karapaks: gładki, z krótkim rostrum

• Pereiopody: pierwsza para przekształcona w szerokie, spłaszczone szczypce (chelae), których kształt przypomina wachlarze kimona – stąd japońska nazwa „furisode”

• Pleon: szeroki, z wyraźnymi plamami, zakończony dużym, ozdobnym telsonem i uropodami

• Czułki: anteny i antenule długie, ruchliwe, wykorzystywane przy lokalizowaniu ofiar

Hymenocera wyróżnia się niezwykłą symetrią ubarwienia i płynnymi ruchami, które w połączeniu z intensywnym kontrastem barw czynią ją jedną z najbardziej efektownych krewetek rafowych.

3. Występowanie i siedlisko

• Zasięg:

  • H. picta: Indo-Pacyfik – od Morza Czerwonego i wschodniego Oceanu Indyjskiego po Filipiny, Indonezję, Japonię i Australię

  • H. elegans: rejon Hawajów i środkowego Pacyfiku
    
    

• Preferowane siedliska:

  • strefa rafy od 1 do 30 m głębokości

  • koralowe laguny i stoki rafowe

  • kryjówki wśród żywej skały, pod koralami lub gąbkami

Krewetki te prowadzą osiadły tryb życia, zwykle w parach, w kryjówkach blisko kolonii rozgwiazd – głównego źródła pokarmu.

4. Zachowanie i interakcje

• Hymenocera to gatunek ściśle wyspecjalizowany – żywi się wyłącznie rozgwiazdami (Asteroidea)

• Atakuje ofiarę parami: jedna krewetka przytrzymuje ramię, druga dokonuje pierwszych ugryzień

• Ofiarę może obrócić na grzbiet i paraliżować systematycznym podgryzaniem nóżek ambulakralnych

• Zachowuje się bardzo skrycie – większość czasu spędza w kryjówce, wychodząc tylko po zdobycz

• W warunkach akwariowych zwykle tworzy stabilne pary monogamiczne, które wspólnie polują i bronią terytorium
  
  

5. Dymorfizm płciowy

• Samice osiągają większe rozmiary (4–5 cm), samce są mniejsze (3–4 cm) i smuklejsze

• U samic pleon jest szerszy i bardziej zaokrąglony, przystosowany do noszenia jaj

• Samce mają smuklejsze szczypce i ciało

• Płeć najlepiej rozróżniać obserwując spodnią stronę odwłoka – samice mają wyraźne gonopory i w okresie rozrodu noszą liczne jaja
  
  

6. Dieta

Hymenocera to jeden z najbardziej wyspecjalizowanych drapieżników wśród krewetek:

• Pokarm naturalny: wyłącznie ramiona rozgwiazd (m.in. Linckia laevigata, Protoreaster nodosus, Asterina spp.)

• Strategia żywienia: krewetki stopniowo zjadają tkanki ramion, utrzymując ofiarę przy życiu przez wiele dni lub tygodni

• W akwarium: Pomagają zwalczać plagi rozgwiazd Asterina sp.. Nie przyjmują żadnego innego pokarmu – wymagają regularnego dostępu do rozgwiazd
  
  

7. Warunki akwariowe

• Minimalna pojemność: 100 l (dla pary)

• Temperatura: 24–27 °C

• Zasolenie: 1,023–1,026 SG (34–35 ppt)

• pH: 8,0–8,4

• Dekoracje: liczne kryjówki z żywej skały

• Oświetlenie i przepływ: umiarkowane

Ze względu na wyspecjalizowaną dietę, utrzymanie Hymenocera w akwarium jest wyzwaniem – konieczne jest zapewnienie stałego dostępu do rozgwiazd.

8. Rozmnażanie i larwy

• Kopulacja: odbywa się po linieniu samicy, kiedy oskórek jest miękki

• Samica nosi jaja (kilkadziesiąt–ponad 100) pod odwłokiem przez ok. 2–3 tygodnie

• Larwy: rozwijają się w toni wodnej, przechodząc przez liczne stadia larwalne

• Czas rozwoju larwalnego: 4–6 tygodni do stadium juvenilnego

• Pokarm larw: mikroplankton (wrotki, nauplii Artemii, mikroalgi)

Rozród w akwariach jest możliwy, ale odchów larw wymaga specjalnych systemów planktonowych.

9. Ciekawostki

• W Japonii nazywana jest Furisode-ebi – „krewetka w długim kimonie”, ze względu na wachlarzowate szczypce przypominające rękawy stroju

• Poluje zawsze w parach – rzadko spotyka się samotne osobniki

• Potrafi tygodniami utrzymywać przy życiu jedną rozgwiazdę, systematycznie ją podgryzając

• Ze względu na skrajne wyspecjalizowanie pokarmowe uznawana jest za jeden z najtrudniejszych gatunków krewetek w akwarystyce

• Bywa inspiracją w sztuce i fotografii podwodnej ze względu na efektowny, arlekinowy wzór na ciele
  
  

10. Bibliografia

• Bauer, R. T. (2004). Remarkable Shrimps: Adaptations and Natural History of the Carideans. University of Oklahoma Press.

• Debelius, H. (2001). Crustacea: Guide of the World. IKAN Unterwasserarchiv.

• Calado, R. (2008). Marine Ornamental Shrimp: Biology, Aquaculture and Conservation. Wiley-Blackwell.

• Fiedler, G. C. (2006). Reef shrimp symbioses and substrate selection. Journal of Crustacean Biology, 26(1), 36–45.

• Okuno, J. (1999). Taxonomic study of the genus Hymenocera. Crustacean Research, 28, 62–78.

• Shokita, S. (1986). Larval development of shrimps from Okinawa. Biological Magazine of Okinawa, 24, 1–14.

• Wirtz, P. (1997). Crustacean symbionts of sea stars and corals. Journal of Zoology, 242, 799–811.